Lesbók Morgunblaðsins - 31.10.1987, Blaðsíða 13

átti að sjá um viðhald á brautarteinunum á
námunni; þetta var hræðileg vinna, ég pass-
aði ekki í göngin, var alltof langur, annað
en samverkamenn mínir sem náttúran virt-
ist í rás kynslóðanna hafa lagað að þröngum
göngunum; og verkstjórinn var einn af þeim
mönnum sem sífellt leikur öskur um úf og
sérstakan unað hafði hann af að æpa á
mig. En daginn sem jarðskjálftinn varð fékk
ég sæta hefnd. Þann dag skókst gjörvallur
berggrunnurinn með ólýsanlega djúpum
hvin sem í raun varð ekki numinn með eyr-
anu heldur skynjuðum við hann í verk-
færunum sem við héldum á, teinunum,
fjallinu, beinunum, hann var í öllu ánþess
nokkur gæti heyrt hann; svo fór að hrynja
úr loftinu, við vorum logandi hræddir í þess-
um þögla hristingi en hræddastur var þó
verkstjórinn. Aldrei slíku vant lék honum
ekki óp á vör heldur var hann í framan eins-
og hann hefði gleypt talfærin í heilu lagi
og sogið augun inní höfuðið, hann var af-
myndaður og lýsti einsog kyndill í daufri
skímunni frá lugtunum okkar. Ég gat bara
ekki setið á mér, engan veginn stillt mig:
það setti að mér þvilíkan hrossahlátur að
ég er viss um að hann hefur ómað um alla
námuna; ég hló að þessum aumkunarverða
manni svo tárin runnu og kannski hafa
hlátrarokumar vegið upp titring jarðarinnar
því skömmu síðar hætti bergið að skjálfa.
Vinnufélagamir tóku hláturinn sem vott
æðmleysis og mátu mig mikils eftir þetta.
Fljótlega hætti ég þó í námunni og fór að
teikna fólk á næturklúbbum og bömm bæði
í Þýskalandi en seinna Frakklandi; það var
mikið flakk á mér.
ÁttaÁr í Grikklandi
Ég skrifaði mikið á þessum ámm, bæði
minnisblöð og hugmyndir, og klippti sér-
kennilegar fréttir útúr dagblöðum. En það
var ekki fyrren ég fluttist til Grikklands að
ég skapaði mér frið til skipulegra skrifa.
Ég bjó lengst af á Hýdm eh líka í Aþenu;
ætli ég hafi ekki dvaíið um átta ár í allt á
Grikklandi. Þama niðurfrá giftist ég norskri
konu og skömmu síðar kom út fyrsta bókin
mín, 0men pá Harm. Þá var ég orðinn
fjömtíuogtveggja ára. Á eftir fylgdu tvær
bækur til viðbótar í þessum flokki, Jom-
fraen pá Harm og Brodrene pá Harm. í
Harm-bókum er ég að lýsa átökum tveggja
hugmyndaheima, þess heiðna og hins
kristna; fyrsta bindið er fullt af heiðni en
smámsaman tekur kristnin yfír. Þetta em
spennandi bækur og hafa verið geysivinsæl-
ar í Noregi, reyndar svo vinsælar að þeim
er gjama stolið af bókasöfnunum! Lesend-
umir halda allir með heiðingjunum þótt
sjálfir hafi ég svona frekar verið á bandi
prestsins. í bálknum um Amal Nor sem
nú er orðinn ein fjögur bindi færi ég goð-
sögnina um Artúr konung og leitina að
bollanum heilaga í nútímabúning. Amal er
gamalt germanskt nafn en Nor er viðbót
frá mér og ef menn vilja má líka lesa nafn-
ið a-normal, það er að segja óeðlilegur. En
Amal þessi er einskonar Persival, næstum
heilagur maður og fullkominn eftir því og
til mótvægis fannst mér ég verða að setja
sögumann, ég-persónuna, í hlutverk hins
breyska efasemdarmanns. Annars em bæk-
umar fullar af goðsögnum úr neðanjarðar-
kristni miðalda, þeirri kristni sem fordæmd
var af páfanum, en ekki síður sögnum úr
heiðnum sið, keltneskum goðsögnum, persn-
eskum og austurlenskum sem ölium er
blandað saman til að varpa Ijósi á leit
nútimamannsins að hinum heilaga bolla sem
sagður var hafa geymt blóð Krists. Sagan
um Amal Nor er furðusaga eða fantasía
þarsem ég gef hugmyndafluginu lausan
tauminn. Hvemig má líka annað vera? Ver-
öldin er furðuleg, lífið síbreytilegt, ekkert
er öraggt eða fast; hversvegna skyldi ég
þá láta sem svo væri í bókunum mínum?
