Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1988, Blaðsíða 17

Höfundurinn hefur verið nefndur sfðasti Inkinn. Hann var keisari Inkaveldisins og barðist
við bróður sinn og gerði það Spánverjum auðveldara lyrir. Eftir að þeir lögðu landið
undir sig, var Athuallpa skírður, en kæfður síðan. Eftir hann liggja nokkrir tugir Ijóða.
Valgerður Bergsdóttir - lífið er stöðug leit - Ljósmyndir: Lesbók/Arni Sæberg.
vinnustofu hennar. Það eru stórar teikning-
ar sem breytast þegar þær eru skoðaðar. í
sumum þeirra eru andlit sem sjást ekki eða
bera hönd fyrir höfuð sér, snúa baki í okk-
ur eða horfa á okkur úr spegli.
— Finnst þér fólk vera langt í burtu?
— Langt í burtu.
- Þú varst að tala um einmanaleikann.
— Það er oft erfitt að nálgast fólk.
Og í nýjustu verkum mínum er ég öðrum
þræði að fást við þessa eyjahugmynd, sem
reyndar hefur kviknað hjá fleirum en mér.
Og er kannski sprottin úr tíðarandanum.
Bæði Sigurður Guðmundsson og Maarti
Aiha hafa verið að fást við eyjar og svo er
heil sýning um eyjar á Kjarvalsstöðum. En
það er eyjan og hafíð sem hafa sótt mikið
á mig. Þar kom líka við hlutlæg áhrif frá
Flatey á Breiðafirði, en þar er ég öll sum-
ur. Flatey er mikil galdraeyja. Þar er gott
að vinna, hvergi er bjartara í sól, en líka
oft vond veður sem ég kann ekki síður að
meta.
— Og eyjahugmyndin ...?
— Ætli það sé ekki einmanakenndin. Og
þannig er maður með einu orði búinn að
eyðileggja heila myndsýn. En maðurinn er
alltaf einn og kannski ekki síst nú á tímum.
Við erum líka svo ofurseld því hemaðarþjóð-
félagi sem við höfum byggt upp í kringum
okkur. Við á íslandi erum að morgu leyti
heppin, og höfum þess vegna tilhneigingu
til að láta okkur þetta lítt varða. Við erum
nánast friðúð hér norður í hafi. En erlendis
þar sem ég hef ferðast, finnur maður inn
á vanmátt og hræðslu gagnvart mengun
og hemaðarumsvifum.
— Og þú segir að myndimar hafi
stækkað?
— Já. Þær eru stærri en ég hef gert
áður og mér finnst liggja ákveðið frelsi í
þessum stóru flötum. Og nú er einsog
mannslíkaminn stækki inní þessar stóru
myndir, því áður notaði ég aðeins hluta af
líkamanu. En þetta er allt annað en þær
litlu og intime myndir sem ég hef gert áð-
ur. Er ekki hægt að kalla þær nærveru-
myndir, intimemyndir. En svo finnst mér
alveg koma til greina að gera iitlar nærveru-
myndir inn í stóru myndimar. En það em
aðrar áherslur á stóm myndunum og maður
hugsar myndina vitaskuld öðm vísi. Ég vinn
yfirleitt út frá ákveðinni hugmynd en leyfí
mé að spinna hana áfram á blaðinu og það
er ýmislegt sem kemur á óvart þegar mað-
ur notar spuna. Ég held að sköpun lista-
mannsins sé ekki leit að sjálfum sér, en lista-
maðurinn er hins vegar alltaf að fást við
sjálfan sig og jafnframt að leita. Þannig
býður listin upp á stöðugar breytingar.
— En hvaða þýðingu hefur það fyrir
þig að sýna?
— Því fylgir sú tilfínning að.maður sé
að koma einhveiju frá sér, jafnvel þó það
sé ekki það sem maður vildi sýna. Um leið
og ég hef lokið við eitthvað, finnst mér það
næstum úrelt, þvi þá hafa nýjar hugmyndir
kviknað, sem ég vil uppvæg reyna að kom-
ast að. Eitthvað sem kemur bráðum. En
þegar maður sýnir á að vera hægt að staldra
við og horfa afturábak og áfram. En með
því er maður ekki endilega laus frá þeim
verkum eða hugmyndum. Mér finnst ekki
alltaf hægt að vinna sig þannig frá hlutun-
um. Annars finnst mér vont að gefa yfírlýs-
ingar eða fínna reglur. Þetta getur allt ver-
ið gjörbreytt á morgun.
