Lesbók Morgunblaðsins - 14.05.1988, Blaðsíða 16

SAGANAF
LANDROVER
Fyrsta ástin brennur ávallt heitast,“ segir gam-
alt máltæki. Það get ég staðfest að þessi orð
eru í fullu gildi enn. Reyndar verður strax að
segjast að í mínu ákveðna tilfelli var ekki kona
með í spilinu, ekki er orðið nógu langt um lið-
málverki. Hefur það valdið þér áhyggjum
eða umhugsun, að þú sért um of & troðnum
slóðum?“
„Vissulega hefur þetta sem þú nefnir oft
komið upp í hugann og landslagsmálurum
er vandi á höndum, þegar svo vel hefur
verið gert áður. Mest er um vert að vera
persónulegur. Þegar dæmið verður gert upp
að lokum og litið yfir farinn veg, verður
það persónulegt framlag listamannsins, sem
eftir verður tekið, fremur en sá stíll eða sú
stefna, sem hann tileinkaði sér. En svo
spumingunni sé svarað: Mín aðferð til að
forðast það að lenda of nærri þessum frægu
brautiyðjendum er sú, að ég sneiði vísvit-
andi hjá mótífum, sem þeir og aðrir hafa
helgað sér og gert kunn.“
“Finnst þér það nægilegt að Gnna ný mótíf?“
„Já, ásamt öðm sem heyrir til málverkinu
sjálfu. Þá á ég við ákveðna aðferð sem ég
hef oft beitt í landslagsmyndum og byggir
á sérstakri stflfærslu; hún er á köflum nærri
abstrakt eða kúbistísk og sést til dæmis hér
í mynd af Eiríksjökli, sem verður á sýning-
unni. Annars fer ekki hjá því þegar maður
fer um landið í leit að myndefhi, að það er
ekki síður það smáa, stundum rétt við fæt-
ur manns, sem heillar og verður hvatning
en §öll og jöklar eða annað stórbrotið lands-
lag í ijarska. Þannig getur einn steinn eða
hraundrangur orðið hvatning til átaka. En
ævinlega stflfæri ég mikið og hef aldrei lagt
stund á neinar raunsæisútfærslur.
Oft mála ég úti; þeir em víst fáir sem
gera það nú orðið. Og það er jöfnum hönd-
um í byggð og óbyggð, sem ég fínn mynd-
efni. Fallegast finnst mér landið á útmánuð-
um og snemma vors áður en græni liturinn
leggur það undir sig. Haustið er líka fag-
urt. “
„Er þetta þá leit að feg-
urð og viðleitni til að hand-
sama hana?“
Leitin er ekki endilega
að mikilli náttúmfegurð;
ég mála alveg eins og ekk-
ert síður á stöðum, sem
almennt væm ekkert taldir
fallegir. Ég er ekki frá því
að mikil fegurð í landslag-
inu sjálfu geti eyðilagt
malerfsk tilþrif í mynd.
Maigir hafa freistast til að
láta fegurð landsins hjálpa
sér f málverki. Sú hjálp
kann að vera hvetjandi, en
hún er hættulega tvíeggj-
uð.“
„Á sýningvm hinna yngri myndlistar-
manna man ég eftir hreinum landslags-
myndum hjá Tolla og þarmeð er það víst
upptalið. Hefurðu hugmynd um, hversvegna
þessi umskipti hafa orðið, að landið sem
yrkisefni virðist ekki höfða tilyngri kynslóð-
arinnar?“
„Það er rétt að þessi breyting á viðhorfi
er augsýnileg og ég tel, að þama séu fyrst
og fremst áhrif frá myndlistarskólunum.
Ungu myndlistarfólki sem fer f framhalds-
nám erlendis hefur stórfjölgað og þar er
mjög haldið að því stefnum, sem efst em á
baugi á hveijum tíma og svo er að sjá, að
landlagshefðin sé ekki þar á meðal.
