Lesbók Morgunblaðsins - 30.05.1987, Blaðsíða 7

ÞRJÚ UÓÐ
EFTIR SEAMUS HEAIMEY
Karl Guðmundsson þýddi
HARMATÖLUR SVIGIMIS
í kvöld er mjöllin köld.
Ég var kominn að þrotum
en hungur og angur eiga
sér engin þrot.
Sjáið mig, auman
og illa til reika,
Svigni frá Rósarkinn.
Sjáið mig
á sífelldum erli
marka ný spor
og sífellt í nótt.
Við ber að setji’ að mér geig.
Við óttans grip
yndi ég segl og sigldi
út yfir öll þekkt höf,
Ég er sá óði í Bálkadal,
Vind-strýktur, nakinn
eins og vetrar tré
fært í svart frost
og freðna mjöll.
Ath.: í fornum kvæðabálkum írsku, sem þeim er þetta kvæði á upp-
runa sinn í, kemur einatt aöalorð upphafs-línu kvæðisins fyrir endurtek-
iöilokalínunni. (Frumkvæðið er frá því seint á 12. öld, um 1170. (Þýð.).)
LÖGREGLUMAÐUR
KVEÐUR DYRA
Hann hafði losað ól
af þungum kladda, og hann pabbi
taldi fram ræktað land —
/ ekrum, kvart-ekrum, og brotum.
Útreikningar og ótti.
Mér varð starsýnt á gljáfáið hylkið
með hnepptu loki, og axlasnúran
íbjúgsveig að handfangi byssunnar.
„Nokkrir aðrir garðávextir?
Fóðurrófur? Mergstönglar? Nokkuð
af því tagi?
„Nei“. En var ekki’ eitthvert beð
með rófum þar sem fræið þraut
og kartöflurnar tóku við? Ég renndi
grun
í vott af sekt og sá
í hug mér svartholið á stöðinni.
Hann stóð upp, færði kylfuhylkið til
á beltinu lítið eitt,
lokaði dómsdagsbók,
setti' aftur upp húfuna höndum tveim
og leit ámigum leið og hann kvaddi.
EFTIR BAÐIÐ
(La Toilette)
Hvíti baðsloppurinn htjúfmjúki
flakandi, hárið enn vott
magnolíusvali bijóstkinnungs
einsog oblátubikar í lófa.
Líkami vor er musteri
anda heilags. Þið munið?
Og smáfelld, uppíklippt fortjöld
að og frá þeim helgu kerum
reglubundið? Og höklinum
svo fimlega lyft? En skrýðstu samt
orðinu þú kenndir mér
og stoffinu sem ég ann: yrgju-silki.
Þýðandinn er þjóðkunnur leikari.

og annarra menntastofnana. Þessi ljóða-
kvöld hans eru afar fjölsótt, og áheyrendur
hlýða á ljóð hans fullir hrifningar og at-
hygli. Við að hlýða á Seamus Heaney lesa
upp úr ljóðum sínum, verður manni ósjálf-
rátt hugsað til Ijóðakvölda Dylans Thomas
frá Wales, sem vöktu gífurlega hrifningar-
öldu fyrir rúmum aldarfjórðungi. Heaney
býr yfir áþekkum, ómótstæðilegum persónu-
töfrum, en hann er langtum heilsteyptari
persónuleiki, laus við þær öfgar, sem ein-
kenndu svo mjög framferði Dylans Thomas,
hefur til að bera meiri sjálfsaga. Áheyrend-
ur láta heillast af þeirri heilbrigðu lífssýn
og því klassíska jafnvægi, sem verk Hea-
neys búa yfir. I ljóðum sínum megnar hann
að kryija áleitin vandamál samtímans eins
og einangrun nútímamannsins, styijaldir,
kynþáttaóeirðir og trúardeilur á þann hátt,
að þau veita mun víðfeðmari sýn yfir innra
samhengi einstakra þátta.
Seamus Heaney orðar þetta þannig: „í
augum írskra skálda, Yeats og margra ann-
arra, felur ljóðlistin á þessari öld í sér
viðleitni til að líta yfirstandandi tíma í skýr-
ara ljósi, greina þá, túlka og skoða þá
ítarlega út frá réttu orsakasambandi þeirra
við fortíðina, og ég álít, að við ríkjandi að-
stæður sé okkur brýn nauðsyn á að end-
urnýja þessa viðleitni."
í ljóðum sínum, háttum og á fræðaferli
sínum hefur Seamus Heaney vissulega end-
urnýjað viðleitnina. Með ljóðslist sinni hefur
hann af fyllstu nærfærni rennt nýjum, styrk-
ari stoðum undir írska menningarhefð og
aftur opnað augu enskumælandi lesenda
víða um heim fyrir fegurð og reisn írskrar
ljóðlistar.
Halldór Vilhjálmsson þýddi
Höfundur þessarar greinar, bandaríska Ijóð-
skáldið Jay Parini, bjó um sjö ára skeið á
Bretlandseyjum og ferðaðist þá viða um irland.
Nýjasta Ijóðabók hans, „Anthracite Country"
(„Steinkolaland"), kom út i maimánuði 1985.
s 1 T T 1 mm 1 r T 1 Ð
A F H V E R J 1 J
Þannig er hið
fullkomna bros
Snögg útvíkkun munnvikanna,
það á vara í mesta lagi sjö se-
kúntur og svo á að depla
augunum, og það er hápunktur-
inn. Að sögn vestur-þýzka mannfræð-
ingsins Carsten Niemitz og aðstoðar-
manns hanS, Jörgs Killingers, við Freie
Universitát í Berlín, er þetta uppskriftin
að aðlaðandi og hlýju brosi, eins og það
gerist bezt.
