Lesbók Morgunblaðsins - 15.04.1989, Síða 9

Lrt Deco á þriðja og fjórða áratugnum,“
egir Michele De Lucchi.
Margir hafa ruglað saman póstmódern-
smanum og Memphis. Michele dregur skýr
nörk þar á milli, hann segir að póstmód-
■rnisminn hryggi hann, þar sé eftirsjá og í
■ersta falli eftiröpun gamalla stíltegunda,
ikkert nýtt. Memphis er eitthvað nýtt, seg-
r hann. Sá er munurinn.
Undir áhrifum Frá Pönki
En þótt til sanns vegar megi færa að
Vlemphis sé eitthvað nýtt, gætir þar alls
conar áhrifa. Margir þykjast greina and-
•úmsloft hippatímans, þegar allt var leyfi-
egt og litagleði í hávegum höfð. Ég ber
)að undir Michele De Lucchi. „Allt sem er
kring um mann, tónlist, tíminn, fólkið,
lefur áhrif á sinn hátt. Það eru einkum
íugmyndirnar sem kvikna til dæmis þegar
;g er að hiusta á rokktónlist, horfa á um-
íverfið, hlusta á heimspekilegar vangaveltur
kring um mig, sem ég veit að endurspegl-
ist í mínum verkum. En mín hönnun er
3kki stæling á einu eða neinu, heldur endu-
•ómur, áhrif, minning. Og ég sæki meira
;il pönksins en hippatímans, tónlistin, litirn-
r, ögrunin og uppreisnin í pönkinu koma
frekar við kvikuna í mér en það sem fylgdí
lippatímanum. Tónlistin vegur kannski
pyngst áhrifa í nútímanum, hún hefur sama
sess og helgimyndir áður fyrr.“
Það var raunar lag frá upphafsárum
lippatímans sem gaf Memphis-hópnum nafn
útt. Upprunalegu meðlimirnir í Memphis-
sýningunni 1981 hafa sagt söguna þannig:
,,Við sátum eitt kvöldið heima hjá Ettore
3ottsass og vorum svo niðursokkin í áætlan-
ir og umræður um sýninguna sem framund-
m var að við tókum ekki eftir því að platan
sem Natalie (Du Pasquier) hafði sett á, með
Bob Dylan, endurtók í sífellu lagið með
bessu stefi: „Stuck outside of mobile with
the Memphis blues again ...“ Og þegar við
fórum að huga að nafni á hópinn varð það
Memphis, og okkur þótti það fyndið og falla
vel að okkar hönnun, andstæðurnar hróp-
andi, lagið með Dylan, Memphis tákn um
fornegypska (svo) menningu og svo til að
kóróna allt er Memphis í Tenessee fæðingar-
borg Elvis Presley!“ Þessi litla saga er orð-
in eins konar nútímaþjóðsaga í listasögunni
ag því svolítið undarlegt að heyra Michele
endurtaka hana með heimilislegum áhersl-
um. Þjóðsögur geta sem sagt verið sannar.
Auk Michele voru í upphafshópnum Ett-
ore Sottsass, Matteo Thun, Marco Zanini,
Aldo Cibic, Andrea Branzi, Martine Bedin,
George J. Sowden og Natalie Du Pasquier.
■i lii '
Uthugsuð; Leikgleði
: Var leíðin á tqppinn greið? Michele, skelli-
blsbr. „Né-hei!“ i segir hann með áherslu.1
„Þkð leist svo sannarlega engurn á okkur
til að byrjá með. Það var ekki fyrr ep Em-
esto Gismohdi eigandi Artemide-fyrirtækis-
ins álkvað |að veðja á okkur, að við gátum
farið að láta vinna hugmyndir okkar. Það
var hann sem gerði fyrstu sýninguna okkar
mögulega." \
1
______________.______Li
— En eftir það hefur leiðin verið greið
og þið orðin rík og fræg. Stingur það
kannski í stúf við það sem stundum hefur
verið sagt að sé gmnnur Memphis, að nýta
alls konar efni, kannski ódýr efni, en svo
eru þessir munir rándýrir listmunir?
