Lesbók Morgunblaðsins - 15.10.1988, Síða 12

Guðrún Sigríður Haraldsdóttir
Við erum
allskonar á litinn
Allt hægt í Nemendaleikhúsi
Mig dreymir um að vinna að verki þar sem
allir höfundar eru með frá upphafí; höfund-
ar texta, leikmynda, búninga, ljósa, tónlist-
ar, leikstjóri og leikarar myndu vinna saman
og þannig fengi verkið að þróast og allir
kraftar væru með frá byijun og hugmyndir
fengju að spinnast þannig saman. Venjulega
leiðin er sú að við í leikhúsinu erum að vinna
með texta sem búið er að negla niður. Ég
get alveg ímyndað mér svona sýningu verða
til í íslensku leikhúsi."
Guðrún Sigríður
Halldórsdóttir
leikmyndahönnuður
spjallar um leikmyndir,
Nemendaleikhús og
stóra drauma
Viðtal: ELÍSABET KRISTÍN
JÖKULSDÓTTIR
Guðrún Sigríður Haraldsdóttir leik-
myndateiknari gerir Ieikmynd og búninga
við fyrsta verkefni Nemendaleikhússins í
ár. Það eru tveir einþáttungar, Smáborgara-
brúðkaupið eftir Bertolt Brecht og Sköllótta
söngkonan eftir Ionesco. Leikstjóri er Bríet
Héðinsdóttir. Guðrún Sigríður hefur gert
ótal leikmyndir fyrir leikhús og sjónvarp
síðan hún lauk námi í Bretlandi, en eftir
námið vann hún í nokkur ár í enskum leik-
húsum. Guðrún Sigríður, eða Gunna Sigga,
eins og hún er alltaf kölluð, brosir mikið
þegar hún talar og notar hendumar. Henni
liggur margt á hjarta þegar hún talar um
leikmyndir og leikhús og hefur mjög ákveð-
inn metnað fyrir hönd sinnar listgreinar.
Hún leitar stundum að orðum þegar hún
talar, kannski vegna þess að hún upplifir
heiminn betur í litum og formum en orðum.
„Oft sé ég fólk í litum þegar það talar.
Manneskja getur verið í dökkum fötum, en
ég sé hana hins vegar í mjög björtum lit-
um,“ segir hún og hlær.
Það er allt á rúi og stúi niðri í Nemenda-
leikhúsi. Það er „propsæfíng." Saumadót,
teikningar, undarleg efni og Guðrún er að
yfirdekkja gamlan stól.
„Ég komst yfír tvo alveg eins svona gamla
stóla," segir hún sigri hrósandi við Bríeti
sem er að leita að veskinu sínu. „Þeir bara
urðu á vegi mínum."
Ég fæ að kíkja á leikmyndina. Áhorfend-
ur sitja á þijá vegu og fyrir framan þá eru
niðurbrotnir múrsteinsveggir, ekki ólíkt eins
og eftir loftárás. Þannig að við sjáum alveg
óvart inná stofugólf hjá ókunnu fólki. Eða
er það alveg óvart? Er það ef til vill leik-
myndin sem lætur okkur sjá þannig. En
^órði veggurinn stendur, aldrei þessu vant,
heill og óskaddaður.
— í báðum einþáttungum eru persónum-
ar lokaðar inni í þröngum heimi, sem hlýtur
að vera hvorttveggja hugarheimur þeirra
og hinn efnislegi heimur. Það er hvelfing
utan um þau, sem þau ná ekki að bijótast
út úr. Þannig virkaði fjórði veggurinn fyrir
báða þættina, sem annars eru mjög ólíkir.
