Lesbók Morgunblaðsins - 30.05.1987, Blaðsíða 14

MÁTTUR
HUGSUNAR
að er skoðun þess, sem hér heldur á penna,
að hver maður búi yfir tvenns konar hæfileik-
um, hvort sem menn gera sér það ljóst eða
ekki. Við erum nefnilega tvennt í senn: út-
varp og viðtæki. Við útvörpum ekki einungis
því sem við segjum, heldur einnig hugsunum
okkar, og aðrir geta tekið við því síðar-
nefnda ekki síður en hinu, sem menn heyra
okkur segja. Það virðist hins vegar vera
ríkjandi skoðun, að hugsunin skipti litlu
máli, því aðrir vita ekkert um hvað við hugs-
um, fyrr en við látum slíkt í ljós í mæltu
máli. Þetta er hrapallegur misskilningur,
sem meðal annars er grundvöllur að þeirri
hræsni, sem er ríkjandi meðal mannanna.
Hugsun er vitanlega oftast undirstaða at-
hafna, svo að sjá má hvað menn hugsa með
því að íhuga athafnir þeirra. En hugsun er
ekki einungis afl athafna, heldur lifandi
máttur, sem áhrif getur haft beinlínis á
aðrar manneskjur. Þótt mönnum stundum
takist að leyna hugsun sinni, einkum ef
talið er að slík hugsun sé höfundi hennar
til lítils sóma, þá dregur það ekki úr virkni
hennar.
Af þessu leiðir, að það er ekki nóg að
gæta þess að gera sig ekki sekan um ill
verk, heldur er hveijum manni nauðsynlegt,
að forðast illar hugsanir eins og heitan eld-
inn, því þær verða jafnan höfundi sínum til
tjóns, þótt ætlaðar séu öðrum til ófara.
Hugsun hvers manns hefur í för með sér
útgeislun frá honum, sem viðkvæmt fólk
getur beinlínis orðið vart við og því beinlín-
is valdið óþægindum.
Lesandi góður! Hefurðu nokkru sinni
hugleitt hvemig á því stendur til dæmis,
að nálægt sumum manneskjum líður þér
Hver maður er bæði
útvarp og viðtæki og þess
vegna er nauðsynlegt að
forðast illar hugsanir,
því þær verða höfundi
sínum til tjóns
jafnan vel, en illa í návist annarra. Þetta
stafar beinlínis af mismunandi útgeislun,
annars vegar jákvæðra hugsana, en hins
vegar neikvæðra. Sama skýring gildir einn-
ig um það, hvers vegna þér líður betur á
sumum heimilum en öðmm, þegar þú kem-
ur í heimsókn. Það er þessi mismunandi
útgeislun þeirra sem þar eiga heima, sem
því veldur.
Þegar þetta er haft í huga verður ljóst,
hve gífurlega mikilsvert það er hverri mann-
eskju, að temja sér góðvild og jákvæðan
hugsunarhátt. Þannig getur þér ekki liðið
vel nema í návist kærleiksríkrar manneskju,
það er því ekki nóg að forðast ómsæmilegar
athafnir. Það verður að temja sér góðvild
til allra í hugsun. Það er nefnilega misskiln-
ingur, að hægt sé til frambúðar að leyna
hugsunarhætti sínum. Hann brýst út í at-
höfnum fyrr eða síðar. Rangar hugsanir eru
undirstaða rangra athafna, því ber að forð-
ast þær. Og ekki nóg með það. Þær geymast
í svonefndum hugsanagervum.
Hugsanagervi
Þegar einnig er haft í huga, að hugsanir
geta með vissum hætti tekið sér um tíma
eins konar bólfestu á þeim stöðum þar sem
þær verða til, í hugsanagervum, þá verður
enn ljósara hve mikilvægt er að gefa hugs-
unum sínum gaum. Skal ég nú nefna einfalt
dæmi um jákvæð hugsanagervi. Hver mað-
ur, sem á ferð um landið hefur gefíð sér

tíma til þess að koma einn síns liðs inn í
gamla kirkju og dvelja þar um stund, hlýtur
að kannast við það, að hugur hans lyftist
til þess sem gott er og fagurt, sökum þeirr-
ar stemmningar, sem ríkir í gömlum
guðshúsum. Hvemig stendur á því? Það
stafar af þeirri einföldu sannreynd, að þeg-
ar við göngum til guðsþjónustu hlýtur hugur
okkar að verða jákvæður. Sálmamir sem
við heyrum og orð prestsins minna okkur á
hina miklu fyrirmynd okkar allra, Jesúm
Krist. Hvemig sem hugur okkar kann að
snúast í önnum hversdagsins fer ekki hjá
því, að hann lyftist og göfgist í guðsþjón-
ustu. Við erum vafalaust flest skárri þá
stundina en ella. Þegar við göngum inn í
gamla kirkju, þá er þar að finna hugsana-
gervi §ölda fólks, og þau eru af framan-
greindum ástæðum jákvæð. Þess vegna líður
okkur vel. Hugsanagervin haldast þótt þeir
sem hugsuðu séu fyrir löngu búnir að kveðja
þessa jörð. Þannig halda hugsandir með
vissum hætti áfram að lifa, löngu eftir að
hugsandi er horfínn.
