Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1986, Blaðsíða 2

9 ÍSÉIÉ&

!
I

í
A U S T A N
u M H 1 mm 1 Ð 1
Óvænt tíðindi
í Þjóðkirkjunni
Undanfarnar vikur og mánuði hefur fram farið
nokkur umræða um skipan kirkjumála á ís-
landi. Margt er þar til almælis haft og ýmis
efni á lofti. Einkum snýst þó tal manna um
það, hvort ástæða sé til að gjöra ráð fyrir
Kirkja Krists þekkist
m.a. á því, að hún skerst
með óvæntum hætti í
leikinn frá öld til aldar.
Grundvöllur hennar er
einstæður og
óhagganlegur. En
viðbrögð hennar koma á
óvart. Engin stofnun
getur gengið að liðveizlu
hennar vísri, ekki einu
sinni Þjóðkirkjan, þaðan
af síður ríkið.
EFTIR SÉRA
HEIMI STEINSSON
öllu lengri lífdögum Þjóðkirkjunnar en fram
eru komnir. Málin fara ekki hátt, og um-
fjöllun öll er mjög við hóf. En blaðagreinum
fjölgar. Tæpast em öll kurl til grafar komin.
Efsta tilefni umræðunnar kynni að vera
yfirlýsing norrænna biskupa litlu eftir mið-
sumar. Þar var þess til getið, að þjóðkirkju-
skipun sú, er gengið hefur um grannlönd
okkar í meira en öld, væri ekki líkleg til
langlífis. Kirkjuleiðtogar kváðu jafnvel upp
úr með endadægur þessarar tilhögunar.
Biskup íslands skilaði séráliti, sem hann
reyndar áréttar í Hirðisbréfi sínu: „Á meðan
allur þorri landsmanna er þjóðkirkjufólk, eru
núverandi tengsl ríkis og kirkju þjóðarheild-
inni fyrir beztu.“
Góðir drengir úr hópi presta og annarra
guðfræðinga taka upp þráðinn og spinna
hann á ýmsa vegu — í sinn hóp og á opin-
berum vettvangi. Slíks er að von. Þessi efni
eru kirkjufólki hugleikin ævinlega. Umræð-
an er því þörf — og vísast þakksamlega
þegin af öllum. Viðbrögð blaðamanna eru
þar ekki undan skilin.
Gildi Kirkjuskipunar
Ytri tilhögun kirkjumála skiptir miklu.
Þó ber að forðast að gjöra kirkjuskipun
hærra undir höfði en hóf er að. Kirkjuskip-
un skyldi hvorki hafin til skýjanna né
fordæmd. Hún þjónar ótvíræðum tilgangi.
En tilganginum eru takmörk sett.
Kirkja Krists, Kirkjan sjálf hið innra, er
leyndardómur í þess orðs róttækustu merk-
ingu. Ekki leyndarmál, sem unnt er að Ijósta
upp, heldur einstæður og óhagganlegur
leyndardómur, er verður þeim mun óskiljan-
legri sem við göngum honum nær. Hið innra
er Kirkja Krists með nokrum hætti Guð
sjálfur á jörðu, Guð meðal manna, í orði,
sakramentum og óvæntu atferli.
Ytri umgjörð leyndardómsins er annars
eðlis. Reyndar er sá rammi enginn hégómi.
Á honum getur það hugsanlega oltið, hvort
leyndardómurinn dýri skilar sér til mennskra
manna — hvort þeir fá notið hans og hann
hrifíð þá. En engin ein kirkjuskipun fær
fýrir sína hönd gjört tilkall til þeirrar ein-
stöðu og þess varanleika, sem leyndardóm-
urinn nýtur.
Hér verður að gjöra skýran greinarmun
á hinu ytra og hinu innra. Gildi kirkjuskipun-
ar er öldungis afstætt. Kirkjuskipun er
sessunautur lagabálka og reglugjörða, sem
menn setja sjálfum sér og lífi sínu. Lög og
reglur eru mikils verð fyrir margra hluta
sakir. En þau eru breytingum undirorpin,
taka hamskiptum frá öld til aldar. Það kem-
ur í hlut manna að snúa nauðsynlegum
leiðréttingum áleiðis. Ástæðulaust er að
hrapa að slíku, en einnig háskalegt að skirr-
ast við nytsamar lagfæringar.
Menn skyldu því varast að rugla saman
kirkju og kirkjuskipun. Kirkjan er heilög,
en starfshættir hennar ævinlega algjört
álitamál. Við játum trú á kirkjuna — heil-
aga, almenna kirkju. En sú játning er næsta
óskyld hollustu okkar við tiltekið skipulag
kirkjunnar ellegar efasemdum um það
skipulag.
Rangar áherzlur?
Brýnt er að greina kjamann frá hisminu.
Skipulagsástríða 20. aldarinnar má ekki
verða til þess, að við ruglum saman hinu
ytra og hinu innra í fari kirkjunnar.
Kirkja Krists á íslandi er ekki háð ríkjandi
þjóðkirkjufyrirkomulagi. Hún fengi áreiðan-
lega sem hægast án þess verið. Hitt er jafn
víst, að grundvallarbreyting á kirkjuskipun
fæli ekki í sér nokkra tryggingu fyrir efl-
Altaristafla í Prestbakkakirkju í Hrútafirði.
ingu kristni i landinu. Leyndardómurinn
eini, Kirkjan sjálf hið innra, kynni að eign-
