Lesbók Morgunblaðsins - 06.06.1987, Qupperneq 12

I
bliki brá fyrir í augum hans.
— Nei, ég held ekki, því að litur penna
míns verður dekkri með hveiju ári sem líður.
Ég hef reynslu mannsins, er dáði sólina, en
fannst hún brenna sig, dásamaði hafíð sem
gat drekkt honum, elskaði jörðina, er gat
opnazt og gleypt hann, og bar lotningu fyr-
ir náttúruöflunum, sem gátu farið ham-
förum og eytt honum.
Ég er orðinn neikvæður í skrifum mínum.
Enginn les lengur ljóðin mín, og þau visna
vegna þess að ekkert lifir tímann nema
það, sem er guði til dýrðar og þá jafnframt
sköpunarverki hans. En vert þú viðbúinn,
þegar ástin sezt að í hjarta þínu. Hún getur
komið til þín, þótt hún hafí sneytt hjá mér.
Og þá muntu gefa þjóð okkar dýrmætan
óð um ástina, sem er kjami alls er lifír.
Ég hafði starað fram hjá honum líkt og
sæi út í óendanlegan fjarska og ætti þar
eitthvað dýrmætt er kæmi innan stundar
til mín eins og kærkomin sending frá skap-
aranum.
Þessi orð skáldsins flugu sem leiftur um
huga minn. Svo gekk ég til hans.
Ég hef saknað nærveru þinnar, voru
fyrstu orðin er hann mælti, og horfði rann-
sakandi á mig.
Ég þagði við. Mig langaði til að vita hvort
hann yrði var nokkurrar breytingar í fari
mínu.
Lengi ríkti þögnin milli okkar. Loks
mælit hann, og furðu brá fyrir í röddinni:
Það hefur eitthvað komið fyrir þig. Ef
ekki værir þú, myndi ég spyija: Hefurðu
unnið hæsta vinninginn í happdrætti?
Svo þagnaði hann, lét augun hvarfla um
mig alla og sagði síðan með vaxandi ákafa:
Hreyfíngar þínar em mýkri en venjulega.
Þú berð þig eins og kona, sem ber fmm-
burð sinn undir bijósti og vill forðast að
láta hann verða fyrir nokkm hnjaski. I aug-
um þínum, sem aldrei hafa ljómað skærar,
er vissa um að þessi frumburður verði þér
allt í lífinu. Allir áhyggjudrættir andlits þíns
em burtmáðir, og í stað gráa fölvans, er
áður hvíldi yfír svip þínum, er kominn fagur
roði. Ég vissi, að þú hafði líkamsþokka til
að bera, en nú er eins og fegurð þín sé
ekki af þessum heimi. Aðeins eitt getur
hafa gert þig svona undursamlega bjarta —
Astin.
Ég hneigði höfuðið samþykkjandi og
undraðist skyggni hans.
Ber hann ást til þín?
Nei-nei! hrópaði ég upp. Fyrir mér vom
þessi orð sem guðlast. Og ég hélt áfram:
Það kemur aldrei til, að hann beri ást til
mín. Mér nægir líka og mun alltaf nægja,
að ástin í hjarta mínu er eins og bergmál,
sem umhverfíð endurkastar til mín. Hún
hefur losað mig úr greipum hins nakta raun-
vemleika, hefur opnað mér töfraheim. Nú
á ég ómetanlegan fjársjóð, sem ekki er
hægt að taka frá mér. Nú er uppistaðan
fengin í óðinn til ástarinnar.
Hann leit á mig og mælti þunglyndislega:
Þú veizt ekki endinn fyrir. Éftir sólar-
upprás kemur sólarlag í lífí sérhvers manns.
í lífi margra gengur hún svo skjótt til við-
ar, að sálin fölnar og deyr, áður en hún
hefur náð fullum þroska. Og eftir það er
maðurinn eins og lifandi lík, vél, sem ekki
einu sinni kemst í snertingu við aðra vél.
Ég óttast ekki, anzaði ég. Sólin mun því
aðeins ganga til viðar í mínu lífí, að ástin
hverfí úr hjarta mér. En hún er uppspretta,
er aldrei þomar.
Hann svaraði hugsandi:
Ástin — hún fær mennina til að færa
fómir, sem ekki em taldar, og á það jafnt
við alla. Því að enginn er svo snauður, að
hann geti ekki gefíð eitthvað af sjálfum sér.
Og hann reis upp, kvaddi mig með föstu
handtaki og hvarf á brott. En ég flýtti mér
heim, þar sem mín biðu auð blöð til að festa
á upphaf óðsins til ástarinnar.
Um kvöldið lauk ég skriftunum. Þá þvoði
ég hár mitt og fór í fallegasta kjólinn minn.
