Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1987, Qupperneq 10

leyfist listamönnum aftur að vera á stöðugu
egóflippi og þykir engin óvirðing við listina!
Listin er ekki eitthvert fyrirbæri, sem tekur
manninn í þjónustu sína eftir eigin henti-
semi, eins og konseptmennimir hneigðust
til að álíta, heldur skapar maðurinn hana.“
Þú talaðir um að færa listina aftur til
alþýðunnar. Hvemig hefur alþýðan — það
er að segja þeir sem ekki em sjóaðir listskoð-
• endur — tekið þínum verkum?
„Alþýðan, já. Það er náttúmlega engin
stéttaskipting meðal listskoðenda hér á
landi. Alþýðan em bændur og sjómenn og
lögfræðingar og læknar og allt þar á milli.
Ég kvarta ekki, þó auðvitað ætti ég að
emja eitthvað eins og aðrir iandsmenn. Ég
sel svo sem engin býsn og hef ekki getað
iifað alveg eingöngu af myndlistinni heldur
hef ég kennt dálítið meðfram. En það er
líka allt í lagi — ég held ég hafi bara gott
af því að kenna, þó maður verði að passa
sig á því að gera ekki of mikið af því. Þeg-
ar maður er að kenna verður maður að
leggja ýmsa hluti niður fyrir sér, sem mað-
ur myndi annars ekki velta mikið fyrir sér,
og það er ágætt. Auk þess em nemendur
alltaf mjög skemmtilega miskunnarlausir
við kennarann sinn — og öfugt. Þeir em
því mjög harðir og góðir gagnrýnendur,
enda halda þeir allir að þeir séu séní. Sem
betur fer — það er ekkert eins leiðinlegt í
listaskóla og nemandi sem ekki er sannfærð-
ur um að hann sé séní!“
Að Hafa Pallettið
Alltaf Blautt
Myndimar þínar, hvemig verða þær til?
„A mjög hefðbundinn hátt, býst ég við.
Ég byija oftastnær með einhverjar teikning-
ar eða skissur en hið endanlega málverk
< ber oft ekki mikinn svip af þeim því ég
mála hveija mynd að minnsta kosti fimm,
sex sinnum. Hér áður fyrr geymdi ég alltaf
ófullgerðar myndir og fór svo að mála í þær
aftur seinna en nú er ég farinn að taka ljós-
myndir af málverkum sem ég veit að ég á
eftir að kmkka eitthvað í. Þetta er þægi-
legra, sparar hreinlega pláss. Svo byrja ég
á nýrri mynd á léreftið. Þetta getur endað
alla vega — það er til í dæminu þegar ég
er hálfnaður með nýja mynd yfir gamalt
uppkast þá láti ég staðar numið; nýja mynd-
in verður þannig allt öðmvísi en þær tvær
. sem ég hafði í hyggju. Umfram ailt þá reyni
ég að láta myndina ráða ferðinni, eins og
ég orða það gjaman við nemendur mína.
Ég vil gefa myndinni séns, ef svo má segja,
þó það kosti að ég verði að bakka með eitt-
hvað af minni visku eða hugmyndum."
Málarðu mikið — á hveijum einasta degi?
„Ég reyni það, já. Það er bara til þess
að viðhelda höndinni. Fiðluleikari dettur
fljótt úr þjálfun ef hann æfir sig ekki á
hveijum degi og eins er um málara. Ég finn
það ef ég er ekki símálandi þá missa krull-
umar mínar töluvert af þenslu sinni, litimir
dofna. Þar að auki hallast ég að því að
mikil vinna sé eina leiðin til þess að ná
árangri. Latum bara á rithöfund eins og
Halldór Laxness — eða þá Guðberg Bergs-
son — sem aldrei fellur verk úr hendi.
Kannski ég sé bara að reyna að telja mér
trú um að öll þessi vinna sé ekki unnin til
einskis en ég reyni alla vega að hafa pallettið
alltaf blautt." Daði glottir. „Ég nota að vísu
ekki pallett...“
Dauðinn er hreinn
og hvítur snjór
Um veturinn í íslenskum ljóðum
Ifari hins norðlæga vetrar er margt, sem menn
kviðu. Kuldi, myrkur, einangrun. Orka í fljótum og
fossum rann óbeisluð til sjávar fram á síðustu öld,
og eldurinn í iðrum jarðar, sem kyndir undir hvera-
vatninu, er nú vermir híbýli þjóðarinnar, var „íslands
Veturinn er fyrirferð-
armikið yrkisefni í
íslenskum bókmennt-
um og það mundi
ugglaust fylla margar
Lesbækur, væru því
gerð full skil. Hér er
stiklað á stóru og fáein
dæmi tekin um vetur-
inn í íslenskum
bókmenntum
SAMANTEKT
EFTIR SIGURLAUGU
BJÖRNSDÓTTUR
óhamingja, sem varð allt að vopni".
Bókmenntir íslendinga segja frá barátt-
unni við hörku vetrarins. Þær lýsa í senn
ógn hans og fegurð.
Fyrsta lýsing á íslenskum vetri mun vera
frásögn Landnámu af för Flóka Vilgerðar-
sonar hingað til lands. Höfundur segir svo
frá:
„Þeir Flóki sigldu vestur yfir Breiðafjörð
og tók þar land, sem heitir Vatnsfjörður við
Barðaströnd. Þá var fjörðurinn fullur af
veiðiskap, og gáðu þeir eigi fyrir veiðum
að fá heyjanna, og dó allt kvikfé þeirra um
veturinn. Vor var heldur kalt. Þá gekk Flóki
upp á fjall eitt hátt og sá norður yfir fyöllin
Qörð fullan af hafísum. Því kölluðu þeir
landið ísland, sem það hefir heitið síðan."