Smáborgarabrúðkaupið eftir Brecht tökum
við sem hreinan farsa. Enda eru þetta mjög
ýktar og teiknaðar persónur. Smáborgara-
brúðkaupið er ein heild, með raunhæft tíma-
ferli. Þar líður tíminn eftir klukkunni, en í
Sköllóttu söngkonunni líður tíminn allskon-
ar. Klukkan slær 29 högg á einum stað og
það er ekkert athugavert við það. Þannig
fundum við tímann sem annað element, sem
er sameiginlegt með þáttunum, sem þó virk-
ar á ólíkan hátt. Smáborgarabrúðkaupið
segir frá ungum brúðhjónum, sem eru að
halda brúðkaupsveislu. Brúðkaupið hefur
frestast von úr viti, vegna þess að brúð-
guminn má ekki til annars hugsa én að
smíða sín eigin húsgögn fyrir athöfnina, en
það kemur á daginn að það er ýmislegt
bogið við húsgögnin. Og vegna þess hversu
brúðkaupið eða húsgagnasmíðin hefur dreg-
ist á langinn er brúðurin komin 5 eða 7
mánuði á leið og það passar ekki inní þá
þröngu ímynd sem þessar persónur búa sér
til af heiminum og almennum samskiptum.
Á tímabili vorum við að gantast með að
hafa gægjugöt fyrir áhorfendur til að undir-
strika til fulls þann hugsunarhátt sem ein-
kennir persónumar. I Sköllóttu söngkonunni
era tvö pör, sem sitja inná miðju sviðinu
og snúa baki hvort í annað. Það er arinn
til beggja hliða, þannig að þau era eins og
spegilmynd hvort af öðra. Við gáfum okkur
það að þessi tvö pör geta verið eitt og sama
parið, eða öll pör í heimi.
AÐÝKJAPERSÓNUR
í upphafi voru þessir tveir þættir ekki
valdir saman af neinum sérstökum ástæð-
um, en við höfum hins vegar fundið ýmsa
fleti, sem þeir eiga sameiginlega, eins og
innilokun, tíminn o.fl. og þessa fleti höfum
við síðan reynt að undirstrika, til að skapa
heild fyrir kvöldið. Það eru alltaf ákveðnir
erfiðleikar sem fylgja því að taka tvo eða
fleiri einþáttunga til sýningar sama kvöldið.
í Smáborgarabrúðkaupinu nota ég heita
liti í búninga og bý til alveg „ekta“ farsabún-
inga, nota mikið „bumbur, bijóst, herða-
púða“ og þess háttar sem ýkir persónumar
og reyni um leið að undirstrika ólíkar týpur
og reyni að finna út hvemig viðkomandi
persóna er í laginu, og hvemig hún er á
litinn. Ég tefli saman þessum mjóa og langa
og stutta og feita. Þannig verður allt farsa-
kenndara. I Sköllóttu söngkonunni nota ég
hins vegar gráa litatóna og bý þannig til
andstæður. Þetta era litir sem ég upplifi
þegar ég skoða verkin. En sumir krakkam-
ir fá að reyna muninn á því að leika feitan
eða grannan persónuleika. Þá verða þau að
beita líkamanum mismunandi og nota rödd-
ina eftir því. Þetta er í þriéja sinn sem ég
vinn með Nemendaleikhúsinu og er mjög
gefandi í hvert skipti.
Það er alltaf allt hægt. Jafnvel það
ómögulega. Það hvarflar aldrei að krökkun-
um, að ekki megi leysa vandamál sem koma
upp. Eða framkvæma hugmyndir sem við
fáum. Þó Nemendaleikhúsið sé atvinnuleik-
hús, era ekki til miklir peningar og þess
vegna reynir á hugmyndaflugið, þegar að
því kemur að útfæra dýrar hugmyndir á
ódýran hátt. Ég þarf stundum að skrúfa
heilabúið alveg í botn.
Vandamálaveggir Brotnir
En þetta er skemmtileg glíma og heilmik-
il þjálfun. Krakkamir verða að framkvæma
allt sjálf, þannig að hér er ég með hóp af
fólki í vinnu, sem er misjafnlega verklagið
og atorkusamt. Það tekur á taugamar og
ég er stundum að því komin að „gera þetta
allt saman sjálf," en markmiðið með Nem-
endaleikhúsi er að þau upplifi framkvæmd-
ina og kynnist því hvað liggur að baki heilli
leikmynd. Núna tóku stelpumar ekki í mál
að sauma og sníða, heldur vildu smfða og
negla, en þegar að því kom voru þær dauð-
hræddar við verkfærin, hjólsagir, fræsara
o.fl. En þær náðu tökum á því smám saman
og þannig var hver múrveggurinn á endan-
um brotinn niður.
