Lesbók Morgunblaðsins - 27.06.1987, Blaðsíða 9

Hin fræga nektarmynd Goya, sem talin er vera af ástmey
hans, hertogafrúnni af Alba, er meðal dýrgripa í Pradosafn-
inu, en sú mynd þessarar aldar, sem án efa hefur þótt
mestur fengur í að fá, er hin fræga Guernica Picassos..
Sigurganga Bakkusar eftir Velasques
Hvernig væri að auðga andann
í Prado-listasafninu?
Ekki leikur nokkur vafi í því að Prado-safnið
er sem konungur meðal spænskra safna og
eitt af bestu málverkasöfnun í öllum heimin-
um. Nafn þess hljómar auk þess kunnuglega
í eyrum jafnt heimamanna sem útlendinga,
de Mendoza de Silva y de la Cerda gerði
hann að aðseturstað sínum. Dofia Ana tók
sér bólstað í hðll er reist var á hennar veg-
um í garðinum. Höllin stendur enn, hefur
verið gerð upp og endurbætt, og hýsir nú
náttúruvísindamenn þá, sem eru að störfum
í garðinum.
Þeim sem heimsækja Dofiana-garðinn er
skylt að ferðast um hann fótgangandi eða
að nota ökutæki sem fara yfir hvers kyns
landsvæði án þess að valda tjóni, og eru
hluti af þjónustu þeirri, sem rekin er í garð-
inum. Ef farið er um fótgangandi skulu
menn fylgja merktum leiðum. I þjóðgarðin-
um sjálfum er hvorki leyfilegt að tjalda né
gera sér næturstað undir berum himni, en
gististaðir eru auðfundnir í námunda við
garðinn.
Tímabilið frá mars til júní hentar best til
heimsókna í garðinn. Þetta er tími æxlunar
og mikill fjöldi dýrategunda er á stjái. Um
miðjan júní linnir rigningunum og þá hefst
langt og heitt sumar, mýrin þomar upp svo
að sprungur myndast í jörðina.
Vatnsmengun og vatnsskortur eru nú
hvað alvarlegastir ógnvaldar lífríki þjóð-
garðsins. Með því að banna notkun plágu-
eyðiefna svo og frárennsli iðnaðarúrgangs,
sem gæti valdið skaða í garðinum, og með
tilkomu sérstaks áyeituskipulags hefur Dofi-
ana-garðurinn verið varðveittur næstum
villtur til dagsins í dag. Þetta er talið hafa
tekist vegna þess að um aldir var garðurinn
veiðiland, einnig hafa menn trúlega veigrað
sér við að nytja strendumar, sandhólana
og jarðveg mýranna vegna erfiðleikanna
sem það hefði haft í för með sér.
Einangrun og óbyggð þessa svæðis hafa
stuðlað að því að varðveita ósnortið þetta
sýnishorn af náttúrulífi við Miðjarðarhaf,
eins og það var fyrir daga hinna örlagaríku
umbreytinga af völdum „homo turisticus".
þó svo margir nálgist veggi þess til þess
eins að geta sagt seinna: „Þama var ég
einu sinni.“
Prado-safnið er gæfulegasta sköpunar-
verk konungs sem annars er ekki minnst
af góðu: Femando VII. í nóvember 1819
var el „Real Museo“ í Madrid (hið konung-
lega safn) opnað almenningi og var þetta
samansafn konunglegra málverka sem ráð-
gjöfum konungs fannst viðeigandi að
almenningur fengi að njóta. Þess ber þó að
geta að á tímum fyrirrennarans Felipe IV
bám vissar uppstillingar í Escorial-höllini,
50 km fyrir utan Madrid, þegar keim af
listasafni.
í upphafi lagaði safnið sig algerlega að
hallarlífinu og var starfsemi þess á allan
hátt háð hirðinni og vom forstöðumenn
þess háttsettir aðalsmenn innan hirðarinn-
ar. Til 1845 var Prado samkvæmt lögum
einkaeign Isabel II drottningar. A þessum
ámm var haldið áfram að bæta verkum í
safnið og stóð vinna við skreytingar á hinni
fögm höll, sem upphaflega hafði verið teikn-
uð af Juan de Villanueva árið 1785 til að
hýsa Náttúrufræðisafnið, yfír og er núver-
andi ásýnd framhliða byggingarinnar frá
þessum tíma.
Safnið var þjóðnýtt árið 1868 og var
nafninu breytt úr „Mueso Real“ í hið þekkta
og einfalda nafn Prado, sem haldist hefur
til dagsins í dag.
Safninu óx ásmegin við sameiningu þess
og annarra safna eins og „Museo Nacional"
(Þjóðarsafnið) og bættist þá við fjöldi mál-
verka frá Madrid og Kastilíu, sem nær öll
em trúarlegs eðlis. A þessum tíma er safn-
inu ekki lengur stjórnað af aðlinum heldur
af fæmm málurum. Árið 1912 var settur á
stofn sjóður með það fyrir augum að end-
urnýja og endurskipuleggja starfsemina,
stækka húsnæðið, skipuleggja ráðstefnur
og finna leiðir til að auka gjafir og styrki
til safnsins. Það eina sem varð svo úr öllum
þessum áformum var stækkun á hinni gömlu
byggingu Villanueva.