ast greiðari götu að hjörtum landsmanna,
ef starfsháttum væri kastað í allsheijar-
deiglu. En svo þyrfti alls ekki að fara. Mál
gætu snúizt á þveröfugan veg.
Af sjálfu leiðir, að einhliða umræða um
eflingu Þjóðkirkjunnar eða afnám hennar
er í bezta falli varasöm. Hver og einn hlýt-
ur að spyija sjálfan sig tiltekinna samvizku-
spurninga: Eru starfshættir — breyttir eða
óbreyttir — höfuðatriði þessa máls? Ber
okkur ekki að leggja áherzlu á allt önnur
efni en kirkjuskipun og stjórnarfyrirkomu-
lag, þegar við ræðum eflingu Kirkjunnar á
Islandi? Hvort er meira vert um veigarnar
eða kerin?
Djörfung
Svörin liggja í augum uppi: Þjóðkirkjan
er gölluð á ýmsa vegu. En rökin fyrir hæg-
fara eða skyndilegu afnámi hennar eru ekki
sannfærandi. Þjóðkirkjan býr yfir mörgum
ótvíræðum kostum. En kostimir eru alls
fjarri því að hefja Þjóðkirkjuna yfir gagn-
rýni. Sjálfsagt er að gjöra úttekt á samskipt-
um ríkis og kirkju, bijóta margt til mergjar
og ganga eftir sundurleitum lagfæringum.
En ekki er vert að eyða of miklumt tíma
eða kröftum í þessi efni. Kirkja Krists mun
hvorki standa né falla með þeim. Hún þarfn-
ast annarra áherzluþátta — að svo miklu
leyti sem séð verður.
Kirkju Krists þjónum við trúlega bezt
með því að kirkjufólk gangi fram að fullri
djörfung, hver í sínu skiprúmi og allir í senn.
Við þörfnumst einurðar, þreks og þolgæðis
af hálfu kirkjunnar manna, ásamt baráttu-
gleði og samheldni. Hver svo sem verkefni
þín í kirkjunni eru frá stund til stundar,
skaltu ævinlega beita þér af ýtrasta þrótti
og aldrei láta undan síga. Þjóðkirkjufyrir-
komulagið hindrar tæpast boðun fagnaðar-
erindisins, né heldur flýtir fyrir því um aðra
kirkjuskipun fram. En boðun fagnaðarerind-
isins er það, sem máli skiptir. Henni ber
að sinna af alefli, fremur en langvinnu
skipulagsþófi. Boðun fagnaðarerindisins er
þinn leikur í tafli Kirkjunnar.
Oft erum við hnuggin yfir því, hve lítinn
árangur boðunin virðist bera. Þá reynir á
trú okkar — og djörfung, bjartsýni. Þá reyn-
ir einnig á gagnkvæman stuðning kristinna
bræðra og systra, er taka höndum saman
um að axla byrðar angurs og mótlætis —
og gleðjast hvert með öðru í Honum, sem
hefur útvalið okkur til óviðjafnanlegs hlut-
skiptis.
Djörfungu kirkjufólks verður ekki skorinn
stakkur. Um hana gilda engin ákvæði.
Fagnaðarerindið sjálft er aflgjafi hennar og
kærleiksboðorðið eina viðmiðunin. Af djörf-
ungu ber okkur að ganga hiklaust á hólm
við guðleysistilburði þjóðar og ríkis. Lög-
gjafinn slær skjaldborg um Þjóðkirkjuna.
En löggjafinn hefur ekkert yfir Kirkju Krists
að segja. Þegar löggjafinn t.d. setur ólög,
sem fara í bág við frumréttindi einstakl-
ingslífs á jörðu, eigum við ekki að þreytast
á að mótmæla. Látum þá braka í Þjóðkirkj-
unni, ef svo vill verkast. Aðrir eins brestir
hafa heyrzt í sögu Kirkjunnar á jörðu.
Af sömu djörfung ber mönnum að fylkja
sér um Þjóðkirkjuna, þegar þjóð og þing
taka höndum saman og slást í för með
Kirkju Krists. Þá er ástæðulaust að krefjast
breytinga breytinganna vegna. Við eigum
að hafa djörfung til að þakka það, sem vel
er gjört, í stað þess að hlaupa eftir mýraljós-
um af einskærum ótta við að vera talin
íhaldssöm.
HIÐ ÓVÆNTA
Kirkja Krists þekkist m.a. á því, að hún
skerst með óvæntum hætti í leikinn frá öld
til aldar. Grundvöllur hennar er einstæður
og óhagganlegur. En viðbrögð hennar koma
á óvart. Engin stofnun getur gengið að lið-
veizlu hennar vísri, ekki einu sinni Þjóðkirkj-
an, þaðan af síður ríkið.
Hið óvænta endurleysir, leysir að nýju
þá hnúta, sem mannfélagið ævinlega reyrir
sér að hálsi frá kynslóð til kynslóðar. Hið
óvænta endurfæðir stöðnuð samfélög.
Ástæðulaust er að steypa Þjóðkirkjunni.
Þjóðkirkjan mun endurleysast, ef hún snýr
sér inn á við og leitar uppi Kirkju Krists
við eigin hjartarætur. Þjóðkirkjan mun end-
urfæðast, ef hún snýr sér út á við og talar
af djörfungu óvænt orð yfir sjálfri sér og
þeirri þjóð, sem Guð hefur fengið henni til
umsýslu um sinn.
Höfundurinn er prestur og þjóðgarðsvörður á
Þingvöllum.
2