Lesbók Morgunblaðsins - 12.03.1988, Blaðsíða 13

Schiele lét eftir sig fjölda nektarmynda af ungum stúlkum Wally, ástkona og fyrirsæta Egons Schieles, 1912.
og lenti í fangelsi fyrir að hafa notað barnungar stúlkur
sem nektarfyrirsætur.
Brotalömin Og Hið
Utglennta Víkur Fyrir
ÁVÖLUM BOGUM OG UNAÐS-
GNÓTT í VERKUM SCHIELE
Hann lætur eftir sig lífsstarf, sem á ná-
kvæmlega tíu ára tímabili, endurspeglar
þann sveiflukennda lífsferil, sem Kurt Pint-
hus orðaði stuttaralega 1919 sem „Mensch-
heitsdámmerung" (í þessu orði felst bæði
dögun mannkyns og endalok: aths. þýð-
anda). I eftirmála kvæðasafns síns útskýrir
Pinthus, á hvem hátt hann óskar eftir, að
menn skilji hinn tvíræða titil ljóðabókarinn-
ar frægu: „Þessi ljóðskáld fundu snemma
fyrir því, hvemig maðurinn var að sökkva
niður í húmið ... sökk niður í náttmyrkur
tortímingarinnar... til að koma svo aftur
upp úr djúpinu inn í fyrstu skímuna af nýj-
um degi.“ Verk Schieles em mótuð af þess-
um gagnstæðu skautum sem felast í að
sökkva í djúpið og koma aftur upp úr kaf-
inu. Listferill hans er nokkuð hlykkjóttur,
ókyrr og marglaga: listrænt séð er hann
hvað æsilegastur, þegar komið er inn.á þau
jaðarsvið, þar sem líf og dauði mætast.
Lykilorðið felst í athugasemd, sem listamað-
urinn skrifar í dagbók sína, en hún hefur
til að bera stefnuskrár-markandi gildi: „Allt
er lifandi dautt“ (1909—1910). Gagnorðar
og um Ieið meir tæmandi er vart unnt að
setja fram þá fjölhyggju, sem svo mjög ein-
kennir meðhöndlun þessa listamanns á
dauða og lífí.
Segja má, að grundvallarfígúrurnar heiti
Sjálfsmynd, 1916.
Hamborg, Breslau, Berlín og í Stuttgart.
Schiele var ráðinn sem starfskraftur við
„Die Aktion", tímarit FVanz Pfemferts, sem
árið 1916 helgaði list Schieles eitt hefti í
sérútgáfu. Meira að segja á stríðsárunum
var verk Schieles að finna f úrvali mynda,
sem voru á opinberum austurrískum mál-
verkasýningum í Þýzkalandi og í ýmsum
hlutlausum löndum, til dæmis í Ziirich
(1915), Munchen (1916), Amsterdam,
Stokkhólmi og Kaupmannahöfn (1917).
Vorið 1918 var hann með 19 málverk á
sýningu í aðalsal Secession Vínarborgar.
Við það tækifæri hlaut hann einnig viður-
kenningu forráðamanna þekktra listasafna:
Austurríska Ríkislistasafnið festi kaup á
mynd hans af Edith Schiele, sem hann hafði
lokið við fyrir skemmstu; kaupverðið var
"3.200 austurrískar krónur. Myndin felur í
sér uppsafnaðan lífsþrótt þess sem staðráð-
inn er í að lifa þrengingamar af og um leið
er dauðanum veitt afboð á listrænan hátt.
Hvað eftir annað kemur könnun á ógn dauð-
ans fram í verkum Schieles, en á síðustu
mánuðum heimsstyrjaldarinnar fyrri hvíldi
einmitt slík dauðans angist einnig yfir þeim
landsvæðum, sem vom langt að baki
víglínunni. Sem listamaður og ástmaður
snýr Schiele sér í málverkinu „Fjölskylda"
að lífinu, en þéssi nýi hvati í listsköpun
hans fær samt óvænt og bráð endalok. Á
síðustu styijaldarmánuðum brýst spænska
veikin út í Vínarborg; Edith, eiginkona
Egons Schiele, sem þá átti von á sínu fyrsta
bami, dó úr veikinni hinn 28. október. Egon
lifði þremur dögum lengur.
i ðann er alltaf nærtæk; Schiele málar sjálfan sig sem upptærðan vesaling - og gul
merkingu þarna.
óþekkts utangarðsmanns í málaralist, eftir
að Paul Klee, Henri Matisse, Umberto Boc-
cioni og Emst Ludwig Kirchner em hættir
að koma listunnendum á óvart? Sú efa-
hyggja, sem felst í þessari spumingu, er
eicki með öllu óréttmæt. Staðreyndin er sú,
að seinni tíma frægð Egons Schieles, sem
svo hefur orðið að heimsfrægð, varð reynd-
ar ekki til fyrr en seint um síðir. Aftur á
móti var listamaðurinn Schiele alls ekki
vanmetinn um sína ævidaga. Frá upphafi
listferils hans veitti fámennur en óhvikull
hópur málverkasafnara í Vínarborg honum
eindreginn stuðning, og sneri heldur ekki
við honum baki, þegar Schiele varð að sitja
í fangelsi í þijár vikur árið 1912, ákærður
fyrir að hafa gert „klámfengnar" teikningar
af stúlkubami undir lögaldri. Sama ár held-
ur hinn tuttugu og tveggja ára gamli lista-
maður sýningu á myndum sínum í Folk-
wangsafninu í Hagen og átti þijár myndir
á hinni margrómuðu og minnisstæðu al-
þjóðlegu málverkasýningu Sérsambandsins
í Köln. Því næst var hann með sýningar í
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 12. MARZ 1988 13