Þegar spænska borgarastyijöldin braust
út, var Pablo Picasso falin stjóm safnsins
af augljósum ástæðum; hann var mikils
metinn pólitískt og þekktur á alþjóðavett-
vangi. En ekki tókst honum þó að taka við
starfinu. Safninu var lokað í ágúst 1935
og var hluti verka þess íjarlægður af örygg-
isástæðum, fyrst til Valencia og Katalóníu
til vörslu í Genf í umsjá Þjóðabandalagsins.
Eftir að stríðinu lauk var haldin stór sýn-
ing á dýrgripum safnsins í Genf, sú fyrsta
utan veggja þess. Sýning þessi var kölluð
heim í flýti og með gífurlegri áhættu þegar
heimsstyijöldin síðari skall á í september
1939.
Frá 1956 til 1968 var byggingin enn
stækkuð með því að fóma innri húsagörðun-
um og voru möguleikar til að stækka
bygginguna þar með nýttir til fullnustu.
Núverandi útlit þess á lítið sameiginlegt
með áhrifum þeim sem spænska skáldið
Alberti varð fyrir og lýsti sem „angan af
lakki og innilokuðum viði“. í dag endur-
speglar safnið augljóslega fortíð sína og er
það enn að stórum hluta hið konunglega
safn, sem spænskir konungar hafa safnað
saman í aldanna rás, með stuðningi sínum
og lifandi áhuga á framgangi listarinnar.
Auk spænskra listaverka er að fínna í
Prado-safninu ítalska og flæmska málaralist
og ennfremur frönsk, þýsk, hollensk og
ensk málverk. Seinni tíma innlimanir á öðr-
um söfnum hafa svo gert það að verkum
að segja má að Prado endurspegli að miklum
hluta sögu spænskrar málaralistar. í safninu
eru varðveitt verk eftir E1 Greco, sem kom
til Spánar 1577, líklega vegna þeirra at-
vinnumöguleika sem skreyting Escorial-
hallarinnar bauð upp á.
Finna má þar myndir eftir Ribera frá
Valencia, sem settist að í Napolí upp úr
1616, og nefna má fyrsta fulltrúa gullaldar
spænskrar málaralistar. Þar er einnig að
finna Zurbarán frá Extremadura, sem end-
urspeglar í verkum sínum hið dæmigerða
úr klausturheimi gagnsiðbótarinnar
spænsku. Velázquez skipar heiðurssess í
safninu, hann settist að við hirðina árið
1623 og var mestur hirðmálara.
í Prado er hægt að virða fyrir sér verk
hans eins og myndimar af konungum, prins-
um og trúðum, myndir sem tengjast
goðafræði, söguleg verk eins og „Las lanz-
as“ (spjótin) svo og seinni tíma trúarlega
listsköpum meistarans.
Þá er að nefna Murillo frá Sevilla, mál-
ara, sem tók upp raunsæishefð hins trúar-
lega málverks og mikið er af í sölum safnsins
og svo er þar auðvitað Goya, mesti snilling-
ur átjándu aldarinnar, sem opnar með
verkum sínum leiðir í átt að ýmsum stefnum
samtímalistarinnar — frá draumsýnunum,
sem eru fyrirrennarar súrrealismans, til
hinna áhrifaríkustu afmyndana á raun-
veruleikanum, sem fyrirfinnast í listinni í
dag.
istasafnið
álitið í landinu var í uppnámi vegna styijald-
arinnar við Bandaríkin þegar Spánn varð
að þola missi síðustu nýlendna sinna í
Ameríku. 30 árum síðar, með tilkomu ann-
ars lýðveldisins, var safninu komið fyrir í
SÖlum Landsbókasafns Spánar. Þar var fátt
verka og voru þau hvorki ný né spænsk.
í kringum 1934 var byijað á algerri end-
umýjun safnsins sem leiddi til þess að salir
þess sem höfðu að geyma verk frá 19. og
20. öld voru taldir til fyrirmyndar á ráð-
stefnu sem haldin var í Madrid um það
leyti. í Borgarastyijöldinni 1936—39, var
safnið tekið niður og voru mörg verkanna
geymd í kjöllurum bóka og myndlistasafns-
ins.
Eftir stríðið var komið á fót stofnun til
að sjá um safnið og vegna þess ástands sem
ríkti á eftirstríðsárunum og pólitískrar
stefnu stjórnvalda var hætt við öll áform
um frekari listaverkakaup. Milli 1951 og
1968 voru 19. og 20. aldar hlutar safnsins
skildir að. Var 19. aldar verkunum komið
Rafael Zapaleta: Mynd frá Andalúsíu.
fyrir í „Casón del Buen Retiro“-einni af
fáum höllum sem enn eru til af þeim sem
hertoginn af Oliveras lét reisa fyrir konung-
inn Felipe IV á 17. öld. Þessi höll sem í
upphafi var ætluð undir móttökur og veislu-
höld, er nú einn mest metni hluti Prado-
safnsins og hýsir hún verkið „Guemica"
eftir Picasso. 20. aldar verkunum var hald-
mm
Salvador Dali: Kona við glugga, 1925.
Joan Miro: Til heiðurs Picaso, 1970.
ið eftir í Landsbókasafninu þar til núverandi
húsnæði var loksins reist 1975.
Árið 1955 var byijað að leggja drög að
nýrri byggingu, sem hýsa átti nútíma borg-
arskipulag, með útivistarsvæðum, bama-
leikvelli, veitingasölu, kvikmynda- og
skyggnusýningarsal og grísku leikhúsi fyrir
ballett og tónlistariðkun ... Með þessar
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 27. JÚNÍ 1987 9