Lesbók Morgunblaðsins - 08.10.1988, Qupperneq 3

LESBGK
H@®@[u][g[B|[L][A][g[g[T][g[8]
Utgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Simi 691100.
Forsíðan
er af skúlptúr eftir SverriÓlafsson myndhöggvara
og er birt í tilefni sýningar hans á Kjarvalsstöðum.
Af sama tilefni er einnig rætt við listamanninn
og fleiri myndir eftir hann. Myndefnið á forsí-
ðunni er Lady Godiva, sem var gert að hreinsa
sig af áburði með því að ríða hesti allsnakin um
fjölmennar götur. Hér er það þó einhver önnur
skepna en hestur, sem ber lafðina, geit eða jafn-
vel sauðkind. Myndin er tekin við Korpúlfsstaði,
þar sem Sverrir hefur vinnustofu.
Lyst-
ræninginn
kom út á tímabilinu 1975-82 og má vera að ekki
hafi öllum þótt þetta merkilegt tímarit þá. Nú lítur
ritstjórinn Ólafur Ormsson á þennan feril úr nokk-
urri fjarlægð ogþá kemur í ljós, að tímaritið hafði
vissulega hlutverki að gegna og að þar komu
margir og merkir menn við sögu. Það er fyrri hluti
sem hér birtist.
Ferðablaðið
segir frá gömlum ferðamáta en vinsælum, einkum
meðal eldra fóiks, þar sem er sigling á lúxus-
skemmtiferðaskipum um öll heimsins höf. Frá því
hvað er í boði og hvemig fólk ver tímanum.
LYSTRÆNINGINN
I MWMINCU KIU>B MLXSOMWI
Sigrún
Eldjám er kunnust fyrir teikningar sínar og grafík
og hafa myndir hennar oft sést á síðum Les-
bókar. En Sigrún er málari einnig og efnir nú til
málverkasýningar á Kjarvalsstöðum. Af því tilefni
hefur Kristín Ómarsdóttir hitt hana að máli.
KRISTMANN GUÐMUNDSSON
Stjarnan og
skugginn
Stjarna blá,
þú sem ert í Ijarlægð og eilífð,
líttu til mín í húmi moldarinnar
og sjá: ég er þinn.
Eg gimist þig, því þú
ert það, sem aldrei verður höndlað.
Þrá mín til þín er hinn skapandi draum-
ur duftsins,
mikilleiki þess, sem er ekki neitt;
því að þú ein ert,
og ég er reikandi skugginn.
Eg á enga tilveru, nema drauminn um
Þ>g-
Stjama skær,
þú, sem ert Ijós Himinsins,
líf mitt er vitundin um fegurð þína,
Ijómi þinn er sæla mín og kvöl.
Þú ein ert,
og allt er til þín vegna.
En án mín hyrfir þú sýn;
því að ég, skugginn, hef skapað þig.
Ljómi þinn er mín ástúð,
og tilbeiðsla mín hásæti þitt
ofar öllum geimum.
Ég er draumur þinn um það,
sem aldrei verður höndlað;
og allt, sem lifir, nærist
af okkar eilífu þrá.
Kristmann Guömundsson er fæddur 1901 á
Þverfelli i Lundarreykjadal. Hann er þekktari
fyrir skáldsögur sínar en Ijóð og gerðist ungur
rithöfundur, fluttist til Noregs og skrifaði á
norsku. Síöar bjó hann í Kaupmannahöfn, en
fluttist heim til íslands 1939 og bjó bæði í
Hverageröi og Reykjavík. Auk fjölmargra skáld-
sagna sendi hann frá sér tvær Ijóöabsekur.
A13du öld, lokaöld þjóð-
veldisins, háði Kolbeinn
ungi harða baráttu við
Þórð kakala, svo sem
öllum er kunnugt úr ís-
landssögunni, sem hana
Iærðu meðan hún var
kennd í skólum af einhveiju viti. Baráttu
þeirra, Kolbeins og Þórðar, var í einn tíma
þannig komið, að Þórður var búinn til her-
ferðar af Vestfjörðum norður í land að heija
þar á Kolbein, sem var í óhægri vígstöðu
þá stundina. Hann var heldur vanfær eftir
sjúkdómskast af því meini, sem þjakaði
hann og hann hafði hlotið af byltu. Þá var
og kurr mikill orðinn með Eyfírðingum og
hann gat ekki lengur verið viss um að þeir
reyndust honum traustir ef Þórður kæmi
norður með her manns og þar yrði stóror-
usta.
Kolbeinn hafði jafnan þvertekið fyrir allar
sættir, því að hann hafði hér til verið hinn
aflameiri í viðskiptum þeirra Þórðar, þótt
honum tækist ekki að ráða niðurlögum hans.