Verkefnaval í Nemendaleikhúsinu er afar
erfitt, því það verður að finna verk, þar sem
er tiltölulega jafnt vægi á milli persóna.
Þannig að allir fái sinn skerf. Sú aðferð að
láta íslenska höfunda skrifa fyrir Nemenda-
leikhúsið, eins og tíðkast hefur undanfarin
ár, finnst mér mjög góð.
Nú er leikmyndin tilbúin næstum því
mánuði fyrir frumsýningu, sem er gott, því
þau fá að venjast henni og geta einbeitt sér
betur að leiklegum þáttum. Það er ef til
vill hægt að segja við reyndari leikara: Þama
verður grænn sandur, og hann hefur þá
yfir meiri tækni og reynslu að ráða, til að
geta tekið það með í reikninginn. Leikmynd
og búningar þyrftu að vera tilbúin miklu
fyrr en venjan er, það er oft ekki fyrr en
viku fyrir framsýningu að leikmynd er lokið
og fram á síðustu stundu er verið að útvega
hlutina. Það hlýtur að vera auðveldara fyrir
leikara og sýninguna í heild, ef leikmynd
er tilbúin fyrr og þá er möguleiki fyrir leik-
myndahönnuð að laga og snurfusa. Þetta
er skipulagsatriði, sem vel er hægt að kippa
í liðinn."
PERSÓNUR Verða Steinar
OgDÝR
— Hvemig ferðu að þegar þú byijar á
leikmynd?
„Ég reyni að skoða verkið fyrst í sem
víðustu samhengi. Reyni að fá heildartilfinn-
ingu í ljósum, tónum, lit, áferð og bygg-
ingu. Það er kannski hægt að segja að ég
byiji utan frá, oft langt í burtu og reyni
að þrengja hringinn og fara þannig inní
verkið og ná fram ákveðnum kjama. En
smáatríðin koma þannig síðast hjá mér.
Sumir leikmyndateiknarar vinna þveröfugt.
Þeir heljast þá handa inni í verkinu og
smáatriðin koma fyrst og heildarmyndin
eftir á. En ég er oft víðsíjarri öllum öðram,
þegar ég byija vinnuna og fólk kemur stund-
um af fjöllum, þegar ég kynni fyrstu hug-
myndir mínar. Persónur fara í gegnum það
að verða dýr og blóm og jafnvel steinar.
Svipað og leikurinn, sem við lékum þegar
við vorum böm: Hvaða dýr myndi hún vera?
En ég skoða mikið jarðfræðibækur, krist-
alla og náttúraundur og abstraktmálverk.
Ég á gríðarlegt póstkortasafn og úrklippu-
safn, sem ég fer í gegnum til að „ná í iiti“.
Svo koma steinar og dýr og element úr list-
formum. Ég nota ef til vill bara litinn úr
ákveðnum steini í þessa persónu."
— En hvað um að nota þessar hráu hug-
myndir í sviðsmyndina?
„Það finnst mér mjög spennandi, en er
ekki hægt með öll verk. Én eins og með
leikrit Shakespeares t.d., sem hægt er að
túlka á marga vegu, gæti það verið gaman.
En að setja farsa í abstrakt-uppfærslur er
öllu meira mál, því þar er textinn og sömu-
leiðis hugsunin meira njörvuð niður. Þar sem
til dæmis einhver segir: Réttu mér glasið.
Þar er kannski ekki hægt að nota ekki glas!
Því verkið myndi fá allt aðra merkingu fyr-
ir vikið, sem eru ekki forsendur fyrir í text-
anum. En f leikritum þar sem textinn hefur
margar og tvíræðar merkingar er betur
12