Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.1989, Blaðsíða 10

Ljósmynd/Matthías Magnússon
Sagan er ráðgáta
og púsluspil
að er aldrei minnst á byggingu í bókinni.
Sagan heitir Byggingin og nafnið felur í sér
ákveðna merkingu. Eg er að pæla í byggingu
skáldsögu, er kannski að gera grín að hefð-
bundinni byggingu, en sagan er líka skot á
felld inní myndheildina og vísa til kristinna
lífssanninda.
I upphafi samkeppninnar um mósaík-
verk í kór kirkjunnar samdi ég eftirfar-
andi markmiðsþætti, sem ég byggði alla
hugmyndaleit og vinnsluþætti á:
1. Myndin verður að túlka háleitan kristinn
boðskap.
2. Myndformið verður að vera einfalt og
auðskilið og taka mið af byggingarstíl
kirkjunnar - innviðum hennar.
3. Viðfangsefnið skal leysast á persónuleg-
an hátt og hafa fagurfræðilega skírskotun
til framsækinnar samtíma myndlistar.
Þetta eru þeir þættir sem baráttan stóð
um að samræma. Þetta var mikil vinna
og ströng. Frumvinnan hófst hér í kirkj-
unni; hér sat ég löngum og velti fyrir mér
alls konar samræmingarmöguleikum
myndmáls og byggingarlistar. Af þessari
grunnvinnu spruttu allar síðari hugmyndir
og tillögur.
Þar sem dómnenfnd samkeppninnar
valdi endanlega fyrmefnt verk mitt úr
flokki innsendra tillagna, má telja að sam-
ræming markmiðsþáttanna sem áður get-
ur, hafi tekizt. I álitsgerð dómnefndar
stendur m.a.:
„Verkið sýnir vel þann grundvöll sem
kristin kirkja byggir á, þ.e. hinn eilífa
Guð, sem sendirsyni sínum Ijósið tiljarðar-
innar - Guð reisir kirkju sína ájörð... Form
verksins falla vel að byggingarstíl kirkj-
unnar“.
Eins og lífíð sjálft kviknar mynd mín
af andstæðum - þ.e. form- og litfræðilegum
andstæðum. Hún fjallar í knöppu formi
um ljósið, ígildi lífsins sjálfs andspænis
hrópandi kvöl og nístandi sorg. Hún er
um hið sístreymandi lífsins Ijós, sem aldr-
ei slokknar þótt fari langt um dimman og
kaldan veg himindjúpsins. Hún er um Ijó-
sið, sem þú átt líf þitt undir og ef til vill
sálarheill. Hún er um sannkristin, guðleg
öfl sem megna að færa þér huggun, frið
og fegurð, hvort heldur þú tekst á við
harminn eða fagnar lífí á gleðistund. Hún
er um lífssannindi, sem alla varðar.
Lítum nánar á myndina:
A dimmbláum hringfleti lýsist upp helg-
asta tákn kristindómsins, krossinn. Birtu
sína fær hann að ofan, frá því afli sem
tákngert er efst í ytra hringformi myndar
- tákni heilagrar þrenningar. Þar er guli
hringurinn tákn eilífðar, hvíti upphleypti
hringurinn tákn Guðsföður, sonar og heil-
ags anda. Ytri hringurinn, sem umlykur
myndkjamann, krossinn og krossgrunn-
inn, er Ijóðrænt tilbrigði við hringtákn
eilífðarinnar. Hringurinn er sömuleiðis
Ijósleiðari, sem flytur fjölbreytta, gullna
birtu kringum myndmiðjuna. Efst er birtan
sterkust en dvínar eftir því sem neðar
dregur í hringblámanum.
Ljósið lifír samt áfram í myrkustu hlut-
um hringsins f formi lítilla blaðgullsflfsa,
sem eru þar til að endurkasta hlýrri birtu.
Lóðrétti flötur krossins leiðir marglitt Ijó-
sið niður í blágrænu hálfhring, sem er
hugsaður sem tákn jarðar og þjónar um
leið sem baksvið altaris. Frá gullinni Ijóss-
úlu jarðar, sem er í formrænni tengingu
við krossinn, dreifíst svo birtan, hin kristnu
lífsgildi í þúsundum litbrigða, allt til endi-
marka jarðarinnar.
Krossinn er upphafínn í veldi ljóss og
myndræns formsamspils. Hinir sterku litir
hans hafa táknrænt og tilfínningalegt gildi
um leið og þeir mynda sterkustu litfræði-
legu átök verksins. Mósaíkverkið má einn-
ig kalla persónulegan vitnisburð höfundar
um djúpa sorg og huggun - einskonar
sáttargjörð í grimmum tilfínningaátökum
lífs og trúar. Hér er um sammannlega
reynslu að ræða sem snertir veigamikið
umfjöllunarstef í boðun kristinnar trúar.
Myndlistarverk í kirkju tengist predik-
uninni og öllu helgihaldi kirkjunnar, beint
og óbeint Það á að hvetja manninn til
hugleiðinga um kristin lífsviðhorf, um
dýpstu rök tilverunnar og um stöðu manns-
ins í veröldinni. Það á að glæða fegurðar-
skyn, efla tilfínningaþroska ogfæra mann-
inn þannig nær Guði.
Jesús Kristur er aflvaki þessa mósaík-
verks, mynd hans lýsir alla innviði þess.
