Lesbók Morgunblaðsins - 07.10.1989, Blaðsíða 6

Af sýningaflóru
Parísarborgar
Dagar í París V
Eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
f ætti á greinargóðan hátt að segja frá litskrúð-
ugri listhúsaflóru Parísarborgar væri það efni
í margar greinar.
Listhúsin (galleríin) eru mörg og margvísleg
og stefnumörk þeirra ólík, en hið eina sem
þau virðast eiga sammerkt er, að þau stefna
nær undantekningarlaust að því að skila
hagnaði, helst dijúgum hagnaði. Það gera
þau með því að auglýsa verk skjólstæðinga
sinna sem mest og best og halda þeim fram
sem víðast. Á okkar tímum þýðir það ein-
faldlega, að hinir fésterku og áhrifámiklu
standa best að vígi, listhús þeirra eru veg-
legust svo og auglýsingar í listtímaritum,
sem svo aftur virðist skylda viðkomandi
tímarit til að birta greinar og reglulega
umfjöllun um starfsemi þeirra, og af slíkum
leigupennum virðist nóg.
Það gerir svo aftur að verkum, að
listtímarit eru að meira og minna leyti hlut-
dræg og því ekki örugg heimild. Pennar
þeirra fá og einnig það hlutverk að rakka
niður listastefnur, sem eru í samkeppni um
athygli listkaupenda og listáhugamanna.
Þetta gerir svo aftur að verkum að þeim
sem fylgjast með framrás listarinnar úr ijar-
lægð, og eru ókunnir lögmálum nútíma list-
markaðar, halda eðlilega, að það sem tíma-
ritin vekja athygli á sé um leið það helsta
í listinni á hveijum degi.
En svo er aldrei að öllu leyti og fleira
kemur til sem stjórnar markaðnum og eink-
um er áberandi í hinum smærri og ósjálf-
stæðari þjóðarheildum og er á stundum í
senn skoplegt og sorglegt á hvorn veginn
sem er. En peningar einir hafa aldrei verið
nóg til að reka listhús og koma listamönnum
á framfæri, hér þarf einnig dijúgan skammt
af listviti og útsjónarsemi, sem í sumum
tilvikum er náðargáfa en mun oftar áunnin
og þroskaður eiginleiki.
Skólar geta hér fátt kennt nema þá aug-
lýsingahönnunarskólar, sem kenna mark-
aðssetningu, enda telst það engin tilviljun,
að úti í henni Ameríku var það hópur fram-
Svona málaði einn af frumkvöðlum
strangflatalistarinnar Augvste Herbin
í byrjun aldarinnar en einnig litmjúkar
sem litsterkar landslags- og húsamynd-
Myndir Niki de
Saint Phalle
eru skrautleg-
ar og kyn-
þokkafullar og
það mun höf-
undurinn ekki
síður hafa ver-
ið á yngri árum
og er jafhvel
enn
■
gjarnra auglýsingateiknara, sem markaði
drýgstu sporin í popp-tónlistinni. Og sumir
þeirra hafa kunnað að auglýsa sig betur en
flestir aðrir listamenn aldarinnar og notað
til þess annars konar aðferðir en t.d. furðu-
fuglinn Salvador Dali, þótt mikið hafi þeir
af honum lært.
En eins og öll önnur mannanna verk þá
er það jafnan eitthvað, sem uppúr gnæfir
hveiju sinni, en okkar tímar hafa þá sér-
stöðu, að hinir firnasterku fjölmiðlar og um
leið fjársterkir aðilar hafa haft mikla mögu-
leika til að stjóma skoðanamynduninni.
Lögmálið er sem fýrr, að það, sem mest er
haldið að fólki venst það, fer að þekkja það
og telur sig skilja það, eins og að fanganum
fer að lokum að finnast ókræsilegt rúg-
brauðið ljúffengt eða hungraður maður
leggur sér fleira til munns en honum þykir
gott. Fjölmiðlar hafa einmitt æst upp hung-
ur eftir nýjungum frá upphafi en aldrei eins
mjög og á síðari árum, þannig að fólk fær
ekki tíma til að melta hlutina, þeir hafa og
verið iðnir við að búa til gerviþarfir hvers
konar og hér er myndlistin engin undantekn-
ing.
Það má vera sitthvað af þessu, sem hefur
valdið því, að fólk hefur á undangengnum
árum í sívaxandi mæli leitað eftir einhveiju
traustu og uppbyggjandi í tilverunni. Það
er orðið þreytt á þessari mötun, en hneygist
í vaxandi mæli að fróðleiksleit og hér eru
listir kjörið svið. Eða hvernig á að skilgreina
vaxandi straum fólks á listasöfn og tilkomu
æ fleiri og veglegri tímarita um listir og
hvers konar menningarmál í hillur bóka-
búða? Slík tímarit eru farin að veita þekkt-
um almennum vikublöðum samkeppni og
stóru dagblöðin ytra eru með glæsilegar
menningarútgáfur. I ár hafa verið heilsíðu-
kynningar á nafnkenndum listamönnum í
menningarblaði Politiken, og hef ég naum-
ast séð stærri eftirprentanir á myndlistar-
verkum í dagblaði, — í sumum tilfellum
má gera ráð fyrir, að þær hafi verið stærri
en frummyndin! Málið er þannig að margur
hrekkur við á listasöfnum, er hann sér í
fyrsta skipti, hve sum fræg verk, er hann
þekkir úr bókum, eru lítil. En stærðir á
myndlistarverkum eru afstæðar. í sumar
voru svo listrýnar blaðsins gerðir út á milli
sjö frægra listasafna í Evrópu til að kynna
þau lesendum, m.a. með glæsilegum lit-
myndum af meintum perlum viðkomandi
safna.