En með því að sýna er ég líka að lofa
öðrum að sjá hvað ég er að gera. Ég held
að það sé nauðsynlegt að birta sjálfan sig
öðru fólki. Taka þá áhættu. En það eru
ákveðnar mótsagnir sem koma upp, því
annars vegar vill maður fá viðbrögð, og
hins vegar vill maður gera það sem manni
dettur sjálfum í hug og vera þannig óháður
viðbrögðum. Alain Robbe-Grillet lýsir þessu
mjög vel í grein í TMM, sem hann kallar:
Að skrifa gegn áhorfendum. En þó það
geti verið gott að fá athugasemdir og við-
brögð, þá veit listamaðurinn sjálfur í raun-
inni alltaf hvar hann stendur.
En hluti af feluleiknum er að gefa það
ekki upp. Það er nauðsynlegt fyrir lista-
manninn og sennilega áhorfendur líka, að
hann geti verið í þessum feluleik. Guð-
bergur Bergsson gerði þessum feluleik ein-
mitt glögg skil og sagði að gagnrýnendur
yrðu að virða leikinn.
— Kannastu við að erfitt sé að koma
sér að verki?
— Stundum. Mér fínnst best að vinna á
morgnana og þá tek ég símann úr sam-
bandi. Ég hef minnkað við mig kennslu
undanfarið, en mér fínnst gott að kenna,
og geri það sumsé meðfram. En ætli maður
hafi ekki verið á flótta undan listinni í
mörg ár. Einu sinni fór ég meira að segja
í heimspeki í háskólanum til að fá svör við
stóru spumingunum. Það var mjög gaman
í heimspeki en færra um svör. Eg kynntist
sögunni og á eftir lít ég á heiminn í stærra
samhengi en áður.
En maður verður alltaf að leita sjálfur
og lffið er stöðugt leit. Ég er að leita í list-
inni. En það eru engar lausnir. Lausnimar
eru hvergi.
AtahuIIapa sem
barðist við bróð-
ursinnum völd
í Inkaríkinu.
Eftiraðhafa
skírthannað
kristnum hætti,
kæfðu Spánveij-
arhann.
ATAHUALLPA
Ópið
Ópið
hef ég heyrt
af vörum þínum
Titrandi líkama þinn
hef ég skynjað
Tár þín
hafa vætt
kinnar mínar
Saman
höfum við tekið þátt
í hátíð lífsins
í hátíð dauðans
í hátíð ódauðleikans
Tunglsljósið signdi
samruna okkar
og baðaði silfri
blóðfórn þína
Vopnagnýr
Orrustan geisar
Dauðavein blandast vígópum
sársaukastunur hlátri
Hendur kreppast af sköptum
velskerptra vigaxa
sem hátt eru reiddar
... og höggvið til bana!
Búkar engjast afkáralega
uns síga þeir saman dauðir
Hátt yfir dalnum
hrafnar voka
vita af volgri bráð
Leiknum er lokið
RöðuII gengur undir
rökkvar yfir val
Hljóðlega renna sér niður
hrafnar að krásum
kondórar skrækja
á fjarlægum tindum
Náttskugginn felur
nái hinna föllnu
sem feigir í valinn hnigu
skugganum af forlögum vígðir
Jörð
Unaðsjörð!
... Omandi samhljómadýrð!
Allt á sér söng:
Daggtár sem fellur
íjrlitrandi morgunsól
Oargadýrið sem öskrar af einsemd
í skraufþurru kjarri fjallanna
Skordýr sem suðar
í skuggaleit
undir laufblöðum rökum
eftir úrsvala nótt
Vonglaðir fuglar
sem vængjablaki
blanda samanvið þunglyndisþyt
trjánna sem tala við vindinn
Bylgjan sem brotnar við hlein
Þórdunan volduga
sem lætur tindana titra
Lindin sem hjalar
við straumlúða steina
... Allt á sinn söng!
— Og ekki síst mannshjartað
er vonin úr djúpi þess rís
Úlfur Ragnarsson þýddi úr dönsku
i
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 16. APRÍL 1988 17