Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1987, Síða 3

E M
I.KSHtK
@ @ Sl @ [«] 0 H1E S ® ® Hl [H (•]
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reyicjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoó-
arrítstjórí: Björn Bjarnason. Ritstjómarfulltr.:
Gísli SigurÖ8son. Augtýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjóm: Aóalstrœti 6. Sími 691100.
Forsfdan
Utmánuðir eru jafnan sá árstími þegar hvað mest fjör
er í myndlistarsýningum og fer það fremur vaxandi
en hitt og verður æ erfíðara að gera því öllu skil. Á
forsíðunni eru 4 myndir, allar af sýningum sem standa
yfír eða verða opnaðar í dag og eru þær auðkenndar
með nöfnum höfundanna. Þar er málverk eftir Guð-
rúnu Tryggvadóttur (sjá viðtal á bls. 7), kringlótt
vefmynd eftir Sigrúnu Steinþórsdóttur (sjá bls 16),
málverk eftir Daða Guðbjömsson (sjá viðtal á bls 9),
en málaður skúlptúr er eftir Sverri Olafsson. Sú mynd
heitir Undanhald og er um Napóleon í Rússlandi. Sýn-
ing Sverris er í Gallerí Gijóti við Skólavörðustíg.
Pólverjar
þykja hjartahlýtt og listrænt fólk og hafa sínar að-
ferðir til að lifa við ofríkið, sem þeim er búið heima
fyrir og frá Kreml. Ágústa Ágústsdóttir söngkona og
séra Gunnar Bjömsson fríkirkjuprestur vom þar á
konsertferðalagi nýlega og Ágústa segir frá því, sem
fýrir augu bar.
Dauðinn
er hreinn og hvítur snjór, kvað Jónas forðum, en önn-
ur skáld hafa séð í snjó og vetri eitthvað, sem stælir
karlmanns lund, svo sem Hannes Hafstein, sem vildi
óska það yrði nú regn/ eða þá bylur á Kaldadal. Saman-
tekt um veturinn í bókmenntum hefur Sigurlaug
Bjömsdóttir gert.
Ástin
verður að víkja hjá mörgum framakonum, segir Guðr-
ún Tryggvadóttir myndlistarkona í samtali, þó ekki
treysti hún sér sjálf til að vera án hennar. Guðrún
sýnir um þessar mundir á Kjarvalsstöðum, en flytur
að því búnu utan til Þýzkalands, þar sem hún mun
búa fyrst um sinn.
ÞÓRBERGUR ÞÓRÐARSON
Til Helgu
Ég ann þér að æfíkveldi,
elsku Helga minl
og hugsa oft um það hnugginn,
hver muni biðja þín.
Þú ert svo góð og gáfuð
og gasprar svo Snt við þá,
sem eru sífeilt á veiðum
og sofa vilja hjá.
Oft ligg ég og læzt þá sofa,
er lágnættissólin skín,
en er þá reyndar að rugga mér hægt
og raula vers til þín.
Ég sef þama einn á sóffa
og sef einsog annað fólk,
en ástin skvampast innaní mér
einsog spenvolg mjólk.
Þá pottar og pönnur klingja,
og pjátrið er barið við stó,
heyri ég tvdd þína, Helga!
hljóma í hverri kró.
Þá skóarar sóla og sauma,
og sútarar garfa skinn,
heyrist mér allur heimurinn,
hugsa um skóinn þinn.
Þá trollarar kalla kolin,
og kariamir bjóða Ssk,
heyrist mér sál þín, Helga!
hamast í stöppudisk.
Uppundir Akrafjalli
ertu með bókadót
Þú situr á svolitlri þúfu
og suðrinu bmsir mót
Eg kalla af Kríusteini:
Komdu nú, Helga mín!
En þá seztu norður á Þyríl;
svo þjóra ég einsog svín.
Allsstaðar ertu, Helga'
Ætlarðu’ að kyssa mig?
Ætlarðu’ að gera mig óðan?
Eða’ ætlanðu’ að dmpa mig?
Þórberg þart varla að kynna, þótt ekki sé hann lengur á sjónarsviðinu. Hann fæddist á
Hala í Suðursveit 1889og dóíReykjavík 1974. Hans er fyrst og fremst minnst vegna
frumleika ogframúrskarandistílgáfu. Fyrstu Ijóð hans komu út 1915 undirdulnefninu
Styr Stofuglam og önnur Ijóðabók kom út undir sama dulnefni 1917. Hvítir hrafnar komu
út 1922, Edda Þórbergs 1941 og Marsinn til Kreml 1962.
Þegar læknunum
fatast
að er gömul saga og ný
að sjúklingar fara
misjafnlega út úr læknis-
meðferð, flestir vel,
fáeinir miður. Málefni
þeirra fáu óheppnu hafa
verið að færast í sviðsljós-
ið smám saman síðustu
misserin.
