Lesbók Morgunblaðsins - 20.02.1988, Page 4

Úr
sjálfsævisögu
Armands
Hammers.
Artnand með Anastas Mikoyan 40 árum eftir að hann hóf að sefja Rússum drátt-
arvélar.
hafði Armand rétt fyrir sér, sýning sló í
gegn og salan var ótrúleg.
Með þessu kom Armand sér endanlega fjár-
hagslega vel fyrir í Bandaríkjunum. Hann
fjárfesti í verksmiðju sem framleiddi
vískítunnur og græddi vel á því. Síðar fór
hann sjálfur út í bruggun og sölu á brennd-
um drykkjum og einnig prófaði hann að
fara út í verslun með holdanaut. M.a. keypti
hann eitt frægasta undaneldisnaut Banda-
ríkjanna „Prince Eric“ eða Eika prins, eins
og við íslendingar gætum kallað hann, á 1
miljón dollara!
Hammer lendir í miðald-
ra„krísu“
Ekki gekk þó allt Armand í haginn. Hann
var að vísu farinn að skipta sér af alþjóða-
stjómmálum og komu við að því seinna.
Onnur kona Armands Hammer var drykkju-
sjúk og réð ekkert við drykkjuna. Þar á
ofan bættist að faðir hans hafði látist, og
gall- og nýmarsteinar vom að gera Ham-
mer lífið leitt. Þegar hann skildi við konuna
setti hún fram óheyrilegar kröfur og á sama
tíma hafði sonur hans, sem Armand átti
með fyrstu konu sinni, verið sakaður um
I kunningsskap \ið flesta leið-
toga risaveldanna í árratugi
Armand Hammer tókst
með brögðum að komast
í samkvæmi, þar sem
hann gat kynnst Deng
Xiaoping og gerði síðan
stóran viðskiptasamning
við Kínverja. Hann varð
vinur Brezímevs, fór í
erindum
Bandaríkjaforseta til
Sovétríkjanna og þakkar
sér jafnvel hlut í
Reykj avíkurfundi
Reagans og Gorbatsjofs
Síðari
hluti
Armand hafði fengið skriflega yfiriýsingu frá
Lenín þar sem foringinn lýsti því yfir að hann
myndi ábyrgjast alla samninga sem Armand
myndi gera. Þetta plagg var margsinnis virði
sinnar í gulli og kom sér vel fyrir Hammer-
fyrirtækið, þegar rússneska skriffínnsku-
kerfíð ætlaði sér að læsa klónum í viðskipti
fyrirtækisins. Lenín lést hinsvegar árið 1923
og þá fór að þrengja að hag fyrirtækisins.
Erfíðara gekk að fá útflutningsleyfí og as-
bests-námumar gáfu ekki það af sér sem
búist hafði verið við.
Armand var nú samt ekki á þeim buxunum
að gefast upp og fyrir algjöra tilviljun datt
hann niður á hugmynd, sem átti eftir að
gera nafn hans þekkt um öll Sovétríkin.
Hann þurfti að kaupa sér blýant á árinu
1923 og komst að því að einn slíkur kost-
aði 50 cent, á sama tíma og slíkur kostaði
5 cent í Bandaríkjunum. Armand fékk leyfí
til að opna blýanta og pennaverksmiðju í
Moskvu. Tæknimennina, í þá vinnu, sótti
hann til Þýskalands og Bretlands og byggði
upp heilt verksmiðjuþorp í útjarðri höfuð-
borgarinnar.
Eftir rúm tvö ár unnu um 1000 manns við
þessa verksmiðju - framleiðslan náði 500
þúsun skriffærum á sólarhring og brátt
voru allir skólar og aðrar menntastofnanir
í Sovétrílq'unum famar að nota skriffæri
merkt Hammer. Fékk hann viðumefnið blý-
antskonungurinn og var ætíð langur biðlisti
að komast í vinnu hjá fyrirtækinu. Einnig
fór mikið af framleiðslunni til útflutnings
og var m.a. flutt til Bandaríkjanna!
En þegar vel gengur, þá er öfundarraddim-
ar fljótar að koma upp á yfírborðið. Mörgum
óx það í augum að útlendingur gæti grætt
á þessari framleiðslu og reynt var að koma
á fót verksmiðjum til að keppa við Hammer-
verksmiðjuna. Hinsvegar hafði Hammer
verið úthlutað leyfi til 10 ára til að starf-
rælq'a þessa verksmiðju og að vanda stóðu
Rússamir við gerða samninga. En ríkissó-
síalismi Stalíns þrengdi mjög að allri starf-
semi Hammers í Sovétríkjunum og árið
1930 ákvað hann að selja ríkinu alla starf-
semi sína og flytja úr landi.
