Lesbók Morgunblaðsins - 07.10.1989, Blaðsíða 5

Ljósmyndari: Kjartan Jónsson
Frá Addis Abeba. Ýmsar glæsibyggingar prýða borgina, en stutt er í fátækleg
hús. Allar helstu stofhanir Iandsins og stór hluti iðnaðar og þjónustu eru þar.
ríki, þar sem þriðjungur íbúanna er kristinnar
trúar, annar þriðjungur múhameðstrúar og
hinir andadýrkendur af einhverju tagi, er
hæpið að höfuð ríkisins, sem í upphafi lýsti
því yfir, að ríkið hefði guðleysi sem grundvall-
arafstöðu, geti orðið sterkt sameiningartákn.
En Eþíópía hefur sérstöðu á fleiri sviðum.
Landið varð aðili að Þjóðabandalaginu árið
1923 og 1931 fékk það sína fyrstu rituðu
stjórnarskrá. En það, sem er merkilegast, er,
að landið varð aldrei nýlenda. Reyndar söl-
suðu ítalir Eritreu undir sig í lok síðustu ald-
ar, en urðu að láta í minni pokann, er þeir
hugðust leggja allt landið undir sig. Þá gjör-
sigraði her keisarans ítalska herliðið. 1935
hernámu Italir landið, en Bretar hröktu þá á
brott árið 1941.
Þar sem Eþíópíumenn hafa aldrei verið
undirokaðir af erlendu valdi um langan tíma,
eru þeir frábrugðnir íbúum margra landa
Afríku, sem hafa verið nýlendur í lengri eða
skemmri tíma. Þeir eru stoltir af séreinkenn-
um sínum og vilja varðveita þau. Þetta sést
t.d. á ríkismálinu, amharísku. Stafróf málsins
er mjög flókið með hátt á þriðja hundrað
tákn. Menn hafa ekki viljað taka upp lat-
neska starfófið, sem ætla mætti, að væri mun
einfaldara. Landsmenn eru stoltir og vilja fá
að stjórna málum sínum sjálfir. Allur undir-
lægjuháttur er þeim mjög ijarri.
A hinn bóginn hefur landið ekki notið hins
jákvæða við að vera nýlenda. Vegakerfi,
mennta- og heilbrigðiskerfi eru stutt á veg
komin og allar framfarir voru lengi mjög
hægfara. Stjórnkerfið var mjög fomeskjulegt
allt fram að byltingu kommúnista.
Bylting
Árið 1973 var gerð bylting í Iandinu í kjöl-
far hungursneyðar, sem kostaði um 200.000
manns lífið. Ástæðurnar voru margar og ekki
allar ljósar. Þeir, sem að henni stóðu, bentu
mjög á litlar og hægfara framfarir, spillingu
og arðrán yfirstéttarinnar á alþýðunni. Allt
þetta átti við rök að styðjast. Nýir valdhafar
hugðust umbylta þjóðfélaginu á skömmum
tíma og lofuðu landsmönnum gulli og grænum
skógum. Öll hús í einkaeign og iðnfyrirtæki
voru þjóðnýtt svo og allt land og kommúnisma
var komið á með sterkri miðstýringu.
í ársbyijun 1987 var efnt til almennra
kosninga um nýja stjómarskrá. 81% kjósenda
greiddu henni atkvæði. Samkvæmt henni er
Eþíópía sósíalistískt ríki. Leyft er að fram-
leiðslutæki séu í einkaeign, en þó aðeins á
meðan verið er að koma á sönnum vísindaleg-
um sósíalisma. Forsetinn, sem fer með æðsta
vald ríkisins er kosinn af þinginu til 5 ára.
Hann er yfirhershöfðingi og skipar alla ráð-
herra, dómara og æðstu embættismenn þjóð-
arinnar. Við hlið þingsins er verkamanna-
flokkur Eþíópíu með 11 manna æðstaráði og
134 manna miðstjóm. Meðlimir hans voru
aðeins um 50.000 fyrir tveimur árum, en nú
er verið að gera mikið átak til að styrkja
hann og afla honum fleiri meðlima. Flestir
þingmenn eru meðlimir verkamannaflokksins,
en þó ekki allir.
