Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 16.09.1989, Qupperneq 5

Lesbók Morgunblaðsins - 16.09.1989, Qupperneq 5
Gamli Klapparbærinn sem Klapparstígur er kenndur við. Klapparvör með bátum Skugghverfínga fyrir framan. Handan við KIöpp var bærinn Skuggi sem Skuggahverfí er kennt við. Myndin er tekin 1899. Trésmiðjan Völundur rétt eftir að hún var reist á lóð Klappar og Vindheima árið 1905. Gufíivélin í kjallara hússins, eimpípan sem blásið var í með „ógurleg- um ódæma hljóðum“ og skorsteinninn sem í fóru 23 þúsund tígulsteinar voru mikið furðuverk í augum Reykvíkinga enda einhver fyrstu merki iðnvæðingar á íslandi. var til dæmis mikil eimpípa sem blásið var í með „ógurlegum ódæma hljóðum", eins og einn bæjarbúa skrifaði í Fjallkonuna. Ritstjóri blaðsins tók upp hanskann fyrir verksmiðjurnar og sagði að Reykvíkingar gætu ekki fremur en aðrir menn búið að þeim gæðum heimsins sem eru ósamrýman- leg. Hann sagði að ekki væri hægt að gera höfuðstaðinn að iðnaðarbæ og jafnframt halda næði og loftgæðum sveitalífsins. Rafmagnið Dró Fleiri Fyrirtæki Að Fyrsti áratugur aldarinnar var mikill upp- gangstími í Reykjavík. Yfir 50 skútur, flest- ar stórir kútterar, voru gerðar út þaðan, þegar flestar voru og vélbáta- og togaraöld var að ganga í garð með öllum sínum um- svifum. Stórútgerð fylgdu alls konar nýmóð- ins iðngreinar og á hinni stóru Völundarlóð voru um tíma starfrækt fleiri fyrirtæki en trésmiðjan. Þar var t.d. skipasmiðastöð á árunum 1910-1915, sem Magnús Guð- mundsson, veitti forstöðu. í henni voru m.a. smíðaðir allmargir vélbátar frá 15-20 smá- lestir að stærð. Magnús varð hins vegar að flýja vestur í bæ með starfsemi sína þegar járnbrautarspor var lagt fyrir framan Völ- undarhúsin vegna hafnargerðarinnar 1913 til 1917. Klippti það á tengslin milli skip- astímastöðvarinnar og sjávar. Þegar skipasmíðastöð Magnúsar var á bak og burt var á sama stað sett niður nýstofnað netaverkstæði Siguijóns Péturs- sonar, sem síðar var kenndur við Alafoss, og var það upphafið að sjálfstæðum iðn- rekstri Siguijóns. í þessu netaverkstæði á Völundarlóðinni voru búnar til botnvörpur í togara og var það nýjung hér - á landi. Áður fýrr þurftu útgerðarmenn að panta þær frá útlöndum. Seinna var netavinnu- stofa Björns Benediktssonar á Völundarlóð- ini og enn seinna netavinnustofan Net sem Hampiðjan átti. Það var engin tilviljun að ýmis iðnaður sækti að Völundarhúsunum því að þar var búið til rafmagn með hinni stóru gufuvél og nálæg fýrirtæki gátu fengið afnot af því en það var ekki fyrr en 1921 að vatnsafls- virkjunin við Elliðaár var tekið í notkun og rafmagn kom almennt í bæinn. Forðum Tíð IFLOSAPORTI Á efra horninu á Sölvhólsgötu og Klapp- arstíg, beint á móti Völundarlóðinni, voru til skamms tíma fornleg timburhús sem umluktu port allmikið. Þetta var hið fræga Flosaport sem frægt var og umtalað á stríðsárunum seinni eins og verður vikið að hér á eftir. Upphaf þessara húsa var það að Gunnar Gunnarsson kaupmaður reisti hér sláturhús 1905 og mun hafa rekið það í 10 ár. Þá keypti Siguijón Sigurðsson tré- smiður, einn af forystumönnum Völundar, þessi hús og sama ár flyst Flosi bróðir hans með starfsemi sína í þau, svokallaða Rúllu- og hleragerð Reykjavíkur, og naut fyrirtæk- ið góðs af rafmagninu í Völundi til að byija með. Bætt var við smiðju og húsum fyrir verkstæði og vélar. Þessi hús mynda Flosa- port. I Rúllu- og hleragerð Reykjavíkur þarna á Klapparstíg 8 voru smíðaðir bobbingar eða rúllur og toghlerar og var Flosi allra manna fyrstur til að smíða slíka hluti á ís- landi. í lýsingu á starfseminni frá 1921 segir m.a.: „Efnið í rúllumar eru afskaplega gildir tijábolir. Eru þeir svo þungir og örðugir í meðferð, að það verður að lyfta þeim á hjól- sleða til þess að koma þeim fyrir að fyrstu söguninni, sem sníður þá í rúllur. Næsta vél, sem tekur við þessum bútum, er bor, sem borar gat í gegnum þá, og þriðja vélin er sög, sem sker þá kringlótta og setur rúllulagið á þá.