Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1987, Blaðsíða 8

Samantekt í tilefni sýn-
ingar íslensku Óperunn-
ar á Aidu eftir Verdi, sem
frumsýnd verður 16. jan-
úar.
Frá uppfærslu á Aidu í Covent Garden í London 1968.
HIN FULLKOMNA GRAND ÓPERA
nóvember 1869 fékk Kedífinn í Egyptalandi þá
hugmynd að opna nýtt óperuhús í Kairó, sem hluta
af hátíðarhöldum vegna opnunar Súesskurðarins.
Verdi var beðinn um að semja óð í hátíðarskyni,
en hann neitaði, „að hluta til vegna þess að ég er
Óperan Aida var
tuttugasta og flórða
ópera Verdis og hann
sjálfur var fimmtíu og
átta ára þegar hún var
frumflutt í Kairó. Hún
á sér skemmtilega
sköpunarsögu, eins og
flest verk eiga, sem eru
athuguð aðeins nánar.
Það er því fróðlegt að
rifla hana upp þegar
Islenska óperan ræðst í
það stórvirki að flytja
hana í fyrsta skipti á
íslandi, rúmum
hundrað og fimmtán
árum eftir að tónar
hennar fylltu
óperuhúsið í Kairó.
EFTIR GUÐRÚNU NORDAL
ekki vanur að semja morceaux de cirocon-
stance". Svo að við opnun óperuhússins
varð víseróinn að gera sér að góðu að hlusta
á eldri óperu eftir Verdi, Rigoletto, flutta
undir stjóm Muzio. En hann hafði ekki gef-
ið upp vonina að töfra óperu útúr Guiseppe
Verdi, sem þá bar höfuð og herðar yfir öll
ítölsk ópemtónskáld.
GUISEPPE VERDI (1813-1901)
Þegar hér er komið sögu í ævi Verdis
var hann nýbúinn að ljúka við óperuna Don
Carlo sem frumflutt var á frönsku í París
1867. Hann átti að baki glæsilegan feril,
og hafði hafist upp úr fátækt og óbreyttum
aðstæðum í hæstu hæðir samfélagsins.
Hann var fæddur í þorpinu Le Roconcole,
rétt fyrir utan bæinn Busseto, 9. október
1813. Hann var sonur knæpueigandans í
þorpinu, en hæfileikar hans uppgötvuðust
snemma og hann steig sín fyrstu spor á
tónlistarbrautinni hjá organistanum í þorp-
inu. Hann hóf alvarlegt tónlistamám árið
1825 í Busseto hjá Provesi og var fljótlega
farinn að ieysa lærimeistara sinn af ýmsum
störfum og samdi auk þess verk við ýmis
tækifæri frá því að hann var þrettán ára.
En hamingjuhjól hans fór fyrst að snúast
fyrir alvöru þegar vel efnaður kaupmaður
og driffjöður tónlistarlífsins í Busseto tók
eftir honum, Antonio Barezzi. Hann reynd-
ist honum sem besti faðir og tók hann loks
inn á heimili sitt í maí 1831. Verdi hóf þá
að kenna dóttur hans, Marghueritu, söng
og píanóleik. Þau urðu ástfangin. Barezzi
var ánægður með þann ráðahag og fór því
að huga að framtíð tilvonandi tengdasonar
síns. Busseto hafði ekki upp á meira að
bjóða fyrir Verdi, svo að hann sótti um
konservatóríið í Mílanó. Og þá gerðist það
óvænta að Verdi var neitað um inngöngu.
Þess má geta að Verdi var fjórum ámm
fyrir ofan aldurstakmark skólans og að skól-
inn var mjög þétt setinn. Þrátt fyrir þetta
áfall sótti Verdi einkatíma í Mflanó hjá Vin-
eenzo Lavigno næstu þijú árin.
