Lesbók Morgunblaðsins - 30.05.1987, Blaðsíða 8

Flestir muna efiaust eftir hinni gríðarstóru og
fjölþættu menningarkynningu sem haldin var
í Bandaríkjunum árin 1982—83 undir nafninu
Scandinavia Today. Þar var meðal annarra
sýning á verkum norrænna aldamótamálara,
Um sýningu
Norðurlandamálara,
Þórarins B. Þorlákssonar
þar á meðal, sem bundin
er við árabilið
1895—1905 og hefur nú
síðast haft viðkomu í
Litlu Höllinni í París,
þar sem hún vakti
verðskuldaða athygli.
„Northem Light", í ljósi norðursins, sem
vakti mikla athygli og hlaut góðar við-
tökur. Svipuð sýning varð síðan farandsýn- -
ing í Evrópu. Fyrsta viðkoma var í London
(Hayward Gallery 8. júlí—5. okt. ’86), þar
sem hún hlaut nafnið „Dreams of a Sum-
mer Night" síðan Dusseldorf (Kunstmuseum
26. okt.—25. jan. ’87), „Im Lichte des Nord-
ens“, og nú að síðustu París þar sem hún
er umfangsmeiri en áður (40 verk hafa
baast við) og hér í höfuðborginni við Signu
er hún nefnd „Lumiérés du Nord". Titillinn
er táknrænn og vekur þegar athygli leik-
manna jafnt sem fagmanna, af því að þessi
norðlæga birta er öllum löndunum sameigin-
leg, enda þótt hún sé misjafnlega tær eftir
breiddargráðu.
Sýningin var opnuð með mikilli viðhöfn
í Litlu Höllinni, Petit Palais, þann 19. febrú-'
ar síðastliðinn að viðstaddri drottningu
Danaveldis og fleira stórmenni. Daginn eft-
ir voru haldnir fyrirlestrar í tengslum við
sýninguna, þar sem sérfræðingar frá öllum
Norðurlöndunum (nema Islandi?) fjölluðu
um einstaka listamenn. Frú Denise Bemard
Foliiot, franskur Norðurlandavinur, list-
fræðingur og þýðandi (meðal annars
þýðandi sýningarskrár) vildi ekki láta við
svo búið standa og tók að sér að tala um
eina íslenska þátttakandann, Þórarin B.
Þorláksson.
ÁRIN 1885-1905
EFTIR LAUFEYJU
HELGADÓTTUR
Sýningin á Scandinavia Today menning-
arkynningunni var bundin ámnum
1880—1914. Parísarútgáfunni hefur verið
sniðinn enn þrengri stakkur, 1885—1905,
sem gefur eflaust betri heildarsvip.
Á þessu tímabili efldust tengslin við
menningarstrauma meginlandsins, sérstak-
lega við Frakkland, og flestir málaramir sem
eiga verk á þessari sýningu eiga það sam-
merkt að hafa farið burt til að leita sér
menntunar. Thérése Burollet, ein umsjónar-
manna sýningarinnar, skrifar kafla í
sýningarskrá sem hún nefnir, „Þetta Frakk-
land . . . þar sem allt er mögulegt” og þar
gerir hún grein fýrir áhrifum franskra 19.
aldar málara á norræna starfsbræður sína.
Hún tekur aðaliega sem dæmi Millet og
Courbet og leggur sérstaka áherslu á mikil-
Edvard Munch: Askn, 1894
vægi raunsæisáhrifa Courbet á landslags-
málverkið. Einnig talar hún um ferðalög
norrænu listamannanna til Parísar og reyn-
ir að varpa ljósi á þá miklu ringlureið og
margbreytileika sem ríkti í listaheimi borg-
arinnar.
En þó að París hafi verið afgerandi lær-
dómslind fyrir þessa norrænu málara og
Jules Bastien Lepage sérstök fyrirmynd,
höfðu þeir geysimikinn áhuga á mönnum
eins og Amold Böcklin, Ferdinand Hodler,
Caspar David Frederic, William Blake og
ameríska málaranum James Mac Neill
Whistler, og sjást þess merki á sýningunni
allri.
ÚrNatúralisma
YfirÍ Symbólisma
Natúralisminn, sem var útbreiddasta
stefna á Norðurlöndum á þessum árum, vék
smám saman fyrir víðari viðhorfum sem
leituðust við að opna nýjar gáttir og skapa
ný form. Tengslin milli ritlistar og myndlist-
ar urðu t.d. sterkari en áður og sú hreyfing
sem varð hvað mest áberandi var symból-
isminn. Hann breiddist út á mjög sérstæðan
hátt á Norðurlöndum og varð þekktur und-
ir nafninu þjóðemisrómantík eða ný-
rómantík. Þessi stefna var eins og sniðin
að hugsunarhætti Norðurlandabúa, nátengd
hugarheimi þeirra og full af jrfímáttúruleg-
um fyrirbærum. Andstætt öðmm symbólist-
um virðast þeir ekki hafa fallið í gryíju
íburðar og prjáls sem síðar átti eftir að ein-
kenna marga evrópska málara tengda
þessum straumum. Norrænu málaramir
vildu skyggnast undir hörund mannslíkam-
ans og vom mjög uppteknir af dulspeki,
yfimáttúmlegum hlutum og dáleiðslu, en
8