“ Þetta merka fyrirtæki Flosa Sigurðssonar .var starfrækt í fleiri áratugi og var mjög blómlegt þegar best gekk. I frétt um fyrir- tækið árið 1933 segir t.d.: „Við þetta fyrirtæki vinna nú 8-14 starfs- menn. Stundum hafa þeir verið fleiri því að einu sinni skiptu 35 togarar við Rúllu- og hleragerðina. Var þá oft unnið bæði nótt og dag, því að ekki mátti tefja skipin sem voru að færa björg í þjóðarbúið. Og þá var Flosi og menn hans bæði mikilvirkir og hraðvirkir, enda mun útgerðarfélögum hér bera saman um það, að gott hafi verið að eiga Flosa að og að vinna hans hafí verið hin prýðilegasta í alla staði.“ Eins og áður sagði var Flosaport allfrægt á stríðsámnum. Þannig var mál með vexti að Jónasi Jónssyni frá Hriflu varð tíðfömlt framhjá portinu á kvöldin enda átti hann heima á næstu grösum. í portinu voru tog- hlerar á víð og dreif og undir þeim var hið ákjósanlegasta afdrep fyrir ungt ástfangið fólk í neyð. Þetta varð Jónas var við og skrifaði grein um ósómann sem viðgekkst í portinu. Vakti þessi uppljóstran hans um ástarlíf í Flosaporti óskipta athýgli í bænum og tóku menn að yrkja um fyrirbærið. Upp frá öllu þessu gamni spratt svo heil revía sem þeir Emil Thoroddsen og Indriði Waage sömdu og hét Forðum í Flosaporti. Var hún sýnd í Iðnó á því herrans ári 1940 við mikl- ar vinsældir. Rúllu- og hleragerðin var upphaflega sameign bræðranna Flosa og Siguijóns en síðast rak hana Ólafur, fóstursonur Flosa, og bar hún hér við lýði alveg til 1970. Ebeneser Helgasonf f. 1852) sem bjó í litlum steinbæ á Lindargötu 10, gerir að afla sínum í fjörunni niður af Klapparstíg. Myndina tók Haraldur Johannessen á kreppuárunum. MEGAS rauðar rútur bláar rútur þær bæta engu við fótinn og bíða ekki eftir neinu því sem næst þér stendur þær hafa ekkert flugþol og hefja sig ekki yfir gijótin og hirða aldrei um það hver var sendur þær tákna aðeins endanlega runnið skeið en rauðar rútur þessar rauðu rútur já og rauðu rúturnar aka rétta leið. bláar rútur þær bæta engu við skóinn og beinlínis hefta för þína útí bláinn þú hangir og þú heggur ennþá sama móinn þó húsbóndinn þinn gamli sé fyrir löngu dáinn ætli þú hafir ekki urðað sjálfur það hræ en rauðar rútur þessar rauðu rútur já og rauðu rúturnar fara rakleiðis heim á bæ bláar rútur bera þig óravegu burt afleið og þangað sem eng- inn veit um nema veðrin grimmu vindarnir ægilegu það er vænlegra í öllum öðrum sveitum og þú þarft að vera þar sem máninn skín en rauðar rútur þessar rauðu rútur já og rauðu rúturnar þær rata heim í hérað til þín það er ekki í þeim nokkur kraft- ur til eins né neins þegar til þarf að taka þær fara og þær koma aldrei aftur þó allar leiðir liggi aðeins til baka þær komast aldrei almennilega af stað en rauðar rútur þessar rauðu rútur já og rauðu rúturnar aka rakleiðis heim í hlað steikt hrísgtjón svínakjöt súpa með rími saddur muntu svo hreiðra um þig á ný meðan akrarnir fljúga framhjá þér einsog tími fjallgarðar úr draumum græn- leit ský þú fmnur í munninum þennan fáránlega keim og rauðar rútur þessar rauðu rútur já og rauðu rúturnar þær rata á endanum heim. Höfundur er reykvískur dægurlagasöngvari. LESBÖK MORGUN6LAÐSINS 16. SEPTEMBER 1989 5

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.