Því næst tók ég ofur varlega upp blöðin,
sem túlkuðu hamingju mína, og lét þau hjá
mynd af Beethoven. Ég hugsaði á þá leið,
að hann myndi leggjast mjúklega að lífsblöð-
um mínum og veija þau fyrir rykkomunum.
Síðan hélt ég áleiðis til fundar við ástvin
minn.
Ég kom það tímanlega, að ég sá þegar
hann gekk að hljóðfærinu. Ég hefði getað
kysst fótspor hans. Hann snart hljómborðið,
sló nokkra samhljóma og mætti augum
mínum, sem litu hann í þögulli tilbeiðslu.
Hann brosti og kinkaði kolli.
Ég skimaði umhverfís mig. Hver hafði
fengið þetta bros?
Eg leit til hans, og þá brosti hann aftur,
örlítið breiðar, og kinkaði kolli til mín!
Ég — aðeins ég sjálf hafði fengið þetta
bros!
Tárin blinduðu augu mín, og mér virtist
sem hjarta mitt gréti líka — heitum gleðitár-
um. Þetta bros skyldi ég geyma eilíflega.
Ég hefði ekki viljað afsala mér því fyrir öll
auðæfí veraldar.
Og kvöldið leið í ljúfum draumi. Ég hafði
ekki af honum augun, og það var eins og
hann skynjaði tilfínningar mínar, því honum
varð æ oftar litið til mín. Og smám saman
fannst mér eitthvað vera að vakna í augum
hans, eitthvað, er ég gat ekki áttað mig á,
en gerði mig aðeins feimna og ruglaða, svo
ráðvillta, að ég slitnaði úr tengslum við tóna
mína, reis úr sætinu og gekk út til að stöðva
hinn óða hjartslátt, sem hið ókunna í aug-
liti hans vakti í hjarta mínu.
Þegar ég var komin út á strætið, jafnaði
ég mig þó fljótlega, því að ekkert annað
en bros hans komst að í huga mínum, bros-
ið sem hafði verið svo hlýtt, að það yljaði
mér í næturkulinu.
Ég hélt í vesturátt, ein með hugsanir
mínar að förunaut, hugsanir, sem gerðu
mig alsæla. Brátt urðu húsin stijálli því
lengra sem leið, unz einungis fjörusteinar
umkringdu mig.
Ég settist á einn steininn með gjálfrandi
öldumar við fætuma og horfði til sjóndeild-
arhringsins. Þama sat ég í flæðarmálinu,
svo lengi að ég sá sólina koma upp og varpa
frá sér geislum, sem roðuðu hafíð, fyöllin
og himininn, eins og geislamir í sál minni
vörpuðu bjarma á umhverfí mitt. Og mér
fannst sem sólin væri nú fyrst að renna upp
í lífi mínu.
Ég mmskaði ekki upp frá framtíðar-
draumum mínum fyrr en kaldur úðinn utan
af hafínu gegnvætti mig.
Liðið var að hádegi, þegar ég kom heim.
Þar klæddi ég mig úr votri yfírhöfninni og
hengdi hana við ofninn. Síðan tók ég fram
handritið mitt.
Ég var að bæta við brosi hans á lífsblöð
mín svo innilega hamingjusöm, þegar til-
kynningin kom frá viðtækinu um, að hann,
ástin mín, væri látinn!
Mér virtist tíminn standa kyrr — fannst
lífíð flara úr líkama mínum — kenndi ein-
hveija ósýnilega vem við hlið mér, er var
að bijóta mig sundur, mylja í óteljandi
mola — fann, hvemig blóðið rann í dropa-
tali úr æðum mínum og sameinaðist
líkamsbrotunum. Ég hrökk upp af martröð-
inni að löngum tíma liðnum við regnið, er
lamdi gluggann minn. Það helltist úr loftinu
eins og náttúmöflin sjálf tækju þátt í harmi
mínum og grétu þeim támm, sem ekki gátu
sprottið fram í augum mínum. Ég fetaði
mig að glugganum og horfði sljóum augum
á lífið fyrir utan. Ég horfði á fuglana í tiján-
um, blómin, er reistu krónur sínar mót
regndropunum, og mennina, sem flýttu sér
að leita skjóls. Og mér virtist ég standa svo
órafjarri þessu öllu, líkt og ég stæði utan
lífsins, er ég rétt áður hafði verið svo sam-
tengd.
Lengi beið ég eftir támnum, beið árang-
urslaust. Þá tók ég upp blöðin mín og las
yfír orðin, sem ég hafði ritað. Ég vonaði
svo ákaft að geta endurlifað hamingju mína
undir lestrinum. En mér fannst aðeins sem
orðin æptu í bæn um lengra líf. Ég laut
höfði í þögulli sorg. Ég myndi aldrei full-
gera óðinn til ástarinnar, því að hún var
mér horfin með honum. Og ég vafði hand-
ritið saman, strauk það ofur hlýlega, líkt
og það væri frumburður minn, kveikti síðan
á kertisstubb og horfði svo á bálför fmm-
burðar míns, unz ekkert var eftir neman
askan tóm. — Skyndilega fann ég til yfír-
þyrmandi máttleysis. Þó náði ég til rúmsins
áður en ég féll.
