Lesbók Morgunblaðsins - 07.10.1989, Blaðsíða 4

Eþíópía - land einnar
elstu kirkju veraldar
-og margir segja þar hafí staðið vagga mannkyns
Allir hafa heyrt um
Eþíópíu, nú síðustu ár
vegna hörmunga,
hungursneyða og þurrka.
Víst er að fáar þjóðir
hafa orðið eins illa fyrir
barðinu á
hungurvofunni. En
Eþíópía á sér langa sögu.
Landið var miki) vægur
hlekkur milli Evrópu og
Persíu til forna.
Eftir séra KJARTAN
JÓNSSON
Eg bjó á gistiheimili í Nairóbí fyrir mörgum
árum. Þar dvaldi fólk af ýmsum þjóðernum
og kynþáttum. Fljótlega fór ég að gefa gaum
konu, sem gat verið á sextugsaldri. Hún var
mjög ljós á hörund af Afríkumanni að vera
með fíngerða andlitsdrætti og kúpt nef. Það
leyndi sér ekki að hún var frá Eþíópíu af
þjóðflokki Amhara. í fylgd hennar var pilt-
ur, e.t.v. 5 ára gamall. Ég giskaði á, að hún
væri amma hans. Á sama stað voru hjón
nokkuð yngri en konan, greinilega af sama
þjóðflokki, enda höfðu þau mikið samneyti.
Þau voru alúðleg og kurteis. Það var stutt
í brosið hjá þessu fólkþ en samt var einhver
dapurleiki yfir því. Ég man hvað okkur
þóttu Amahararnir fallegir með ljóskaffi-
brúnt hörund. Er við fluttumst frá gistiheim-
ilinu buðu þau okkur fjölskyldunni í þjóðar-
rétt Eþíópa, injerra wodd. Þetta fólk verður
mér ávallt minnisstætt. En aldrei fengum
við að vita hvers vegna það var þarna, né
hvað það var að gera. Það hvíldi einhver
leynd yfir því. Löngu síðar frétti ég að
amman og strákurinn hefðu verið nákomnir
ættingjar keisarans, Heile Selasse. Þau voru
á flótta. Sakimar? Að vera af ætt keisar-
ans, sem búið var að steypa af stóli.
Þetta voru fyrstu kynni mín af Eþíópíu
eftir að ég fluttist til Afríku.
Allir íslendingar hafa heyrt um Eþíópíu,
þó helst af hörmungum landsins. Víst er
að fáar þjóðir heims hafa orðið eins illa
fyrir barðinu á hungurvofunni. En Eþíópía
er merkilegt land, sem á sér miklu lengri
sögpi en ísland. Rómveijar seildust til áhrifa
þar og það var mikilvægur hlekkur á milli
Evrópu og Persíu til forna. Egyptaland var
á valdi Eþíópa í 50 ár 700 árum fyrir Krists
burð. Þá sátu eþíópskir faraóar við völd
þar. Er ætt þeirra 25. konungsætt Egypta-
lands. Mikið samneyti hefur verið við íbúa
Arabíu og á ýmsum skeiðum hafa strand-
héruð vestanverðrar Suður-Arabíu heyrt
undir Eþíópíu. í þessu landi er ein elsta
kirkja veraldarinnar og ýmsir halda því
fram, að þar sé vagga mannkyns.
land Og Íbúar
Landið er mjög stórt, eða rúmlega 13 sinn-
um stærra en ísland. Bæði landslag loftslag
og íbúar _eru mjög mismunandi eftir lands-
hlutum. Á háum fjöllum getur snjór legið
vikum saman, en til eru brennheitar eyðimerk-
ur, eins og t.d. Ogaden í suðaustri við landa-
mæri Sómalíu, sem oft hefur verið getið í
Heile Selasse, keisari, íallið sameining-
artákn. Hann var síðasti þjóðhöfðingi
hinnar fornu eþíópsku keisaraættar,
sem taldi sig vera afkomendur Salóm-
ons konungs af Gyðingalandi.
Keisaraættin var mikilvægt sameining-
artákn eþíópsku þjóðarinnar.
fréttum vegna átaka við nágrannana. Suður-
hjuti landsins er vel failinn til ræktunar og
fijósamur. Það er mikill munur á því eftir
landshlutum, hversu miklar framfarirnar eru.
Þær eru mestar í höfuðborginni Addis Abeba
og í stærri bæjum, en minnka eftir því sem
lengra dregur út í sveitir.
Á sléttunum og eyðimörkunum eru heim-
kynni hirðingjaþjóðflokkanna. Þar er vatnið
dýrmætara en gull og aðkomumenn illa séð-
ir, því að þeir verða keppinautar um dýrmæt-
Ijósmyndarí: Kjartan Jónsson
Um 90% íbúa Eþíópíu stunda landbúnaðarstörf. Fátæk alþýðan hefur löngum orðið að þola ilit af höndum auðugra landeig-
enda. Eftir byltinguna var allt land þjóðnýtt. Miklar vonir eru bundnar við að landbúnaðurinn muni leiða þjóðina til auk-
innar hagsældar.