Ég vil nú nefna dæmi um neikvæð hugs-
anagervi, því það, sem ég benti á hér að
framan, var vissulega um jákvæð hugsana-
gervi. Kunningi minn einn, sem stundaði
nám um tíma í Þýskalandi, ákvað, eins og
nú er títt, að skreppa til útlanda sér til
ánægju og skemmtunar. Hann ákvað að
velja sér ferð með báti upp hið fræga Rínar-
fljót, en við það fljót er frjöldi fomra kastala,
sem eiga sér langa og merka sögu og eru
því sýndir ferðamönnum sem þess óska.
Hann kom í einn þessara fomu kastala, sem
þama vom sýndir ferðamönnum. Þeir höfðu
vitanlega leiðsögumann, sem var þaulkunn-
ugur allri sögu þessarar fomu byggingar
og hafði frá ýmsu athyglisverðu að segja.
Þetta gekk nú allt saman vel, þangað til
komið var að stóm herbergi neðarlega í
byggingunni. Þegar hópurinn fór í gegnum
þetta herbergi brá svo við hjá þessum
íslenska ferðamanni, að það fór um hann
mikill ónotahrollur og honum tók að líða
mjög illa. Honum þótti þetta kyndugt sem
von var, og það var jafnvel farið að hvarfla
að honum, að hann væri að verða veikur.
Hann ákvað þó að gefast ekki upp við svo
búið. Það reyndist hyggileg ákvörðun, því
þegar hann er kominn út úr þessari vistar-
vem og hópurinn hélt áfram skoðunarferð
sinni um kastalann, jafnaði hann sig brátt
aftur og virtist ná sér að fullu.
Þegar þessari skoðunarferð var lokið
ákvað hann þó að ná tali af leiðsögumanni
þeirra andartak. Þetta var vingjarnlegur
roskinn maður. íslendingurinn sagði honum
frá þeim áhrifum sem hann hefði orðið fyrir
í þessu herbergi. Leiðsögumaðurinn spurði
hann þá nánar um það hvar þetta hefði
gerst. Þegar honum var orðið það ljóst
brosti hann svolítið útí annað munnvikið og
sagði, að hann væri ekki eini ferðamaður-
inn, sem hefði orðið var slíkra slæmra
áhrifa, einmitt á þessum stað. Hann sagðist
svo sem ekki hafa neitt vit á dulrænum
áhrifum eða þess háttar, en taldi þó rétt
að segja honum, að fyrrmeir hefðu í her-
bergi þessu verið ýmiss konar áhöld á
veggjum og víðar, en væri nú búið að fjar-
lægja allt slíkt dót, því þetta hefðu verið
fom tæki ýmiss konar til þess að pynda
menn. En það væri vitanlega ekki tilgangur-
inn að hræða ferðamenn með sögum af
slíku, eða sýna þarna verkfæri sem notuð
hefðu verið til pyndinga. Þetta var nefnilega
hluti af fangelsi kastalans, þó nú sæjust
þess engjn merki.
Það þarf ekki að taka það fram, að sér-
stakt hugarfar þarf til þess að fást við
pyndingar, og grimmd. Ahrifin sem landi
okkar varð þama fyrir stöfuðu því af nei-
kvæðum hugsanagervum, sem þama er enn
að fínna, þótt langt sé liðið síðan grimmdar-
verk vom þama framin.
Ef ég um þessar mundir hefði í hyggju
að kaupa mér gamalt hús til þess að búa í
myndi ég því reyna að afla mér sem bestra
upplýsinga um það, hvaða fólk þar hefði
áður búið og hvemig það hefði lifað og
hugsað.
JENNA JENSDÓTTIR:
Gugguhús
Gugguhús grá þúst
á sandorprtum malarkambi
skammt frá vörinni
í nótt slokknaði líf
Friðriks ræðara í Gugguhúsi
hijótt meðan svefninn
þrýsti því útfyrir
draumlaus endamörk sín
Sjötugt iíf líkt og
norðan nístingurinn
er barði utan húsið
og bar sjávarseltu
á flagnaða málningu
og litlar veðraðar rúður.
Tveir bræður lágir
í lofti er morgunninn
birti þeim gráma í fjöllum
kólgu við hafrönd
leiddust að Gugguhúsi
Rjóðar kinnar ullarhúfur
hlýir vettlingar
sem urðu að veruleika
þegar prjónarnir tifuðu
án afláts í höndum
gamallar konu í Gugguhúsi
meðan vorið sat enn
að völdum.
Fiskur og ull
gjafmildar hendur
ástríkt viðmót
lokkuðu, töfruðu ung spor
frá ári til árs
tendruðu innsæi
opnum barnshugum.
Auð og tóm bæði
sætin í Gugguhúsi
tár á hvörmum
sorg og sviði
ung spor þung.
Enn skín sól góðviðrisdaga
er gefur á sjó
geislar hennar bera ekki
sömu birtu í sálir
þeirra sem áttu lítil
spor í Gugguhús
er þeir nú líta
rúst á malarkambi
og horfinn bát
úr vör.
Höfundurinn er rithöfundur í Reykja-
vík.
Höfundurinn er landsþekktur leikari og skrifar
mánaðarlega þætti í Lesbók.