í maí 1836 giftist Verdi svo heitkonu
sinni, og fluttist til Busseto, þar sem hann
dvaldi næstu þrjú árin. Þau eignuðust tvö
böm, Virginiu (f. 26. mars 1837) og Icilio
(f. 11. júlí 1838). Fyrsta áfallið dundi yfir
þau þegar Virginia dó aðeins sautján mán-
aða, aðeins fjórum vikum eftir að yngri
sonurinn fæddist. Verdi ákvað þá að söðla
um og halda til Mflanó til að gera samning
um ópem. Og í maí 1839 fór hann ásamt
konu og syni í ferð sem tvö þeirra komu
ekki til baka úr. Fyrsta ópera Verdis,
Oberta, var svo loks frumflutt í La Scala
sautjánda nóvember 1839 og fékk aðeins
sæmilegar undirtektir. En Verdi var særður
enn frekar þegar sonur hans dó í október
sama ár og síðan kona hans í júní 1840.
Verdi var algjörlega niðurbrotinn maður en
varð samt að koma annarri ópem sinni á
sviðið, Un giomo di regno, í september
1840, sem var algjör mistök. Verdi minnist
þessa tíma síðar á ævinni og segir: „Hugur
minn var kvalinn af persónulegum áföllum,
enn bitrari vegna ósigurs verka minna, ég
varð sannfærður um að ég gæti ekki fund-
ið neina huggun í list minni og ákvað að
semja aldrei meira."
En þegar hann fékk handritið af Nabuco-
donosor í hendur, seinna kölluð Nabucco,
fór blóð að renna aftur um æðar hans.
Óperan var fmmflutt í La Scala níunda
mars 1842. Óperan var mikill sigur fyrir
Verdi, og með henni hóf hann glæsiferil sem
aldrei varð nokkur brestur á. í hópi söngvar-
anna var fræg söngkona, Guiseppina
Strepponi, sem síðar varð önnur eiginkona
Verdis. Og það er kaldhæðni örlaganna að
verkið sem markaði tímamót á ferli Verdis,
varð upphafið að endalokum hennar sem
söngkonu.
Verdi var nú gulltryggður og samdi mik-
inn fjölda af ópemm á næstu ámm, fékk
viðumefnið papa dei cori, faðir kóranna, sem
kyntu svo undir föðurlandsást ítalskra
áhorfenda. Hann varð oft fyrir barðinu á
gagnrýni tónlistarstofnunarinnar og hörð
ritskoðun hafði áhrif á feril Verdis, sem
varð því harðari sem uppreisnaraldan steig
hærra næstu tíu árin eftir 1848, en á þeim
tíma fram undir 1860 samdi Verdi níu óper-
ur til viðbótar, og þeirra á meðal var La
Traviata sem varð fljótt dáðasta ópera Verd-
is. En hann var elskaður af almenningi og
honum til hugarangurs var nafn hans notað
í áróðursskyni fyrir sameiningu ítala undir
einn konung; úr nafni hans var hægt að
lesa Viva Emmanuele re d’Italia: VERDI.
Verdi byijaði að búa með Guiseppinu
Strepponi í París árið 1849. Hún var þá
hætt að syngja. Þegar þau fluttust til It-
alíu, og settust að í StAgata, sem varð
heimili þeirra til æviloka, varð óvígt sam-
band þeirra, sem þótti ósiðlegt á þeim tíma,
fyrir barðinu á nágrönnum þeirra. Tengda-
faðir hans, Antonio Barezzi, hefur líklega
skrifað Verdi vegna þessa, sem kom Verdi
til að veija sig og hana:
I húsi mínu býr hefðarfrú, fijáls, sjálf-
stæð, sem elskar einveru eins og ég
sjálfiir, sem á eignir eins og ég sem sjá
fyrir öllum þörfum hennar. Hvorki ég
né hún skulda nokkrum reikningsskil á
gerðum okkar... Hver veit hvort hún
er kona mfn eða hvort hún er það ekki?
Og ef hún er það, hver þekkir þær sér-
stöku ástæður til að gera það ekki
opinbert?... í mínu húsi á henni að
vera sýnd jafnmikil virðing og mér —
jafnvel meiri...
En í raun er þetta ekki nema vöm gegn