Fyrir mér er rithöfundurinn ekki skrásetjari
heldur góður meðbróðir með vakandi auga
og fullur af ástríðu til lífsins.
RáðgertAð
RænaMálverki
Og í mannshuganum er ekkert ómögulegt
— eða veröldinni ef því er að skifta — var
ég búinn að segja þér frá því þegar ég og
tveir írskir félagar mínir gerðum hið ómögu-
lega fyrir írska myndlist?
Þegar ég bjó á Irlandi lét ég írsk málefni
töluvert til mín taka og átti marga vini sem
vora miklir þjóðemissinnar; þarámeðal Bill
Fogerty og Paul Hugan sem var sonur írska
fjármáíaráðherrans. Forsaga þess sem við
félagamir brölluðum er sú að sir Hough
Lane ánafnaði Dubiin-borg málverkasafn
sitt með því fororði að borgin reisti yfir það
gallerí; Þetta var eitthvert verðmætasta
safn impressjónískra málverka sem um gat
í heiminum. En sir Lane varð svo illur þeg-
ar borgaryfirvöld sögðust ekki hafa ráð á
að byggja galleríið að hann breytti erfða-
skránni sinni og ánafnaði London myndimar
í staðinn. Svo var það árið 1916 þegar sir
Lane var í New York og ætlaði að sigla
heim með Lúsítaníu að það kvisaðist út að
Þjóðverjar ætluðu að sökkva skipinu; flestir
vora þó vantrúaðir á það því slíkt mundi
þýða stríð við Bandaríkjamenn. Engusíður
gekk sir Hough Lane frá borði ásamt her-
bergisþjóni sínum og breytti erfðaskránni
enn og nú til fyrra horfs, sem sagt að Dubl-
in skyldi undir öllum kringumstæðum erfa
myndimar hans; skrifuðu þeir svo undir
sörinn og þjónninn. Síðan sigldi Lúsítanía
til hafs og var að sjálfsögðu sökkt. En þá
brá svo við að Englendingar viðurkenndu
ekki breytingamar á erfðaskránni þareð
undirskriftimar vora bara tvær en ekki þijár
einsog lög mæltu fyrir um og þvertóku ensk-
ir fyrir að afhenda myndimar. írar gerðu
ítrekaðar tilraunir gegnum árin til að endur-
heimta safnið og Markevitch greifafrú vildi
meiraðsegjá ganga svo langt að láta IRA
stela því úr Tate-galleríinu í London — en
allt kom fyrir ekki. Meðan á þessu gekk
byggði Dublin-borg hús yfir safnið og setti
upp ramma með nöfnum myndanna þannig
að ekkert vantaði í raun nema sjálf verkin.
Þá var það að við félagarnir létum okkur
detta í hug að mínu framkvæði að það eina
sem bjarga mundi þessu máli frá svefninum
langa væri alþjóðleg umfjöllun sem snéri
heimsálitinu íram í hag. Við lögðum því á
ráðin og ákváðum að fara til London og
ræna einni af myndunum; fyrir valinu varð
myndin Sumardagur eftir frönsku listakon-
una Berthe Morisot. Nóttina áður héldum
við fund með írskum blaðamönnum í The
Irish House í London samtímis því sem við
sendum bréf til 200 manna með ósk um
stuðning. Og klukkan 10 morguninn eftir
þegar galleríið opnaði voram við mættir,
Paul útbúinn sem málaralærlingur með
stóra möppu undir hendinni. Fáir starfs-
menn voru í galleríinu þarsem flestir vora
önnum kafnir við að taka utanaf frönskum
málverkum sem átti að fara að sýna í hús-
inu. Og svona snemma morguns vora engir
gestir í safninu. Við gengum því beinustu
leið að myndinni og tókum hana niðraf
veggnum og stungum í möppuna hans Pauls
og gengum óáreittir út — ótrúlegt en satt!