Kolbeinn bregður nú á það ráð, að hann
velur til ferðar valinkunnan mann að orð-
heldni og frómleika, Þorstein Hjálmsson á
Breiðabólsstað í Vesturhópi til að fara með
griðaboð til Þórðar. Þorsteinn vildi ekki fara
nema fá með sér skilgóðan mann, sem
gæti staðfest með honum boðin og kaus
hann sér Eyvind bratt, stýrimann, sér til
föruneytis. Þá vildi og Þorsteinn einnig að
B
B
Svona er
sagan inná okkur
hann gæti flutt Þórði einhver sáttaboð um
leið og hann færi þess á leit við Þórð, að
grið væru sett fram til Alþingis, en sendifor-
in var farin í byijun apríl.
Kolbeinn tók þvert fyrir nokkur sáttaboð,
sem líkindi væru til að Þórður játaði. Hann
reið á leið með sendimönnum sínum, Þor-
steini og Eyvindi, að Héraðsvötnum. Undir
lok samfylgdar sinnar hafði Kolbeinn hægt
reiðina og Eyvindur varð þá all nokkuð á
undan honum og Þorsteini.
Þorsteinn spyr þá Kolbein, þegar þeir
voru orðnir tveir einir, hvort Kolbeinn vilji
nokkuð auka sáttaboðin til Þórðar, ef rétt
reynist, að Þórður sé albúinn til herfarar
norður, og það kynni þá að verða til þess,
að Þórður hætti við förina.
Kolbeinn vitnar fyrst til ummæla sinna á
fundi, sem hann hafði haldið með bændum
í Skagafirði um veturinn, þar sem hann hét
þeim að veija ríki sitt fyrir Þórði, en síðan
bætir Kolbeinn við, að þrátt fyrir „það sem
talað var á þessum fundi, þá vil ég á það
hætta að gefa Þórði frænda mínum upp
allan Norðlendingafjórðung og ráðast frá
með öllu. Vil ég að allir menn hafí þá frið,
lífsgrið og lima.“
Þorsteinn bað hann segja þetta mál Ey-
vindi, sem riðinn var framúr þeim.
Kolbeinn kvað það engu skipta, hvort
þetta vissu fleiri menn: „Austmenn eru oft
skjótorðir, en ég vil þetta því að einu bjóða
eða uppi láta, að þú sjáir, að við höfum ófrið
í annan stað."
Þeir Þorsteinn og Eyvindur ríða nú vest-
ur á Skarðsströnd en þangað var Þórður
kominn að vestan með lið sitt.
Þórður neitaði griðum og einnig sáttum
þeim, sem Þorsteinn átti fyrst að bjóða og
Þorsteinn býður þá launboðin, uppgjöf Kol-
beins á ríki sínu, því að bæði hann og Ey-
vindur töldu sýnt af viðbúnaði Þórðar, að
hann væri ráðinn í að ríða norður að Kol-
beini.
Þórður trúði illa þessu boði og Eyvindur
sagðist ekki geta staðfest það; hann hefði
ekki heyrt þetta boð. Þorsteinn bauð þá eið
sinn á, ef Þórður vildi þá heldur trúa. Þórð-
ur gerði þá ráð sín og vinir hans og lögðu
margir gott til. Þórður réði það af, að hann
seldi Kolbeini grið fram um páskaviku og
játaði sáttum.
Þorsteinn reið nú norður en Þórður hætti
við herförina og fór vestur á Fjörðu aftur.
„En er Þorsteinn kom norður og bar upp
erindi sín fyrir Kolbeini, kvaðst Kolbeinn
aldrei það mælt hafa að gefa Þórði upp
Norðlendingafjórðung." — Er ekki að orð-
lengja það, að Kolbeinn rauf bæði griðin
og sættina. Hann kvaddi upp menn til her-
farar og fór vestur á Reykhóla og drap
Tuma bróður Þórðar og marga menn aðra.
Þannig kemur tíðum sagan frá síðustu
árum þjóðveldisins til okkar á þessari öld
sem nú er. Það einkenndi þjóðveldisöld und-
ir lokin, að menn rufu eiða sína og gengu
á bak orða sinna og ekkert hald reyndist í
sáttargerðum.
Sá frómi maður Þorsteinn á Breiðabóls-
stað, kvaðst aldrei skyldu ganga erinda
Kolbeins til sátta framar, og það gerði hann
heldur ekki, því að þeir voru minnugir í
þennan tíma, og létu ekki sama manninn
biekkja sig tvívegis.
Það er á öllum öldum margur Þorsteinn-
inn, frómir menn, sem verða auðveld bráð
þeim . bragðarefum, sem öllum heitum
bregða, ef þeim þykir það henta.
ÁSGEIR JAKOBSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 8.0KTÓBER 1988 3