Michele svarar á ská, svolítið þungbúinn
á svip. En svo kemur það fram sem hann
í raun er að segja, eftir smá þóf: Memphis
er dýr eins og öll góð list, en þó má finna
muni innan um sem em hlægilega ódýrir,
miðað við þá hugmyndavinnu sem að baki
liggur, nýsköpun og tilraunir. Það að þessi
tegund listar hefur notagildi rýrir ekki gildi
hennar sem listar. Vel á minnst, notagildið,
það er ekki fyrr en á þessu stigi málsins
að ég veiti því eftirtekt að það fer ljómandi
um okkur í F/rst-stólunum við Burgundy-
borðið (1985), hvorttveggja hönnun Mic-
hele. Leggur hann mikið upp úr notagildi
húsgagna sinna og muna? Hann svarar:
„Góð hönnun þarf að hafa þrennt til að
bera: Ótvírætt notagildi, hana þarf að vera
einfalt að framleiða og svo verður hún að
vera einstæð. Annars lifir hún aldrei. Eftir
módernismann kom ekkert fyrr en Memphis
varð til. Memphis sló í gegn vegna skemmtí-
legheitanna, leikgleðinnar. I raun em
Memphis-hönnuðirnir afskaplega ólíkir, við
emm með strangan Austurríkismann, Hans
Hollein, sem vinnur úr náttúmefnum með
rætur í miðevrópskri hefð, Japanann Shiro
Kuramata, sem er sér á parti, Michael Grav-
es, ég velti því stundum fyrir mér hvemig
hans hönnun getur átt sér stað, svo ólík
öllu öðru, Natalie með öll mynstrin sín,
Ettore Sottsass, einstakur líka. Það sem
sameinar okkur er að vera að gera eitthvað
nýtt og skemmtilegt, þora að skreyta og
skemmta okkur eftir strangleika módern-
ismans. Við gemm það hvert á sinn hátt.
Notkun okkar á plastefninu laminente var
nýtt framlag til húsgagnahönnunar. Og
húsgögnin okkar geta verið í hvaða her-
bergi sem er, engin „eldhúslína", „borð-
stofulína“ og þess háttar. Og við gleymum
notagildi og framleiðsluþættinum." Ég spyr
hvort nú sé að verða stefnubreyting hjá
Memphis, ungu hönnuðimir virðast ekki eins
leik- og litaglaðir og uppranalegi hópurinn.
„Það er rétt,“ segir Michele. „Þeir nota líka
frekar náttúruefni en þau sem á undan
komu. En þeir hafa fmmleikann og fersk-
leikann til að bera á sinn hátt, nýjan hátt.
Það skiptir öllu máli.“
Kannski Vilja Yfirmenn-
IRNIR EKKERT ALLT OF
Glaða Starfsmenn
Michele De Lucchi hannar nytjahluti fyr-
ir Olivetti milli þess sem hann sleppir sér
lausum í Memphis. Hann hefur ásamt öðmm
hönnuðum Olivetti, þeirra á meðal Ettore
Sottsass, sýnt nokkra dirfsku í hönnun skrif-
stofuvéla og -búnaðar. En langur vegur er
frá Memphis til þess heims, og á skrifstof-
unni er meiri íhaldssemi en á heimilunum.
Hvers vegna? „Ætli munurinn sé ekki sá
að þú kaupir sjálf húsgögn á heimilið þitt,
en yfirmennirnir kaupa á skrifstofuna. Þetta
er alvöramál fyrir þá. Kannski vilja yfir-
mennirnir ekkert allt of glaða starfs-
menn...?“
Höfundur er blaðamaður í lausamennsku.
„Hönnun nytja-
hluta tekur 50%
aftíma mínum og
færirmér90%
tekna minna “,
segir De Lucchi.
Hann er einn
þriggja aðalhönn-
uða Olivetti skrif-
stofuvéla ogþað
erhans aðalstarf.