Þeir Tóku Mynd ársins
Fyrir utan biðu blaðamennimir og tóku
mynd ársins af Paul þar sem hann kom
labbandi útúr Tate-galleríinu með Sumar-
daginn undir hendinni. Ég hafði farið
síðastur út ef ske kynni að einhver elti okk-
ur og þegar Paul og Bill vora horfnir á brott
í leigubíl bað ég blaðamennina að bíða með
fréttina í tvo tíma svo við fengjum ráðrúm
til að komast undan. Á hádegi hringdu þeir
í forstöðumann gallerísins og spurðust fyrir
um Sumardag Morisots. Nei, ekki kannaðist
forstöðumaðurinn við að hennar væri sakn-
að — hreint ekki — en hann skyldi þó athuga
það. Og þarmeð fóra hjólin að snúast; það
var skrifað um ránið útum allan heim, meir-
aðsegja Time Magazine birti mikla grein
um málið og í London — og Dublin — var
varla um annað talað en The Tate Gallery
Rate einsog ránið var kallað. Það var ætlun-
in að halda stöðugu sambandi við blöðin og
skyldi það koma í minn hlut en þegar til
kom þorði ég það ekki því ég varð þess var
að lögreglan vakti yfir hverju spori mínu.
Paul og Bill vora á stöðugum flýtta en mér
var leynilega boðin sigling til írlands með
myndina en ekkert varð úr því. Þetta varð
auðvitað pólitískt hneyksli — Paul sonur
fjármálaráðherrans sem reyndar lýsti því
yfir að hann kannaðist ekkert við kauða!
En íram þótti þetta hið besta mál og vora
himinlifandi. Lyktir þess urðu þær að við
lofuðum að skila myndinni til írska sendi-
ráðsins í London gegn því að við fengjum
óhindrað að fara til Dublin. Þegar við stigum
um borð í feijuna til írlands sáum við að
leynilögreglumennimir sem gættu okkar
blikkuðu okkur kumpánlega í kveðjuskjmi.
Við komuna til írlands var okkur nánast
fagnað sem þjóðhetjum og ekki dró það úr
hrifningunni að við neituðum að selja einka-
réttinn á þessu ævintýri til dagblaðs sem
bauð okkur 20.000 pund. Hvað gerðist svo?
Jú, nú hanga myndimar í Dublin! Þar era
ekki lengur tómir rammar með nafnspjöld-
um heldur allt einkasafn sir Hough Lane;
og það er óhætt að segja að okkur hafí
tekist hið ómögulega. Uppúr þessu fóra að
ganga þær sögur að ég væri foringi í IRA
sem auðvitað var ósatt en hinsvegar var ég
gerður að heiðursfélaga í The Irish Nation-
al Student’s Council sem er einskonar
undirdeild í Sinn Féin, Þjóðemisflokki íra.
Já, allt er hægt — jafnvel hið ómögulega
— og ævintýrin halda áfram að gerast eins
Iengi og menn hafa ástríðu til lífsins —
veistu annars um nokkum sem vill leigja
út herbergi í Reykjavík?"
Erast Ludwig Kirchner (1880—1938): Stúlka undir japanskri
sólhlíf, 1909.
ANNA MARÍA ÞÓRISDÓTTIR:
í garðinum
Kvöldkoma
Grenitréð og öspin
heilsa kvöldstjömunni
framréttum greinum
og grámálaði Ijósastaurinn
teygir líka álkuna
í átt til hennar.
Kvöldgestir í garðinum
Bláir rökkurhnoðrar
hreiðra um sig í runnunum,
ætla að gista.
Stjama sest á grenigrein,
hún dvelur ekki lengi.
Óveður
Veturinn flengir trén stormvendi
og lemur þau regnsvipu.
Hvers eiga þau að gjalda?
Votur koss
/ óveðrinu á dögunum
kom lítið laufblað
og kyssti gluggarúðuna
votum kossi:
Hann varir enn!
Fuglasöngur
Úr blýgráum himni
falla snjókom á tré og runna.
Þó syngja fuglar í garðinum.
Sumarið býr þeim ennþá í brjósti.
Fuglar og grjón
Drottinn kastaði handfylli af snjótittlingum
á skaflinn í garðinum.
Ekki er til of mikils mælst
að ég kasti til þeirra
handfýlli af gijónum.
Vetrarrunni
Haustið reytti öll blöðin af runnanum
og skildi hann eftir nakinn.
Þrastahópur klæddi hann
rauðbrystum laufum
eina morgunstund.
Vetrarmorgunn
í morgun breiddi drottinn
táhreinan snjódregil
á stíginn heim að húsi mínu.
Ekki spora, ekki spora!
Höfundurinn er húsmóöir [ Reykjavfk og hefur
árum saman skrifaö í Lesbók.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 31. OKTÓBER 1987 13