Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.1989, Blaðsíða 5

Frú Stefanía Guðjónsdóttir
tveimur hurðum sem hann safnaði í úrvals-
bókum. Hann átti íslendingasögumar fal-
lega innbundnar, Eddumar og Skími, Grím
Thomsen og margar fleiri. Pabbi var aldrei
á réttri hillu í lífinu. Eftir að hann og
mamma voru flutt hingað á Suðurgötuna
til mín, í herbergi sem tengdamóðir mín
leigði áður fyrri oft námsmönnum, þá sat
hann jafnan í ljósgeislanum frá loftljósinu
í miðju herberginu og las.
Foreldrar mínir voru
mjög áfram um að við
systkinin lærðum
Mamma hafði líka gaman af að lesa. Hún
las dönsku þó ekki viti ég hvaðan henni kom
sú kunnátta. Einu sinni var ég t.d. að syngja
danskt kvæði úr bók sem Guðný systir mín
var að læra í Kvennaskólanum, þá tók
mamma undir. Hún kunni það kvæði.
Mamma sá um að við bömin lærðum, en
sjálf hafði hún takmarkaðan tíma til bóklest-
urs. Fyrir utan heimilisstörfín saumaði hún
ýmislegan fatnað fyrir heimilisfólkið, líka
föt á pabba, sem var stór maður. Hún komst
einhvemtíma á klæðskeranámskeið. Hún
vann líka oft utan heimilis, t.d. við að breiða
físk, og svo bar hún oft timbur með ann-
arri konu hjá Völundi. Þær höfðu herðapúða
og bám á milli sín á herðum sér timbur-
stafla frá bryggjunni upp að Völundi. Ég
var þá lítil og Guðný systir mín gætti mín
heima á meðan, en bræður mínir voru í
sveit. Seinna hafði mamma mig með sér í
kaupavinnu á sumrin. Foreldrar mínir urðu
langlíft fólk, mamma varð 94 ára og var
hjá mér í 25 ár, en pabbi varð 87 ára. For-
eldrar mínir voru mjög áfram um að við
systkinin lærðum. Guðný systir mín var eitt
ár í Kvennaskólanum og seinna í húsholdn-
ingsskóla sem fröken Guðlaug Sigurðardótt-
ir frá Kaldaðamesi stýrði. Þetta var mjög
fínn skóli og systir mín þurfti að búa sig
út með kappa og sérstaka kjóla. Ekki veit
ég hvemig mamma gat útvegað henni þá.
Guðný var líka látin læra að strauja, hjá
konu sem kölluð var Guðrún strauj og hafði
nemendur. Hún straujaði fyrir fólk bæði
bijóst, kraga og skyrtur. Guðný lærði líka
kúnstbroderí og vann um tíma á kjólaverk-
stæði. Guðný giftist Óskari Ámasyni hár-
skera og þau eignuðust fjögur indæl böm.
Guðni bróðir minn var sendur að Hvann-
eyri. Hann hét eftir fyrri manni mömmu.
Pabbi þekkti Halldór á Hvanneyri og sendi
Guðna til hans. Halldór kvað svo uppúr með
það að Guðni væri ekkert fyrir búskap svo
það varð úr að hann fór komungur til
Ameríku og kom undir sig fótunum þar.
Lærði að mála og var í Ameríku í 19 ár
og kom aðeins einu sinni heim þann tíma.
Svo flutti hann heim og giftist hér og vann
fyrir sínu heimili sem málarí. Sigurður bróð-
ir minn fór í kennaraskólann. Hann var
mikið fyrir sögu og landafræði en var lítið
fyrir stærðfræði eða slík fög. Seinna var
Börn Lárusar og Stefaníu. F.v. Jóhannes, Jósefína Lára og Guðjón.
hann í tíu ár við Askov-lýðháskólann. Hann
kenndi lengi við Verslunarskólann og var
af krökkunum kallaður Siggi lærer.
Mig sendi mamma í saumatíma áður en
ég fór í bamaskóla, ég á enn saumapoka
o.fl. sem ég saumaði mér þá. Þegar ég kom
í bamaskólann þá eignaðist ég margar góð-
ar vinkonur, en ég mátti ekki fara inn til
þeirra. Mamma vildi það ekki og ég fékk
heldur ekki að hafa krakka inni hjá mér
nema ég væri veik. Þama niður frá bjuggu
mest húseigendur en við vomm bara leigj-
endur. Þeir vissu af sér þessir sem áttu
hús. Kannski var það þess vegna sem
mamma vildi ekki láta mig vera inni hjá
neinum eða hafa krakka inni hjá okkur, ég
veit það þó ekki.