Sinn er siður í landi hveiju. Sums staðar
eru óspart höfðuð skaðabótamál á hendur
læknum og heilbrigðisstofnunum þegar út
af ber um árangur læknishjálpar og hafa
Bandaríkin verið þar efst á blaði, raunar
langt umfram það sem með nokkrum rökum
getur talist heppilegt. Annars staðar hafa
þvílík málaferli síður tíðkast, og munu lækn-
ar óvíða hafa verið óhultari fyrir slíku en á
Islandi. Þetta kynni þó að vera að breytast,
ef marka má blaðafréttir. Og má kannski
breytast eitthvað dálítið. En ekki mikið;
bótakröfur og stefnuhótanir einstakra sjúkl-
inga eru einfaldlega ekki heppilegasta
tegund af aðhaldi í heilsugæslunni.
Heppilega aðhaldið er svokallað innra
eftirlit; að árangur starfsins á heilbrigðis-
stofnunum og sjúkradeildum sé metinn
jafnharðan og leitað með skipulegum hætti
að gölluðum starfsháttum og einstökum
mistökum. Ég kann ekki að lýsa hvemig
þetta er gert, en svo mikið er vist að það
hefur um alllangt skeið verið eitt af tískuvið-
fangsefnum læknisfræðinnar að skipuleggja
slíkt eftirlit.
Af hveiju skyldi nú innra eftirlit vera
heppilegri tegund af aðhaldi en bótakröfur
sjúklinga?
í fyrsta lagi vegna þess, að það er eðli-
legt að lækningar takist misjafnlega.
Bótaskyld mistök verða aldrei nema lítill
hluti af því sem þar fer aflaga. Hugsum
okkur ákveðna læknismeðferð, t.d. skurðað-
gerð, sem er vandasöm og ekki áhættulaus,
en þó svo gagnleg að rétt sé talið að beita
henni. Nú, nú, einn og einn sjúklingur fer
illa út úr henni, örkumlast jafnvel eða deyr.
Þá er svosem hægt að beina athyglinni að
hveiju óhappatilvikinu fyrir sig, grafast fyr-
ir um það hvort einhveijum starfsmanni
sjúkrahússins hafi orðið á vítaverð mistök
sem baki honum eða stofnuninni ábyrgð.
En í rauninni skiptir hitt miklu meira máli,
hvort þeir eru viðunanlega fáir eða kannski
alltof margir sem bíða skaða af meðferð-
inni. Ef þeir eru margir, þá er eitthvað að
sem þarf að finna og laga. Alveg sérstak-
lega ef það eru ekki einstök vítaverð mistök,
heldur einhver almennur galli á starfsem-
inni, en slíkir gallar koma síður fram ef
aðhaldið felst í málafylgju um einstök óhöpp.
Maður sér það í hendi sér hvað læknar
taka margar ákvarðanir á hveijum starfs-
degi og gera mörg vandasöm handarvik;
það er engin von að þar séu allir jafnsnjall-
ir né að hver einstakur geri ævinlega jafn
vel. Mistök, eða a.m.k. frávik frá því allra
besta, eru að sjálfsögðu daglegt brauð, en
koma yfirleitt ekki alvarlega að sök; þau
koma í ljós og úr þeim er bætt. Annar
meginkosturinn við innra eftirlit, umfram
aðhald vegna bótaábyrgðar, er einmitt sá
að þar er unnt að leita eftir mistökum áður
en þau valda hörmungum; athuga hvort
einhver ákveðin frávik frá bestu meðferð
séu óeðlilega alg;eng, jafnvel þótt tekist
hafi að veija sjúklinga fyrir alvarlegum af-
leiðingum.
Þetta er líkt og í fluginu, þar sem sjálf-
sagt þykir að rannsaka nákvæmlega öll
atvik sem leiða til hættuástands, jafnvel
þótt enginn skaði hljótist af. Eftirlit dóm-
stóla með heilsugæslunni hefur þann
meginókost að ná aldrei til slíkra hluta, al-
veg eins og það getur aldrei náð til þjónustu
sem er einfaldlega slök, án þess að sérstök-
um vítaverðum mistökum sé um að kenna.
Líkjum lækninum við píanóleikara. Eftir-
lit dómstólanna er sambærilegt við tónlistar-
gagnrýni, sem einungis fjallaði um feilnótur.
En píanóleikur er ekki merkilegur fyrir það
eitt að ratað sé á réttu nótumar. Við viljum
njóta læknisþjónustu sem er á miklu hærra
stigi en það, og ef við höfum áhyggjur af
gæðum þjónustunnar, þá eigum við að biðja
um eftirlit sambærilegt við alvöm tónlistar-
gagnrýni, þar sem einkum er spurt hvort
vel sé leikið.
Ég skal ekki gera lítið úr böli einstakra
sjúklinga sem lenda í misheppnaðri með-
ferð. En kröfugerð og málarekstur um
einstök tilfelli má ekki verða of ríkur þáttur
í aðhaldinu að heilbrigðisþjónustunni; slíkt
aðhald er einhliða, og það em til betri að-
ferðir.
HELGI Skúli kjartansson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21.MARZ 1987 3