Þeir félagar hafa kannað það vísinda-
lega, sem ástfangin pör hafa haft eðlis-
læga vitneskju um öldum saman.
Vísindamennirnir fengu hóp sjálfboða-
liða til að horfa á fólk á myndbandi brosa
á ýmsa vegu og báðu þá um að dæma
um brosin samkvæmt einkunnagjöf, sem
náði frá því að vera „mjög hjartanlegt"
og allar götur til að vera „tilgerðarlegt"
og loks „alls ekki vinalegt".
Umsagnirnar voru síðan bomar saman
við tölvugreiningu á myndbandabrosun-
um.
Niðurstöðurnar leiddu í ljós, að það
að depla augunum var hið mikilvægasta
við hjartanlegt bros. Stóð brosið lengur
yfir en í sjö sekúntur, missti það aðdrátt-
arafl sitt, en þó var það verra, ef augun
voru höfð lokuð of lengi eða ef brosið
breiddist aðeins hægt yfir andlitið.
Carsten Niemitz skýrir áhrif þess að
depla augunum með því, að því sé yfir-
leitt illa tekið að starað sé lengi og
stöðugt á fólk. Hins vegar sé litið á
Að Ijúka brosi með því að depla
augunum eykur áhrifin. Brosið virk-
ar vinalegra og alúðlegra, af því að
lokuð augun tjá ósk um frið og
umburðarlyndi.
augnadeplið, þegar augunum er lokað
augnablik, sem ósk um frið og umburðar-
lyndi. Áhrifin styrkjast við það, að maður
láti hjá líða að horfa beint í augu viðkom-
andi, þegar maður opnar augun aftur.
Carsten Niemitz ætlar að setja saman
kerfi, svo að hann geti búið stjómmála-
menn, blaðafulltrúa og poppstjörnur út
með óskabrosið eða hvað helzt ætti að
kalla það. Sjálfur mun hann vafalaust
af góðum og gildum ástæðum geta bros-
að í kampinn, þegar þýzku mörkin taka
að streyma inn.
Bronsspeglar Grikkja
til forna
Fornleifafræðingur finnur
framleiðsluaðferðina
Snyrting, fegrun. Að skoða sjálfan
sig og hrífast eða örvænta og
allt þar á milli. Kostir spegil-
myndarinnar eru margir, að-
dráttarafl hennar mikið og saga hennar
að sama skapi löng. Bandaríski fornleifa-
fræðingurinn Lucy Congdon hefur
nýlega bætt einum kafla við hana með
ritgerð sinni um spegla Grikkja til forna.
Nánar tiltekið borð-
spegla þeirra, sem litlar
kvenverar bára uppi.
Þessir
speglar era
frá 5. og 6.
öld f.Kr. en
þá vora gler-
speglar ekki
komnir til
sögunnar. í
staðinn var
notað bronz, en sá
málmur endurkastar
mynd prýðilega, sé
hann gljáfægður. Speg-
ilplöturnar voru kring-
lóttar og að jafnaði
16—18 sm í þvermál. Margar
voru bognar alveg eins og
tvöfaldir speglar á voram
dögum, þar sem íhvolfa hlið-
in stækkar, en hin ávala
minnkar myndina.
Flestir speglarnir eru
steyptir eftir móti úr vaxi.
En það vakti aðdáun og
undrun Lucyar Congdon hve
þeir voru nákvæmlegajafn-
þykkir og hinir bognu fletir
fullkomnir. Hún ákvað að
freista þess að leika þessa
list eftir hinum gömlu
Grikkjum. Og þá komu óvæntir hlutir í
ljós.
Eins og Grikkir notaði hún náttúra-
legt efni við tilraunimar, þ.e. býflugna-
vax. Það verður að hreinsa vel, áður en
það er notað. Vaxið er brætt og skolað
margsinnis í heitu vatni, en síðan dregst
það saman og storknar, eftir því sem
vatnið kólnar. Þegar Lucy Congdon leit
niður í pottinn sinn einn daginn, sá hún,
að vaxið flaut ofan á vatninu, og hafði
myndað fullkomna plötu!
Síðan hefur hún gert
hverja tilraunina á fæt-
ur annarri og niðurstöð-
urnar era nú fyrir
hendi: Bráðið
vax, sem hellter
í sívalan pott
með mátulega
heitu vatni,
dreifirsérjafntá
yfirborðinu og
myndar plötu. Sé
hiti vatnsins
60—66 gráður, verður
yfirborð vaxins full-
komlega ávalt að lögun,
en íhvolft að neðan á
samsvarandi hátt. Báð-
ar hliðar verða alveg sléttar og eftir
þornun verður vaxplatan hin ágætasta
fyrirmynd til að steypta eftir í bronz..
Vaxið verður að fullnægja margvíslegum
kröfum sem og kerið, sem notað er,
og það verður að gæta vel lofthitans,
meðan á verkinu stendur, en enginn
vandi í þessu sambandi var hinum
grísku handiðnaðarmönnum ofvaxinn.
Þegar fyrir meira en 2000
árum steyptu Grikkir
fullkomna bronzspegla.
Nú hefur fornleifafræð-
ingur fundið út, hvernig
þeir fóru að því.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 30 MAl' 1987 7