Frakklandsárin
Hammer hafði gifst rússneskri konu, Olgu,
og ákváðu þau að flytja til Frakklands. Hún
var leikari og söngvari og vildi ekki flytja
til Bandaríkjanna. Armand hafði fengið
mikinn áhuga á listaverksöfnun, þegar hann
var í Sovétríkjunum og hafði keypt mikið
Armand Hammer 1945.
af listaverkum frá keisaratímanum þau ár
sem hann var þar. í Frakklandi setti hann
á stofn listaverkasölu og hélt áfram að
kaupa vörur frá Rússlandi.
Það gekk ekki nema svona sæmilega og
brátt skildi hann við konu sína og flutti til
Bandaríkjanna aftur. Þar setti hann líka á
stofn listaverkagallerí og gekk það ekki
heldur neitt sérstaklega, þar til hann datt
niður á snjalla hugmynd. Fyrirtækið átti
orðið mjög mikið af vörum en salan var
dræm. Armand datt þá í hug að setja af
stað sölusýningu í stórmörkuðum í Banda-
ríkjunum. Margir töldu þetta hið mesta glap-
ræði, þama verslaði sauðsvartur almúginn
og hver myndi hafa efni á því árið 1934
að kaupa hluti, sem höfðu verið í eigu rúss-
nesku keisaraættarinnar. Landflótta aðals-
menn frá Rússlandi voru líka mjög móðgað-
ir að selja ætti eigur keisarafjölskyldunnar
í „Hagkaupum" og „Miklagörðum" þeirra
Bandarílq'amanna. En eins og venjulega
morð. Þetta allt saman virkaði mjög þungt
á Harnmer og hann segir í bók sinni að á
tímabili hafi allt virkað mjög svart. Sem
sagt, slæmt einkenni af miðaldra„krísu“
En öll él styttir upp um síðir og svo var
líka hjá Hammer vini okkar. Sonurinn var
sýknaður af ákærunni um morð og hann,
eftir ráðlegginu frægs lögfræðings, fór fram
á skilnað frá konu sinni á grundvelli andlegr-
ar þjáningar, sem hann hafði þurft að þola
í hjónabandinu vegna drykkju konu sinnar!
Lögmenn hennar náðu ekki upp í nef sér
vegna þessa mótleiks en urðu síðan að semja
um lífeyri henni til handa og báðir aðilar
féllu frá málssókn vegna þessa máls!
Hammer gfiftist aftur
Fljótlega eftir þetta hitti Hammer núver-
andi konu sína. Þau höfðu að vísu verið
eitthvað að skjóta sér saman 20 árum áð-
ur, en ekkert varð úr því sambandi þá. En
hún frétti af erfíðleikum hans og hafði sam-
band. Það gekk svona ljómandi vel og þau
giftust árið 1956. Þau settust að í Kali-
fomíu og Hammer ákvað að fara að njóta
þess að vera til. En brátt sá hann að þar
myndi hann fljótt leggjast í kör, ef hann
myndi ekki hafa neitt fyrir stafni.
í gegnum endurskoðanda sinn frétt hann
af litlu olíufyrirtæki sem væri í erfíðleikum
vegna skorts á lausafjármagni. Það varð
ofan á að þau hjónin keyptu fyrirtækið
„Occidental", aðallega vegna þess að það
var hagstætt vegna mikilla skatta á eigna-
fólk í Kalifomíu. Þama hófst einn ótrúleg-
asti vöxtur olíufyrirtækis á síðari ámm.
Fyrirtækið var lítið staðbundið olíufyrir-
tæki, sem leitaði að gasi og olíu í Kali-
fomíu. Nú er það áttunda stærsta olíufyrir-
tæki heimsins og getur með réttu kallast
áttunda „systirin" í olíufyrirtækjafjölskyl-
dunni svokölluðu.
Heildarvelta fyrirtækisins var 16 biljón doll-
arar á síðasta ári og starfsmenn þess vora
46 þúsund að tölu. Það gerir fyrirtækið að
tólfta stærsta fyrirtæki Bandaríkjanna og
um 350 þúsund manns eiga hlut í fyrirtæk-
inu. Fyrirtækið er með boran og rannsóknir
um allan heim, m.a. í Kína, í Norðursjónum,
í Perú og Pakistan. En hveiju vill Armand
Hammer þakka þennan ótrúlega vöxt. Fyrst
og fremst góðri stjómun og vakandi auga
með fjárfestingum fyrirtækisins, segir hann.
Á sjötta áratugnum kom meirihluti olíu frá
Líbýu og var þar oft heitt í kolunum eftir
að Gaddafí kom til valda. En með skynsam-
legri stjómun og rannsóknum annars stað-
ar, tókst félaginu að losa sig við að vera
háð óútreiknanlegum stjómvöldum.
Sérstaklega er gaman að lesa hvemig Ham-
mer tókst að ná tali af Deng-Xiaoping,