Lesbók Morgunblaðsins - 27.06.1987, Blaðsíða 5

Þetta er einnig gott dæmi um snilldarlega
þýðingu, um hversu aðaleinkenni og fegurð
ritháttar Hamsuns eru eins lifandi í íslensku
þýðingunni og í norska frumtextanum.
Gagnrýnendur eru allir sammála í viður-
kenningu á stflsnilld Jóns Sigurðssonar
skrifstofustjóra Alþingis, allt frá því hann
sendi frá sér þýðinguna á „Viktoríu" árið
1912 til lokaútgáfu á „Að haustnóttum"
1946. Einmitt þannig mjmdi Hamsun hafa
skrifað ef hann hefði verið íslendingur.
Að mati Kristjáns Albertssonar í „Skími“
1924 hefur Jón „skapað nýjan stfl á
íslenzku" með þessum þýðingum, „þær em
með ððmm málblæ en nokkuð það, sem
áður hefur verið ritað á tungu vorri — og
sá málblær er víða með afbrigðum fagur,
sterkur og mjúkur í senn, fjölskrúðugur en
þó látlaus, íslenzkur en þó svo að hinn er-
lendi upprani skáldverksins leynir sér
hvergi, að allur andi þess hefur varðveitzt
og hrífur jafnsterkt og við lestur frumrits-
ins.“ Guðmundur Gíslason Hagalín kveðst
hafa borið þýðinguna á „Pan“ saman við
frumritið „orði til orðs, og furðulegt er að
sjá, hve vel þýðandi hefir leyst af hendi
verk sitt" og hafí sagan hvergi „mist hið
minsta af töfrum sínum". Halldór Laxness
skrifar í „Tímarit Máls og menningar" 1940:
„Jón frá Kaldaðamesi er sannarlegur doktor
og meistari íslenzrar tungu — ég á ekki orð
til að þakka honum Hamsuns-þýðingar
hans.“
ÁHRIFÁLAXNESS
Rétt er að benda sérstaklega á áhrif frá
Hamsun sem Halldór Laxness varð fyrir í
æsku sinni, einkum og sér í lagi frá list-
fengi hans, og hefur Halldór aldrei afneitað
þessum læriföður sínum. Þar að auki sóttu
skáidbræðumir tveir viðfangsefni í mjög
svipað umhverfi þegar þeir sömdu verk eins
og verstöðarlýsingamar „Konumar við
bmnninn" og „Þú vínviður hreini" eða land-
námssögumar „Gróður jarðar" og „Sjálf-
stætt fólk“.
En þar með er ekki öll sagan sögð. Þeg-
ar innan við tvítugt réðst Halldór harkalega
á þjóðfélagsfjarvídd og mannlýsingu Hams-
uns í ritdómi um skáldsöguna „Konumar
við branninn“. Hún vekur einungis viðbjóð
hjá Halldóri, þar sem Hamsun komi aðeins
auga á „lítilmenskuna og djöfulskapinn",
sem hindri hann í að sjá „manngöfgina og
fegurð lífsins". Eini styrkur bókarinnar sé
stíllinn, en það nægi ekki: „Bók sem aðeins
flýtur á stflnum [... ] minnir á fugl sem
hefir mist allan fiðurhaminn, að skraut-
fjöðranum leifðum." Viðbrögð Halldórs við
tilteknum samanburði á „Gróðri jarðar" og
„Sjálfstæðu fólki“ era einnig neikvæð.
Skáldsögumar tvær séu „bersýnilega með
andstæðum forteiknum", þær veiti þveröfug
svör við sömu spumingum.
Samt sem áður eiga að sögn „Félags-
bréfs Almenna bókafélagsins" í tilefni af
hundrað ára afmæli Hamsuns árið 1959,
fáir eða engir erlendir rithöfundar eins sterk
ítök í íslensku þjóðinni og Knut Hamsun.
Þar að auki eigi norsk skáld „áreiðanlega
opnari leið að hjörtum íslendinga en höfund-
ar annarra þjóða, og stafar það eflaust af
því, hversu líkar þjóðimar era.“ Vel mælt
— svona orð vekja okkur hlýju og verða
vonandi framvegis í gildi.