Kveðið er á um að trúfrelsi megi ekki nota
á þann hátt, að það stangist á við hagsmuni
byltingarinnar og ríkisins.
Nýtt atriði í stjórnarskránni er að bannað
er að halda mönnum án dóms og laga í meira
en 48 klukkustundir án þess að þeir komi
fyrir rétt.
Höfundur starfaði við kristniboð í Kenya
ásamt fjölskyldu sinni.
Eþíópía í tölum
Flatarmál: 1.351.250 km2
íbúafjöldi: 50 milljónir (áætlað)
Fólksfjölgunarhraði: 2-3%.
Höfuðborg: Addis Abeba (Merkir: Nýja
blómið).
Háskólar: Addis Abeba, Asmara.
Ríkismál: Amharíska.
Forseti: Mengistu Heile Mariam.
Gjaldmiðill: Birr (=100 sent).
Gengi: Birr er fastbundið gengi Banda-
ríkjadals
og er jafnvirði 2,07 dollurum.
Verðbólga: 9,8% (1986).
Þjóðartekjur á mann: 9.300 kr. (1986).
Erlendar skuldir: 90 milljarðar kr.
(1986).
Utflutningur: Olía og olíuvörur, bílar,
tæki o.fl.
Tímatal: 13 mánuðir í árinu.
Nýársdagur er 11. september.
Nú er árið 1981.
Trúarbrögð: 1/3 múhameðstrúar, 1/3
kristnir, 1/3 andadýrkendur.
Ótal margir þjóð-
flokkar búa í
Eþíópíu. Þeir eru
margir mjög frá-
brugðnir hverjir öðr-
um. Hirðingjar hafa
ekki fasta búsetu.
Þeir búa á þurrum
sléttum. Vatnsöflun
er þeim oft erfið.
RÚNAR KRISTJÁNSSON
Tregi
Þögnin um skóginn fer sem fugl á vængjum,
friðar allt líf við næturhelgan blund.
Sefur í laufi söngur grænu trjánna,
silfurdögg skín á mosableikri grund.
Andar í skjóli greina gömul minning,
geng ég í draumi einn til móts við þig.
Þú gafst mér lífsins sæla sigurvinning,
sannleikans ást sem blæddi í gegnum mig.
Geng ég í draumi slóð sem eitt sinn áður
okkur var vígð og geymir beggja spor.
Veit þó að aldrei aftur hlær í tijánum
æskan sem hjörtun fyllti þetta vor.
Finn ég í djúpi sálar tregans tóna,
tilfinning mín er öll í sárum þar.
Hugur sem vildi horfnum dögum þjóna
hrekkur þá upp frá draumi þess sem var.
Þögnin um skóginn fer sem fugl á vængjum,
fjötrar um eilífð lífs míns bænasvar...
Höfundur býr á Skagaströnd.
BIRGITTA JÓNSDÓTTIR
Trén
Þau standa við húsið
í dvala eða blóma
trú sínum rótum.
Hverfa aldrei,
falla aldrei
nema fyrirhendi hins syngjandi stáls.
Þau geyma minni
árstíða og ásta.
Harmleikja og hláturs.
Trén sveipa garðinn
kynlegum skuggum
og anda grænu
í grá húsin.
Þau bogna ekki
heldur gildna og
fá á sig virðulegan
blæ sem árunum fjölgar.
Þau aðlaga sig
þungum vindinum
hvort heldur hann
blási á með eða á móti.
Vindur feykir frjókornum
í misfrjóan svörð.
Nokkur flögra inn um gluggann
og setjast að í hjarta mínu.
Höfundur sendir þessa dagana frá sér nýja
Ijóðabók hjá AB.
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 7. OKTÓBER 1989 5