Lesbók Morgunblaðsins - 06.06.1987, Side 13

Lesbók Morgunblaðsins - 06.06.1987, Side 13
Brautryðjandinn. Lágmynd eftir Einar Jónsson á fótstalli styttu Jóns Sigurðssonar á Austurvelli. Ivan Franko,Einar Jónsson og Davíð Stefánsson Eftir GUÐMUND DANÍELSSON Skáldið Ivan Franko fæddist 27. ágúst 1856. Hann var Úkraínumaður, frá Austur- Galisíu, sem í þá daga tilheyrði Austurríska keis- aradæminu, bóndasonur, en braust til mennta bæði í Lemberg og Vín. Hann var mikill þjóðernissinni og föðurlandsvinur, þrisvar sat hann í fangelsi vegna skoðana sinna. Frá unga aldri lagði hann stund á skáldskap í bundnu máli og lausu, auk þess liggur eftir hann bókmenntasaga og þjóð- sagnafræði. Mikill var hann tungumálamað- ur og þýddi á úkraínsku verk eftir Shakespeare, Calderon, Burns, Dante, Vict- or Hugo, Goethe, Chiller og Byron. Frumort ljóð Frankos voru fjölbreytileg að efni og formi. Hann dó í Lemberg 1916. Ljóð hans „Kamenjari" — „Brautryðj- endur“ er líklega frægasta kvæði hans. Árið 1983 var það til að mynda gefið út eitt sér, hjá Dniproútgáfunni í Kiev, í 70 þýðingum, á nærri því jafnmörgum tungu- málum. Þessa bók hef ég milli handanna. Og ég hugsaði sem svo: Úr því að skáld allt að því 70 þjóða hafa lagt á sig að þýða þetta langa ljóð á þjóðtungur sínar, því skyldi ég þá ekki gera mína tilraun? í bók- inni er engin þýðing ljóðsins á Norðurlanda- málum, nema á finnsku, aftur á móti tvær mismunandi þýðingar á ensku og þijár á þýsku. íslensku þýðinguna gerði ég eftir þei_m ensku og þýsku. í formála fyrir „Kamenjari“ á úkraínsku er tekin upp stutt umsögn um ljóðið eftir úkraínska skáldmeistarann Mykhailo M. Kotsjúbinski, höfund skáldsögunnar „Skuggar feðranna" sem Menningarsjóður gaf út 1986 í þýðingu okkar Jerzy Wiel- únski. Kotsjúbinski segir um „Brautryðjend- ur“: „Samfara trú á jákvætt eðli mann- kynsins, ól Ivon Franko í eigin hjarta von um bjarta framtíð þess á jörðinni. Sú framtíð er í vændum með nýtt og betra mannlíf, en fýrst verður að mola harðan klett rang- lætisins. Gegnum hann verður að bijótast til bjartari tíma, hversu margar beinagrind- ur sem eftir liggja meðfram veginum til mennskari tilveru. Eins og voldugt undir- spil endurómar þessi helga trú Ivans Frankos í ljóði hans „Brautryðjendur“.“ Á dögum þeirra Kotsjúbinskis og Frank- os, sem voru samtímamenn, var engin sjálfstæð Úkraína til. Landið laut að hluta til keisaranum í Austurríki og að hluta til zarnum í Rússlandi. Um það leyti sem ég var að ljúka við að íslenska „Brautryðjendur", rifjaðist það upp fyrir mér, að á stöplinum undir styttu Jóns Sigurðssonar á Austurvelli, gerðri af Einari Jónssyni, er lágmynd, sem höfundurinn nefnir „Brautryðjandinn". Hún sýnir mann, sem brýtur björg og ryður veg miklum skara fólks, sem á eftir honum kemur. Myndin er gerð 1902, ljóð Ivan Frankos er ort nokkr- um árum fyrr. Þó að í ljóðinu sé það ekki einn maður, heldur samhlekkjaður múgur manna, sem ryður veginn, þá virðist svip- mót þessara tveggja listaverka, myndskálds- ins íslenska og ljóðskáldsins úkraínska, svo líkt, að tilviljun er nálega útilokuð. Þekkti Einar frá Galtafelli ljóð Ivans Frankos frá Lemberg? Eða hafði sömu eldingu slegið niður í sálir þeirra beggja? Eða áttu þeir sér sameiginlega fyrirmynd? Þessu get ég ekki svarað. En eitt er víst: báðir eru þeir að túlka sömu hugsjónina. Síðar tekur Davíð Stefánsson undir við þá í ljóðlínunni: „Fáir njóta eldanna, sem fyrstir kveikja þá.“ í apríl 1987. Á SPÆNSKU Á UNGVERSKU Á FRUMMÁLINU, ÚKRAÍNSKU PICAPEDREROS A KÖTÖRÖK 51 öawHB anBHHii coH. HevioB nepeao mhoio 5e3MÍpHa, Ta nycia i AHKa njiouiHHa, ] H, npHKOBaHHH .TSHUeM 3a,nÍ3HHM, CTÓIO nia BHCOHeHHOIO rpaHÍTHOK) CKaJlOIO, A iia.TÍ THCHMÍ TaKH.X CaMHX, HK H. He vivido un ráro sueno: como si a mi holgada frente se extendiera un gran llano salvajino sin poblar Y y° de P'e. encadenado por un sordo hierro hirient bajo una roca firme de granite y prominente, Y otros mi|es como yo, en este indómito luga’r. Álmomban elvadult, zordon vidékre leltem: sivár köpusztaság, kietlen, végtelen. És álltam közepén, csak álltam, láncraverten, egy gránit-sziklatömb az égre tört felettem, s sorstársak ezrei állottak ott velem. Á ENSKU Á ÞÝSKU Á frönSku PAVERS OF THE WAY DIE STEINBRECHER LES CASSEURS DE PIERRES I dreamed a wondrous dream. Before my eyes unfoided A vast and barren plain, a flat, forbidding moor, And I was standing there, with heavy irons loaded, Before a mighty rock, a lofty granite boulder, And alongside oí me stood many thousands more. Es dunkte mich im Traum, ais ob vor mir sich dehne Unendlich weit und wild ein Anger, leer und stumm, Und ich, an eine Kette, die ich eisern wahne, Geschmiedet, am Granit von hohen Felsen lehne Und Tausende, gleich mir gefesselt, stehn ringsum. J’ai fait un réve étrange. A l’infini s’étend Une steppe sauvage, un espace désert; Enchainé á un roc de granite géant, J’aper^ois alentour des milliers de gens Qui restent comme moi prisonniers de leurs fers. Fyrsta erindi Brautryðjenda á sex tungumálum LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 6. JÚNl 1987 13

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.