Listin gengur í bylgjum eða í hringi og
þróunin hefiir orðið sú, að þessar bylgjur
verða sífellt styttri og styttri. Það sem var
efst á baugi og mjög umtalað í gær, verður
að víkja fyrir öðm nýrra í dag. Samt held
ég ekki að landslagsmálverk verði hafið til
sama vegs og virðingar og það naut fyrr á
öldinni. Þá var verið að mála lýsingu á stöð-
um eins og Þingvöllum, en síðan hefur það
gerzt, að ljósmyndir af náttumnni em orðn-
ar svo góðar að það ætti að fæla menn frá
þvf að mála mjög raunsæjar landslagsmynd-
ir. Að minnsta kosti þýðir ekki að eltast við
þá nákvæmni, sem hægt er að ná með ljós-
myndun. Það þýðir þó ekki að landslagsmál-
verk úreldist, því málarinn á alltaf kost á
stílfærslu og sinni persónulegu útfærslu,
sem ljósmyndarinn á ekki á sama hátt.“
„Hvað hefur gerzt nýtt hjá þér síðan þú
sýndir síðast?“
„Þetta em nánari útfærslur á því sem
ég hef áður sýnt. Portret og pastelmyndir
hef ég ekki áður haft með á sýningum, svo
þar er um að ræða nýja hlið.
Málara er ævinlega vandi á höndum að
velja sér viðfangsefni og einnig að leysa
þau. Leiðimar em einkum þijár að mínu
mati: Mála hefðbundið og láta ekki ný
stflbrigði og strauma hafa mikil áhrif á sig
líkt og átti sér stað hjá brautryðjendunum
fyrr á öldinni. í öðra lagi að fylgjast með
nýjum straumum á hveijum tíma samkvæmt
því sem þeir em kynntir af söfnum, list-
fræðingum og tfmaritum, sem um listræn
málefni fjalla. Þriðja leiðin er svo að blanda
þessu öllu saman og það virðist vera leið
sem margir fara.“ GS
Hann varð þarfasti
þjónninn víða í sveitum
þegar vélaöld var gengin
i garð, var oft notaður
sem dráttarvél og jafnvel
smalað á honum. Á
mölinni varð hann
sportbíll og eftirlæti
sumra eins og
greinarhöfundarins, sem
segir frá ástarævintýri
sínu og Landróversins.
EFTIRJÓNB.
ÞORBJÖRNSSON
ið frá því að slík ævintýri áttu sér stað að
ég geti farið að greina alþjóð frá þeim á
sama hátt og Þórbergur. í þessu tilfelli
ætla ég að takmarka mig við mína fyrstu
ást á bflum. Það var Landrover 55 sem fékk
það hlutverk að verða minn fyrsti farar-
skjóti og allt frá því hefur hann átt sér-
stakan stað í huga mér, — jafnvel f hjarta.
Við vomm jafnaldrar, ég og þessi eðal-
vagn. Kannski tengdi þessi vitneskja um
jafnlangan lifitíma — og þar af leiðandi
svipað þroskastig hvors annars — okkur
nánar saman en ella. Þennan fyrsta dag
marsmánaðar, þegar ég keypti gripinn við
takmarkaða hrifningu foreldra minna, vant-
aði mig enn þijá mánuði upp á bflpróf. En
ég hafði unnið fyrir kaupverði bflsins sjálfur
og fannst ég ætti því sjálfur að fá að ráða
þvf hvað ég gerði við aurinn minn. Svo stóð
hann þama, Landróverinn, næstu þijá mán-
uðina á afviknum stað í Kópavoginum og
beið eftir því að eigandi hans mætti aka
honum á vit ævintýra sumarsins.
ÁSKORUN TEKIÐ
Ævintýrin létu heldur ekki á sér standa.
Það var ákveðinn forsmekkur að því sem
koma skyldi þegar við Beggi Jóns á Mela-
heiðinni mættumst niðrá Nesti í Fossvogin-
um. Beggi var besti drengur en það var
einn stór ljóður á ráði hans. Hann átti nefni-
lega Willis-jeppa. Þá á dögum skiptust menn
í fylkingar eftir því hvort þeir héldu með
Landróver eða Willis. Rússinn stóð nokkuð
utan við og kannski eilítið ofan við þetta
allt saman. Austin Gypsy-inn náði hins veg-
ar ekki einu sinni inn á umræðuplanið. Og
sem við mætumst þama á Nesti skorar
Beggi mig á hólm, vill láta jeppana stang-
ast á og sjá hvor hefði betur. Eg var ekki
viss um að Landróverinn minn yrði par hrif-
inn af þessu. En ég gat heldur ekki skorast
undan og þar með lýst Landróverinn sigrað-
an án keppni. Því fór svo að við stilltum
jeppunum upp á móti hvor öðmm, stuðara
í stuðara. Síðan var sett í framdrif og
lægsta gír og látið á rejma. Sjálfsagt hefði
einhveijum utanaðkomandi þótt kynlegt að
sjá til okkar þama, jeppamir vom eins og
hrútar knýttir saman á homunum en í stað
fóta sem kröfsuðu í sverðinum stóðu dekkin
spólandi á malbikinu svo úr rauk.