Þó við ættum ekki hús þá fann ég næst-
um aldrei til þess að við værum fátæk. Ég
man þó að ég fékk ekki að kaupa dýran
hatt sem mig langaði eitt sinn í. Það fékk
vinkona mín sem átti heima fyrir neðan
mig og átti föður sem vann í sláturhúsinu
og hafði miklu hærra kaup en pabbi. Hún
fékk plusshatt sem kostaði 5 krónur en ég
fékk bara flókahatt sem kostaði 3 krónur.
Hennar hattur var blár og sá litur klæddi
mig mjög vel því ég var ljóshærð, en minn
hattur var ekki blár. En ég fékk svo fínni
hatt seinna, þegar ég fékk stúdentshúfuna.
Ég missti mína einu æskuvin-
konu
Ég fór í menntaskólann beint úr bama-
skóla. Til að komast í menntaskóla þurftu
menn að hafa 35 stig en ég hafði 50. Með
mér fór æskuvinkona mín sem hét Ingveld-
ur Klara Sveinsdóttir, pabbi hennar var
snikkari og hún var austan úr Fljótshlíð.
Hún dó úr „galoperandi" berklum þegar við
vorum í fimmta bekk í menntaskólanum.
Þá fannst mér veröldin mín vera að hrynja.
Við höfðum alltaf verið saman og einnig
lesið mikið saman. Svo fór hún skyndilega
á hælið og var þar í tvo mánuði. Ég heim-
sótti hana þangað, gangandi náttúrlega.
En henni batnaði ekki, berklamir drápu
hana, eins og svo margt ungt fólk á þeim
árum. Ég missti þannig mína einu æskuvin-
konu. Hinar stelpúmar sem ég þekkti áður
en ég fór í menntaskólann fóru ekki í skóla.
Þær urðu búðarstúlkur eða vinnukonur og
ég missti alveg samband við þær.
Við byijuðum níu stúlkur í menntaskólan-
um en vorum bara tvær sem lukum stúd-
entsprófí, ég og Ingibjörg Bjömsdóttir Berg-
mann, sem lengi var bankagjaldkeri í Lands-
bankanum en nú er látin. Bekkjarbræður
okkar vom slíkir séntilmenn að þeir brúk-
uðu aldrei grófyrði í návist okkar Ingibjarg-
ar. Þetta urðu líka allt tómir læknar og
lögfræðingar. Við emm fjögur skólasystkin
á lífi nú. Þeir héldu mjög vel saman strák-
amir og hittust oft, en það vom þeirra
skemmtanir, við Ingibjörg fengum ekki að
vera með í því. Ég bragðaði ekki vín fyrr
en ég var komin á sextugsaldur, þá sagði
ég við Guðjón son minn: „Ætli mér sé ekki
óhætt að fara að taka sherryglas eða borðvín
úr þessu." Jú, hann hélt það nú. Síðan hef
ég gert það, en í miklu hófi.
Eg varð stúdent 30. júní 1922 með fyrstu
einkunn, og þann dag komum við öll saman
skólasystkinin í Kveldúlfsporti, Thor Thors
var með mér í bekk. Þaðan fómm við á
Þingvöll og þar vomm við í 3 daga. Þar
var gaman, strákamir skemmtu sér við að
fljúgast á í Almannagjá, obbolítið kenndir,
í yndislegu veðri, það var alltaf gott veður
í þá daga. Eftir stúdentspróf tók ég „fíluna",
sem var fyrsta árið I Háskólanum. En ég
ætlaði mér aldrei í neitt sérstakt nám. Þá
var ég trúlofuð Lámsi Jóhannessyni sem
ég hafði kynnst meðan ég var enn í mennta-
skólanum. Hann kom oft upp í skóla á laug-
ardagseftirmiðdögum. Hann var rúmum
þremur ámm eldri en ég og var þá að ljúka
háskólanámi. Hann sat reyndar stutt í
menntaskóla því hann fékk berkla og varð
að lesa mikið utanskóla. Hann tók samt
afar góð próf. Hann tók lögfræðina yngst-
ur, á stysta tíma og með hæstu einkunn,
sem þá hafði verið gert. Honum stóðu eftir
það allar gáttir opnar.