Flóki var hinn næsta vetur í Borgarfirði.
Þeir sigldu um sumarið eftir til Noregs.
Landnáma er ekki fjöiorð um vetrar-
þrautir Flóka Vilgerðarsonar. En í viðauka
Skarðsárbókar er vetrarlýsing, sem fer hér
á eftir.
„Óaldarvetur varð mikill á íslandi í heiðni
í þann tíma, er Haraldur konungur féll, en
Hákon jarl tók ríki í Noregi. Sá hefir verið
mestur á íslandi. Þá átu menn hrafna og
melrakka, og mörg óáta ill var etin, en sum-
ir létu drepa gamalmenni og hrinda fyrir
hamra. Þá sultu margir menn til bana, en
sumir lögðust út að stela og urðu fyrir það
sekir og drepnir."
Varla er unnt að gefa í jafnfáum orðum
áhrifameiri lýsingu á vorhug og vetrarkvíða
en í ljóðinu „Firðir" eftir Látra-Björgu. Það
skiptist jafnt milli sumars og vetrar. í fyrra
helmingnum ríkir gleði yfir blíðviðri, gæft-
um og gróandi, þegar allir fá saðningu, en
í þeim síðari felst vetrarkvíði og dauðabeygj-
ur.
Fagurt er í Fjörðum,
þá frclsmnn gefur veðrið blítt,
hey er grænt í görðum,
grös og heilagfískið nýtt;
en þá veturinn að þeim tekur sveigja,
stað eg engan verri veit
um veraldar reit,
menn og dýr þá deyja.
Ólafur Einarsson 'ýsir þrautum vetrarins
á þessa leið í Ættleraaldarhætti.
Frost og kuldi kvelja þjóð,
koma nú sjaldan árin góð;
ef inn skal setja allt íljóð,
auma fæstir rækja;
í æru allir sækja.
Guð minn, guð minn, gæt þú mín
fyrir gæzku þín
og lát mig ei löstu flækja.
Bjami Jónsson tekur í sama streng í Alda-
söng.
Nú dregur fjúk og frost
úr fénaði öllum kost,
oft koma ísar og snjóar,
óár til lands og sjóar,
sumarið, sem menn kalla,
sjást nú fuglamir varla.
Kvæðið Jarðbann eftir Guðmund Frið-
jónsson lýsir lífsgleði hreystimanns, sem
hefur yndi af náttúrunni bæði í blíðu og
stríðu. Hríðarbyljimir, sem eru búnir að
færa allt í kaf, yrkja eins og skáídið, og
era ærslafullir eins og baldnir unglingar.
Öll eru nú á kafi kjörr,
klaki á rjúpu vinnur.
Ekki nokkurt æti spörr,
út í haga Snnur.
Geymir í barmi gráklædd hlíð
gígju linda kátra -
alltaf meðan ærslatíð
yrkir kuldahlátra.
Menn óttuðust myrkrið, og það jók á
vetrarkvíðann.
Það er margt, sem myrkrið veit,
— minn er hugur þungur.
ERLENDAR
B Æ K U L 1 73
DELACORTA: Nana.
Þýðandi: Victoria Reiter.
DFVA.
Þýðandi: Lowelli Bair.
Penguin Books 1985.
Það er sem englahjarðir eða púkar þjóti
hjá þegar þessar tvær stuttu, hnitmiðuðu,
viðburðaríku og stórskemmtilegu bækur era
lesnar. Þetta eru svona nýmóðins reyfarar
með hefðbundnum ránum, morðum, kynlífi
og að auki mótorhjólum, fikniefnum og létt-
um móral, allt á léttu máli. Stíll höfundar
er bráðskemmtilegur, Hemmingway í bland
við sjónvarpsauglýsingar, máski ekki annað
en skreytilist, design, hönnun, og eins og
atvinnumennskan í auglýsingagerð,
tískunni, sem sjálfsagt fer að deyja eins og
guð hjá Nietzche, nær höfundur að halda
manni föngnum frá fyrstu síðu og aftur á
þá síðustu. Og hvað með það, verði þessar
bækur skammlifar, af þeim má hafa gaman
meðan þær eru lesnar. Og það má lesa þær
aftur og aftur rétt eins og maður er gjam
á að gera komist maður í tæri við glans-
myndablöð.
í þessum tveimur sögum fara sömu per-
sónur með aðalhlutverkið. Það era þau
skötuhjú Serge og Alba. Hann undir fer-
tugt, hún þrettán. Þau kynnast í heimaþorpi
hennar þar sem hann nýtur lífsins um stund
og saman eiga þau ævintýri sem engum
líkjast.
Diva hefur verið kvikmynduð og er kult-
filma sem allir sjá.
ALAN PALMER:
The Penguin Dictionary of TWENT-
IETH-CENTURY HISTORY
Second Edition.
Penguin Books 1983.
Hér er handhægt uppsláttarrit sem tekur
yfir stjórnmál, hemað, efnahag, félagsleg
og' trúarleg efni og samskipti þjóða á þess-
ari vorri öld. Ekki er fjallað um listir og leiki
í henni né heldur vísindi og hjáfræði.
Það er svo sem ekki margt um rit af
þessu tagi að segja í kynningu en það reyn-
ist notadijúgt. Höfundurinn er snjall ágrips-
höfundur og til að mynda nægir honum
hálf síða til að koma öllu því helsta um
heimskreppuna miklu til skila.
Bókin er rúmar fjögur hundrað síður og
AlmPahmr
0
7 lic Penguin Dicfionary of
TWENTIETH-CENTURY
HISTORY1900-1982
N F. W F D I T I O N
gæti ég trúað að pistlamir væra hátt í þijú
þúsund en hef ekki nennt að gerast svo
nútímalegur að telja þá.