Þessir nytjaliluti
eru úrröðinni
„Appliances “ frá
árinu 1979 og eru
tíuáragamalt
sýnishorn afþví
h vernig Michele
sérþað hvers-
dagslega á
spánýjan hátt.
Michele De
Lucchiá
íslenzkusíð-
degi viðstólinn
sinn, FIRST
(1983), fyrsta
Memphis-hús-
gagniðsem
náði almennum
vinsældum og
verulegri
fjöldaframleiðslu.
f '•
■ / £ r. H i!
ff
— x v
U M L
Um ríkis-
eftirlit
með réttind-
um böðla
Ritsóðar og æmmorð-
ingjar vaða hér
uppi“ er haft eftir
Braga Steinarsyni
vararíkissaksóknara
í tímaritsviðtali ný-
lega. Og fylgir því
reiðileg ljósmynd af yfirvaldinu.
Þessi orð hefur ríkissaksóknarinn til
vamar umdeildu lagaákvæði sem gerir
hann að sérstökum eftirlitsmanni með
munnsöfnuði okkar hvenær sem mis-
gerðir opinberra starfsmanna ber á
góma. Þá er það skylda hans að krefj-
ast fangelsisvistar og heimta peninga-
greiðslur af hveijum þeim sem tjáir
hug sinn til opinbers starfsmanns á
svokallaðan ótilhlýðilegan hátt.
Hvaðsem það á nú að merkja?
„Aðdróttun að opinbemm starfs-
manni fellur undir 108. grein almennra
hegningarlaga. Núgildandi hegningar-
lög vom sett 1940, en þessi vemd
opinberra starfsmanna á rætur að rekja
til enn eldri hegningarlaga frá árinu
1869,“ segir yfirvaldið réttilega. Og
það em líka til fræðimenn sem kafað
hafa enn dýpra í uppmna 108. greinar-
innar alræmdu. Sumir þeirra vilja halda
að þetta ákvæði hafi í bytjun verið
gjöf konungsins til böðuls síns sem
lýðurinn hafði einhveija dularfulla ár-
áttu til að níða og svífyrða. Sá arfur
hefur varðveist í frávikinu frá „ex-
ceptio veritatis“-reglunni sem enn lifir
í þessum orðum 108. greinarinnar:
„Aðdróttun (að opinbemm starfs-
manni), þó sönnuð sé, varðar sektum
ef hún er borin fram á ótilhlýðilegan
hátt.“
Öðmvísi var náttúrlega ekki hægt
að koma lögum yfir fólk sem hafði til-
aðmynda ávarpað háæmverðugan böð-
ul konungsins svofeldum orðum:
— Þú drepur fólk, helvítið þitt!
Böðull er nú enginn lengur í Dana-
veldi en hér útá Islandi sitja enn 30
eða 50 þúsund opinberir starfsmenn
og njóta böðulsréttindanna í 108. grein
almennra hegningarlaga. Þó stjómar-
skrá banni sérréttindi stétta.
Hefur núlifandi fólk annars beðið
um þessa ofvemd?
Best er að segja hveija sögu einsog
hún gengur. Þessi réttindi kóngsböð-
ulsins gerðu engan sem gegndi því
embætti að betra manni. Það treystu
sér fáir nema málleysingjar og tungu-
skorið fólk að drekka með böðlum og
líf þeirra varð einmanalegt kvalræði.
Þangaðtil afnám dauðarefsingar bjarg-
aði stéttinni.
Nú er hún sæl og horfin.
Og gott væri ef böðulsréttindin hyrfu
þá líka. Þeim fylgir ekki góður andi.
Fyrgreint orðbragð varasaksóknarans
vitnar um það. Nú er á brattan að
sækja í launamálum opinberra starfs-
manna. Hvernig væri að bjóða þá ríkis-
valdinu þau kaup að 108. greinin yrði
numin úr lögum og ríkisstarfsmenn
fengju einn launaflokk í staðinfyrir
vemdina? Af því yrðu þeir bæði sælli
og betri menn. Allir. Líka Bragi Stein-
arson vararíkissaksóknari.
Þorgeir Þorgeirson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15. APRÍL 1989 9