Mengistu Heile Mariam, þjóðarleiðtogi
Eþíópíu. Hann tók þátt í að koma keisar-
anum frá, og tók við völdum nokkrum
árum síðar. Herforingjastjórnin hóf að
koma á kommúnisma með aðstoð Sovét-
manna.
an lífsvökvann. Þær eru ófáar orrusturnar,
sem háðar hafa verið um vatnsbólin í aldanna
rás. Margir brunnanna eru ævafomir og sum-
ir mjög djúpir, allt að 30-40 m. Þrep hafa
verið höggvin í veggi þeirra. Þar standa
menn hveijir upp af öðrum frá botni og uppi
á barma og láta skinnpokana ganga á milli
sín með vatninu í um leið og þeir syngja takt-
fasta söngva. Víða hefur salt verið gjaldmið-
ill þessara þjóðflokka. Loftslag á láglendi er
mjög heitt, enda er landið skammt frá mið-
baugi.
Stór hluti landsins er hásléttur. Þar er loft-
slag svalt og fijósemi mikil. Um 90% lands-
manna lifa af landbúnaði. Flestir eru smá-
bændur. Þeir voru margir leiguliðar stóijarð-
eigenda, sem voru yfirstétt, er kúgaði al-
þýðuna miskunnaríaust. Ríkti eins konar léns-
skipulag, líkt og tíðkaðist í Evrópu á miðöld-
um, allt þar til bylting var gerð árið 1974.
Um tíundi hluti landsins er ræktaður, en fróð-
ir menn telja, að rækta megi allt að 50% þess.
Yfirstéttin og lærðir menn búa í borgum
og bæjum. Þar er lífið um margt frábrugðið
lífinu út í sveitunum. Þar eru allar helstu
stofnanir þjóðfélagsins, iðnaður og þjónusta.
Þjóð
Hugtakið þjóð hefur allt aðra merkingu á
Islandi en í Afríku. Hér á landi býr eingöngu
fólk af sama kynþætti, sem hefur sameigin-
lega menningu og móðurmál. Það gildir öðru
máli í Afríku. Þar búa í rauninni margar þjóð-
ir innan landamæra flestra landa álfunnar.
Oft hefur tilviljun ráðið, hvar landamærin
lentu og oft hafa þau skipt þjóðum í tvennt.
Þessar þjóðir eru að jafnaði kallaðar þjóð-
flokkar, en hugtakið þjóð er skýrara hugtak.
Ýmsir þjóðflokkar eru skyldir, líkt og íslend-
ingar og Norðurlandabúar, en aðrir eru jafn
gjörólíkir og íslendingar og Kínvetjar. Upp-
haf þeirra er mjög mismunandi, tungumál
og menning einnig.
í Norður- og Austur-Eþíópíu gætir arabí-
skra áhrifa mjög greinilega, enda fluttust
Arabar þúsundum saman yfir Rauðahaf fyrr
á öldum og blönduðust innfæddum. í landinu
má finna mjög ljósa og fíngerða Araba, kol-
svarta blökkumenn og alla litarhætti þar á
milli. Margir þjóðflokkanna hafa mjög
fíngerða andlitsdrætti, líkt og Evrópubúar,
en aðrir hafa grófari, þ.e. þykkar varir og
stórt nef eins og íbúar Vestur-Afríku. Sama
á við um líkamsbygginguna alla. Hún er mis-
munandi eftir þjóðflokkum. Ekki eru allir á
einu máli um, hve margir þjóðflokkar Eþíópíu
eru. Margir segja nokkur hundruð. Það er
því Ijóst, að mörg tungumál eru töluð í
landinu.
Það skal engan undra, þótt það hafi oft
reynst erfitt að halda ríkjum Afríku saman
og steypa hinum mörgu þjóðflokkum í eitt
þjóðfélag. Þó hefur Eþíópía nokkra sérstöðu,
þó að hún hafi ekki farið varhluta af þeim
vandamálum, s'em því fylgja. Hún hefur átt
sameiningartákn frá alda öðli. Keisaraættin
er 2-3000 ára gömui. Hún telur sig vera af-
komendur Davíðs konungs Gamla-testament-
isins og því útvalda af Guði. Hún hefur alltaf
verið sameiningartákn landsmanna. Koptíska
kirkjan náði fótfestu á 4. öld. Síðan hefur
hún verið þjóðkirkja, eða um 1650 ára skeið.
Hún hefur einnig verið sameiningartákn. Nú
eftir að keisaraættinni hefur verið vikið frá,
er reynt að gera verkamannaflokkinn og sér-
staklega forsetann ac' sameiningartákni. í