Við Lárus gifitum okkur
hjá séra Bjarna
Þegar við Láms höfðum opinberað trúlof-
un okkar bá var ákveðið að
Lárus Jóhannesson
holdningsskóla en það varð nú minna úr
því en ætlað var. Eftir stúdentsprófíð veikt-
ist ég af hægfara botnlangabólgu en fékk
svo svæsið kast og var skorin upp á líf og
dauða. Eftir að mér batnaði giftum við
Láms okkur hjá séra Bjama og sungum
sjálf við athöfnina. Tengdafaðir minn var
bæjarfógeti í Reykjavík þegar ég kom í fjöi-
skylduna. Hann var með kontóra uppá lofti
í Þórshamri og bjó þar á miðhæðinni. Árið
1924 gekk Láms frá kaupum á Suðurgötu
4 fyrir föður sinn og þá fluttu tengdaforeldr-
ar mínir hingað. Tengdamóðir mín bjó til
garð við þetta hús, sem lengi var talinn
fallegasti garður í Reykjavík. Láms hafði
kontóra sína á efstu hæðinni en þau bjuggu
á miðhæðinni. Við Láms fluttum sjö sinnum
áður en við settumst að hér á Suðurgöt-
unni. Við byrjuðum að búa á Baldursgöt-
unni í húsi sem byggt var í burstabæjarstfl
af Jóni Þorlákssyni. Svo fluttum við á Lauf-
ásveg 10. Eigandinn hét Finnur Thorlacius,
þar vomm við í fímm ár. Þá fluttum við
enn með öll þau ósköp sem við áttum af
húsgögnum. Það vom húsgögn í kontór,
borðstofu, svefnherbergi og stássstofu.
Þetta átti Láms allt saman áður en við gift-
um okkur. Hann hafði keypt stofumublur
af Guðmundi Eiríks, móðurbróður Vigdísar
forseta, þegar hann var komungur maður.
Þetta átti hann allt þessi tvö ár sem við
vomm trúlofuð. Einhver sagði við tengda-
föður minn að það væri óskiljanlegt að fólk
sem ætti svona mikið dót skyldi ekki eiga
hús. Árið 1941 eignuðumst við Suðurgötu
4. Skömmu áður hafði tengdamóðir mín
veikst. Hún datt niður stiga og fékk mikið
höfuðhögg og varð aldrei söm eftir það.
Nokkm seinna fluttu þau til Elínar, yngri
dóttur sinnar, og manns hennar, Bergsveins
Ólafssonar augnlæknis, en við fluttum á
Suðurgötuna. Þá sagði Láms við mig: „Við
skulum hafa kontórana niðri, þeir em okkar
lifibrauð," og þannig höfðum við það.
Stéttaskipting var miklu meiri í þá daga
en nú er. Það vom því að sumu leyti tölu-
verð viðbrigði fyrir mig að giftast inn í fjöl-
skyldu Lámsar, sem var yfirstéttarfjöl-
skylda. En mér fannst ég eiga allan heiminn
þegar ég var orðin stúdent og það hjálpaði
mér mikið. Stúdentspróf var mikill áfangi
og mikil menntun í þá daga. Þegar við
Láms höfðum opinberað trúlofun okkar
komu tilvonandi tengdamóðir mín og Anna
dóttir hennar, heim til móður minnar. Hún
var þá að þvo útitröppumar, blessunin, en
ég var ekki heima. Foreldmm mínum og
tengdaforeldmm kom ágætlega saman þó
staða þeirra í þjóðfélaginu væri ólík.
Guð veit að aldrei hef ég séð
fallegri mann
Ég var alin upp á heimastjómarheimili,
pabbi hélt mikið af Hannesi Hafstein og
hann hefur alla tíma verið mitt uppáhalds-
skáld, hann er svo karlmannlegur. Mamma
benti mér á hann í kirkju og guð veit að
aldrei hef ég séð fallegri mann, hvar sem
á hann var litið. Ég gleymi því ekki sem
mér var sagt af honum þegar Ingvarsslysið
varð. Hann ku hafa ætt með ströndinni í
þessu voðalega roki og reynt að fá menn
til að fara skipveijum til bjargar. En það
var ekkert hægt að gera fyrir þá, og fólkið
á ströndinni sá hvemig þeir hurfu í hvítfyss-
andi sjóinn, einn af öðmm. Þetta var árið
1907, ég var þá 5 ára og man vel eftir
þessu ægilega veðri. Hannes er enn mitt
uppáhaldsskáld. Láras hélt aftur á móti
mikið uppá Stefán frá Hvítadal, hann kunni
mikið af kveðskap hans utanbókar og vitn-
aði oft í hann: „Þá er ekki þörf að kvarta,
þegar blessuð sólin skín,“ sagði hann gjam-
an. Láms var sjálfur vel hagmæltur maður.
Ljóðskáld vom mönnum hjartfólgin þegar
mmmmmmmmmmmmmmmmm
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 4. FEBRÚAR 1989 5