SULTURÍ13ÞÚSUND
Eintökum
Eftirfarandi bækur Hamsuns era þýddar
á íslensku: „Viktoría", „Pan“, „Sultur", „Að
haustnóttum", „Tvennir tímar", „Gróður
jarðar", „Benoní", „Rósa“, „Umrenningar"
og „Grónar götur“. Ennfremur er fjöldi
smásagna hans þýddur í tímaritum og dag-
blöðum. „Viktoría" hefur komið út í þremur,
en „Gróður jarðar" og „Pan“ í tveimur út-
gáfum, en metsöluókin er áreiðanlega
„Sultur", sem árið 1940 var prentuð í hvorki
meira né minna en 13.000 eintökum.
Að lokum má bæta því við að þýðingin
á „Pan“ var fyrst gefin út í 500 tölusettum
eintökum á vegum Stúdentaráðs Háskóla
íslands í því skyni að ráða bætur á hús-
næðisskorti námsmanna, enda rann allur
ágóðinn af sölu bókarinnar í byggingarsjóð
þeirra til þess að koma upp stúdentagarði
í Reykjavík. Rétt er að vitna til auglýsingar
í dagblöðum sumarið 1923: „Gefst mönnum
hér tækifæri til þess að slá tvær flugur í
einu höggi, öðlast eina af bestu skáldsögum
Norðurlanda í mjög prýðilegri útgáfu og
um leið að styrkja eitt besta og gagnleg-
asta málefni sem nú er á döfinni."
Gott er að vita að Gamli Garður stendur
á traustum norskum menningargranni!
Höfundurinn er norskur sendikennari viö Há-
skóla Islands.
Úr Pan: Skemmtigarðurinn í Sælundi.
Benoni ogRósa. Teikning Karls Erik Harr af leikurunum í samnefndri kvikmynd.
Norski myndlistarmaðurinn Karl Erik Harr er fæddur í Kviðjufirði í Tramsfylki árið
1940. Menntun sína hlaut hann við Lista- og iðnaðarskólann og Listaskóla ríkisins í Osló og
auk þess hefur hann oft dvalið við nám á Italíu, í Frakklandi og Hollandi.
Frá því Harr hélt fyrstu sýningu sína árið 1963 hefur hann sýnt í flestum norskum bæjum
og auk þess oft í Svíþjóð, Danmörku og nú fyrir skömmu á íslandi. Hann hefur skreytt
margar opinberar byggingar og fjölmörg norsk, sænsk og íslensk myndlistarsöfn hafa keypt
myndir hans.
Myndefni Karls Eriks Harr era náttúra Hálogalands og menning í fortíð og nútíð. Þenn-
an töfraheim, sem Knut Hamsun hefur gert ódauðlegan í skáldsögum sínum, gjörþekkir
Harr og gefur honum svipaða listræna túlkun og skáldið, einkum í myndskreytingum sínum
við bækur Hamsuns. List málarans er af sömu rótum rannin og list skáldsins.
GERÐUR KRISTNÝ
Upphaf
endalokanna
Er þú kemur
aftur hingað
renndu upp að
rauðu húsi
efst í götu
í góðu hverfi.
Tefðu ekki
tíminn líður.
Viltu mér veita
af visku þinni
um upphaf alls
og endalok.
Viltu leysa
úr Iífs míns flækjum.
Ég elti þig
— auðmjúkur þjónn.
Hinstu nótt
í Hljómskálagarði
þú bíður hjá Bertel
brátt þeir koma.
Fyrirgefðu mér
fólsku mína;
ég ætlaði ekki
að afneita þér.
Hefðbundin
eftirsjá
Á ströndu minni
stígur hlátur þinn
upp af köldum klöppunum
skellur á óviðbúið
andlit mitt
svo hvumpin sýp ég hveljur.
Orð þín líkt og
endurkast
milli hníptra hamranna
og hjartslátturinn
heyrist mér sem
ómur í öldugjálfrinu.
Ennþá nýt ég
nærveru þinnar
þó að þér fjarverandi
og ennþá vona ég
að vindurinn færi
boð að bíðandi ströndinni.
Boð mér færandi
þær fregnir
þú stígir á ströndiha.
Um bjartar nætur
bíð ég þeirra
sem Demeter dóttur sinnar.
LESBÓK MORGUNBU\ÐSINS 27. JÚNÍ 1987 5