Svo fóm leikar að hvomgur gat þokað
hinum nokkuð að marki. En ákveðinn sigur
fannst mér engu að síður fólginn í því að
hafa þorað að taka þátt f atinu. Sleppa að
auki frá því með óbrotna öxla og óbrotin
drif á þessum svolítið þreytta Landróver.
Hann hafði áreiðanlega ekki verið hannaður
með svona fyrirtektir í huga. Það var því
ekki laust við að nokkurs stolts gætti hjá
okkur félögunum þegar við kvöddum Begga
og renndum út af Essó-planinu þetta bjarta
sumarkvöld.
ÓHAPPÁKJALVEGI
Fyrsta hálendisferðin lét ekki bíða lengi
eftir sér. Stefnan var sett á Friðmundarvötn
um Kjalveg, föstudagskvöld eitt í júlímán-
uði að lokinni vinnu. Það var á meðan Sandá
var óbrúuð og svolftil virðing var borin fyr-
ir ferðalögum um Kjöl. Alls óvanur akstri
gerði ég mér enga grein fyrir takmörkunum
þeim sem þreyta getur sett bflstjómm, vissi
ekki hvað hugtakið „að sofna undir stýri“
var og kunni þaðan af síður að forðast það.
Ég vaknaði við það að jeppinn lenti upp á
stærðarinnar gijóti á vegarkantinum sem
var rétt búið að velta jeppanum á móts við
afleggjarann niður að Hvítámesi.
Morguninn eftir kalsama nótt tókst með
aðstoð góðra manna, sem bar þama að, að
koma Landróvemum niður af steininum og
inn á veginn aftur, með brotna pústgrein,
brotið augablað og fleira skakkt og skælt.
Að auki var ég nokkuð beygður sjálfur yfír
árangri ferðarinnar það sem af var. Skömmu
síðar ók fyrmefndur Beggi ásamt fleirum
úr Kópavoginum fram á mig þar sem ég
var að bjástra við að binda upp pústurrörið
með strengjum úr gítamum mínum, því
þeir vora það eina sem ekki bráðnaði í sund-
ur. í þessari aðstöðu sá ég mér ekki annað
fært en að taka boði þeirra um að slást f
för með þeim inn í Þjófadali. En heldur
þótti mér súrt f broti að það skyldi endilega
vera Beggi, Willis-jeppaeigandinn, sem kom
þama að mér og Landróvemum í þessari
niðurlægingu okkar, brotnum og beygðum.
Þegar sest var aftur á skólabekk í Hamra-
hlfðinni um haustið gerðu afrekasögur sum-
arsins að verkum að græni og hvíti Landróv-
erinn, sem skipt hafði litum fyrr um haust-
ið frá því að vera ómögulega appelsínugulur
á lit, baðaðist frægðarljóma á meðal félaga
minna. Einhvem tímann var það í hrútleiðin-
legum dönskutfma að við sátum þrír saman
skólafélagamir, Kjartan Jóhannesson,
reiknistofumeistari, Kristján — Stjáni saxó-
fónn — Sigmundsson auk undirritaðs, en
seinna meir átti þessi hópur ásamt doktor
Páli Torfa Díabólusarmanni eftir að stofna
Blúsbandið sem heimsfrægt var innan
veggja Hamrahlfðarskólans á sfnum tíma.
Landróverblús
ISðlilega áttum við erfítt með að festa
hugann við dönskukennsluna en dáðumst
Fyrsti Landróverinn kynntur á tjamarhrúnni sumarið 1948. Lengst til hægri má sjá Óla M. ísaksson og þá Sigfús Bjarna-
son, stofnanda og eiganda HekJu h/f.
Landróver af árgerð 1988. Hann á fátt
sameiginlegt með þeim gamla, en
minnir þó á hann í útliti.