Megi myndsýn mín og túlkun flytjast
áfram og verða samgróin trúarvitund og
lífísem fíestra manna. Megi kirkjan áfram
vera það afl í íslenzkri menningu sem hún
ætíð hefur verið og nýta sér mátt listarinn-
ar ísókn sinni og baráttu fyrir manngildis-
hugsjón kristinnar trúar og fyrir vemdun
lífs á jörð“
GS.
Rætt við JÓHAMAR,
ljóðskáld og rokkara,
sem heitir réttu nafni
Jóhannes Óskarsson og
sendi frá sér fyrstu
skáldsögu sína fyrir
síðustujól.
Eftir ELÍSABETU
JÖKULSDÓTTUR
framúrstefnuskáldsögur. Sagan endar í
anda James Joyce, því sem hann kallar
Stream of consciousness, eða Ósjálfráð
skrift, sem er aðferð sem súrrealistamir
komu fram með, en Joyce endar Ulysses á
þann hátt. í upphafi bókarinnar reisi ég
múr, til að sortéra úr lata lesendur. Svo er
þetta ástarsaga. Þeir sem hafa lesið hana
segja að hún sé fyndin, en ég ætla ekki að
fara neitt út í efni sögunnar. Sagan er hálf-
gerð ráðgáta og ég upplifi hana svolítið eins
og púsluspil. Ég er að vona að lesendur fái
þannig meira út úr lestrinum, það er að
segja, ef þeir komast í gegnum múrinn.
Jóhamar, þekktari sem ljóðskáld og rokk-
ari, hefur gefið út sína fyrstu skáldsögu.
Smekkleysa gefur bókina út. Áður hefur
hann gefið út smásöguna Leitina að spojíng.
Jóhamar, hefur lesið upp ljóð á tónleikum,
með ýmsum hljómsveitum, aðallega Sykur-
molunum og sinni eigin hljómsveit, Hið af-
leita þríhjól. Hann er einn af súrrealista-
strákunum úr Fjölbrautaskólanum í Breið-
holti, sem á sínum tíma stofnuðu Medúsu
og ráku galleríið Skruggubúð. Jóhamar les
hærra en allir aðrir. Hann þrumar ljóð sín
yfir áhorfendur af mikilli innlifun, stundum
eru það opin bréf til Steingríms Hermanns-
sonar, eftir Þór Eldon, eða hin fræga
skammarræða, Þið getið ekki neitt, sem er
ljóð. „Það er nauðsynlegt fyrir mig að vera
í tengslum við músík. Eða það er einfald-
lega brot af mínum heimi. Ég vil ekki sleppa
því að hafa hljómsveit og vera rokkari.
Upplestrartækni mín hefur þróast í gegnum
rokktónleika. Tungumálið er til að tala það.
Upplesturinn verður sjóbiss og á tónleikum
skilur fólk hvað ég er að tala um, skilur
þann heim sem ég hrærist í. Mér finnst
mikill munur á því að lesa upp á Bestavini-
ljóðsins, þar sem allir sitja penir og prúðir,
vilja hafa það rólegt og gott — eða á rokk-
tónleikum, þar sem fólk hikar ekki við að
gúa mig niður, klappa og sýna viðbrögð.
Ég þarf að beijast. Beijast fyrir athyglinni.
ÉgErEkki
að HNEYKSLA neinn
— Hvað er svona pirrandi við Bestavin-
Ijóðsins?
Ég fæ einfaldlega klfgju við að horfa útí
salinn. Ég mæti á svæðið og ætla að vera
mjög penn, en það bara tekst ekki. Ég er
ekki að koma til að hneyksla neinn. Ég
nota röddina svona líka á tónleikum, vegna
þess að það passar og svo er þetta oft ekk-
ert annað en stress. En áhorfendur skiptast
yfirleitt í tvo hópa, sumir ffla þetta, aðrir
ekki.
— En eigum við að halda þræðinum... í
sambandi við skáldsöguna?
Það er mikill söguþráður í bókinni. Ef til
vill finnst hann ekki, en hann er ekki dulbú-
inn fyrir mér. Sagan er byggð á eigin
reynslu, eins og ég held að skáldskapur
hljóti að vera, á einn eða annan hátt. Hvem-
ig maður upplifir heiminn og eigin skáld-
skap, hlýtur að vera reynsla. En ég ákvað
ekkert fyrirfram, nema ég ákvað að lofa
sögunni að gerast. Þegar ég skrifa, byija
ég oft einhvernveginn, á einu orði, tré, hús
... eða þegar ég er að dfla við persónur
vilja þær oft fljúga út í loftið. Stundum tek
ég eina gamla setningu, sem ég á í fórum
mínum og spinn með hana. En samt er Siggi
í bókinni ekki ég. Ef þú skilur hvað ég er
að fara. Ég hef margar skoðanir á hveiju
máli. Heimurinn er síbreytilegur.
— Er þá ekki gaman að fást við persón-
ur sem eru ekki maður sjálfur?
Gaman? Ég skil ekki alveg hvað þú átt
við. Ég get ekki verið án þess að skrifa.
Ég ætlaði reyndar að verða málari. Kynnt-
ist súrrealismanum í gegnum málverkin,
eins og ég býst við að flestir geri. Þegar
við vorum á kafi í þessu á Medúsutímanum
var Alfreð Flóki okkar gúrú. Mér fannst
hann eini myndlistarmaðurinn sem var að
gera eitthvað af viti, og hann hefur ekki
fengið þann sess sem honum ber. Ég hélt
eina málverkasýningu í Skruggubúð.
Reyndar langar mig að setja upp málverka-
sýningu, sem yrði svipuð uppbyggð og
skáldsaga. Kannski læt ég verða af því.