í gegnum meðvitundarleysið greindu eym
mín tóna, er fóm sífellt hækkandi. Hávaðinn
varð að lokum svo mikill, að ég komst til
sjálfrar mín. Ég settist fram á rúmstokkinn
og braut heilann ákaft um, hvaðan tónarnir
mínir hefðu komið.
Einhvers staðar í húsinu sló klukka. Hún
sló átta, og við hvern slátt heyrðist mér
nafn mitt hrópað. Ég klæddist kápunni
skjálfandi höndum.
— Ég kem, ég kem, ástin mín! hrópaði
ég og réð mér ekki fyrir fögnuði. Óstöðv-
andi grát setti að mér. Loksins komu tárin.
Og ég grét þar til allar táralindir mínar
vora þomaðar. Þá þurrkaði ég yfír andlitið
og flýtti mér niður brakandi stigaþrepin, út
á strætin og hljóp við fót að húsi tónanna.
Ég kom að læstri hurð og sneri vonsvik-
in burt.
Strætið var flughált eftir regnið. Ég
studdist meðfram húsgöflunum og reyndi
að skýla mér fyrir köldum regndropunum
og vindinum, sem var að færast í aukana.
Og ég sendi ákall mitt út í húmið til
hans, ástvinar míns. Bað hann að láta mig
vita um nálægð sína, svo ég gæti fundið
hann og skynjað aftur fegurð lífsins.
Ég hljóp fyrir húshomið, hrasaði útaf
gangstéttarbrúninni, og varð ekki vör við
bílinn fyrr en hann slengdi mér niður. —
IVAN FRANKO
Braut-
ryðjendur
Guðmundur Daníelsson þýddi
Mig bar í draumi um auðnarvelli víða,
mér vöfðust hlekkir þétt um arm og fót,
með járnum tengdur þegnum þúsund lýða,
sem þarna stóðu og bjargvegg horfðu mót,
og allir virtust vera hins sama að bíða.
Og andlit hvert var markað reynslurúnum,
en rótt í augum funi kærleiks brann,
og keðjan lagðist hörð að höndum lúnum,
og herðum lotnum sérhver studdi þann,
sem honum næstur stóð í hópi tötrum búnum.
Og sleggju þungri allir héldu í hendi.
Þá hvellum rómi glumdi skipun sterk:
„Þið brjótið þennan klett! Til átaks ykkar sendi
hin æðsta hugsjón. Leysið þetta verk
með ráðum þeim, sem reynslan ykkur kenndi!“
Og samtaka til höggsins hátt við reiddum,
af hamarsslögum þungum stundi jörð,
og hægt og seint við klungrum klettsins eyddum
og klufum sundur granítbjörgin hörð
með trumbuhljómi er höggin við þeim greiddum.
Sem hryndi foss — sem högg frá slegnum vefi
lét hamra okkar þrotlaust glamm við stein,
og fram við brutumst áfram skref af skrefi,
þótt skeinu fengjum oft og moluð bein,
um sigur bjó í einskis huga efi.
Við vissum gjörla að umbun engin biði
— að okkar þrekraun félli í gleymskudá,
og þessi vegur þá fyrst yrði að liði
sem þjóðbraut greið, er lukt væri okkar brá
og beinin okkar fúin lægju í friði.
Án draums um frægð við áfram hiklaust héldum
og hetjuljómi öngvum félli í skaut,
en stein við stein í veginn fast við felldum,
við frjálsir völdum kjör sem þrællinn hlaut,
og skara síst að eigin köku eldum.
Við vitum það, að okkar eigin hendur
með orku sinni lögðu þessa braut,
og vegur sá um allar aldir stendur,
i okkar blóði vígður, svita og þraut,
frá auðnum inn á bjartar blómalendur.
Við vitum og, að þegar heiman héldum
og hófum þrælsins strit með enni sveitt,
var fórnað konu, barni og arineldum,
og allra last í kaup við fengum greitt,
á verði því við sjálfir okkur seldum.
Við fundum líka angist brjóstið brenna,
og beiskan kaleik sálin drekka hlaut.
Frá okkar köllun enginn sást þó renna,
né út af sveigja réttri stefnubraut.
Þann lærdóm okkar lífið náði að kenna.
Og bræður áfram byggjum veginn nýja,
í breiðri fylking gijótið lemjum við.
Og þó við gleymumst, hefjast skal til skýja
vor skipan bræðralags og trú á frið
og frjálsan heim, án harðstjóra og þýja.
Höfundurinn er rithöfundur í Reykjavík.
12