Þetta er gott dæmi um hina nýju og sjálf-
stæðu stefnu í menningarmálum og algjöra
andstæðu síbylju og mötunar, og vill Poli-
tiken og listrýnar blaðsins þeir Peter Mic-
hael Hornung og Gunnar Jespersen víst
ekki í þessu efni verða eftirbátar.
Þá er meira en eðlilegt, að menn vilji
hagnýta sér þennan mikla áhuga almenn-
ings á listum og hina nýju og um margt
óvæntu gróðalind og sjá sér leik í borði til
að koma skoðunum sínum og jafnframt
hagsmunum á framfæri.
En þetta geta þeir ekki lengur með þeim
einstefnusjónarmiðum, sem áður riktu iðu-
lega í menningarútgáfu dagblaða og tíma-
rita, því að þeir vita, að almenningur í dag
vill velja og hafna, og því eru ritin fjölbreytt-
ari og opnari fyrir andstæðum skoðunum
en nokkru sinni fyrr. Nákvæmlega eins og
listmarkaðurinn er fjölskrúðugri og opnari
en áður.
Jean Tinguely
var öryggið
sjálft er sjón-
varpið hafði
viðtal við hann
við opnun sýn-
ingar hans í
listhúsinu Be-
auborg.
Fólk streymir á námskeið og fyrirlestra
um myndlist, og langar biðraðir eru t.d.
fyrir framan listasöfn í morgunsárið, á inn-
ritunardögum þeirra. Eina konu veit ég, sem
í því skyni beið í tvo tíma fyrir utan Louvre,
að vísu á kærkomnum rigningardegi nú í
sumar.
Þeir sem skrifa um listir í dagblöð verða
nú að taka það með í reikninginn, að þeir
eru ekki lengur að höfða til fámenns hóps
áhugamanna um listir, heldur dijúgs hluta
lesenda.
Tími stórasannleika í listum virðist liðinn
og þeir, sem vilja prédika hann, þurfa ann-
an vettvang en dagblöð og listtímarit svo
sem aðrir fulltrúar sértrúarbragða.
Listhús OgListmiðlun
í lok síðustu aldar og byijun þessara voru
Iisthús eitthvað alveg sérstakt í stórborgum
og þetta voru tímar framsýnna hugsjóna-
manna, sem skynjuðu að ört vaxandi hrær-
ingar í þjóðfélaginu kölluðu á ný viðhorf og
uppstokkun gilda í listum.
Þessi uppstokkun átti sér stað allt um
kring og þeir fundu hjá sér köllun til að
koma henni á framfæri — miðla nýjum gild-
um. Þetta voru dagar forvitra manna svo sem
Pére Tanguy og Amboise Vollard, sem eins
og tók við af hinum hugumstóra Paul Dur-
and Ruel, er i-uddi brautina fyrir impressjón-
ista og fékk jafnvel einstaka þeirra til að
hætta við að hætta að mála! Séinna komu
svo útsjónarsamir og gáfaðír listaverkasalar
eins og t.d. Daniel Henri Kahnweiler og
Peggy Guggenheim og loks frægir listhúsa-
eigendur og listmiðlar eins og Aimé Maegh
og Denise René í París og Leo Castelli í New
York, svo einhveijir séu nefndir, en á seinni
tímum hefur slíkum fjölgað mjög, og um leið
heimsþekktum listhúsum og uppboðsfirmum.
Það sem áður var hugsjón einstakra manna
er nú fjölþjóðleg starfsemi, er byggist á
gríðarlegri peningaveltu, sem hefur haft það
í för með sér, að myndlistarverk eru að verða
öruggustu hlutabréfin á heimsmarkaðinu, —
og er ekki út í hött að líkja þeim við hluta-
bréf, er svo er komið.
— Þessi formáli ætti að gera þá þróun
skiljanlega, að listhúsum hefur fjölgað mjög
á undanförunum árum til að anna eftirspurn
og jafnframt hefur listamönnum fjölgað, en
um leið eru nú ríkjandi allt önnur viðhorf
en fyrir nokkrum áratugum og er ekki víst,
að allir vilji nefna það heilbrigða framþróun
í nafni listarinnar, en það væri tilefni hugleið-
inga, sem eiga heima á öðrum vettvangi.
Tilgangur minn með Parísardvölinni var
m.a. að koma mér betur inn í öll þessi mál
en mögulegt er úr fjarlægð heima á útsker-
inu. Mér var þessi þróun vel ljós, en menn
þurfa að standa augliti til auglitis við hana
til að gera sér fulla grein fyrir henni. Og
það verður síður gert með þeysingi um alla
Evrópu á nokkrum vikum en að dvelja um
hríð í sjálfri miðju viðburðanna. Að vísu er
sú miðja umdeild, en hún hefur óneitanlega
Ein afmyndum
Herve Tél-
émaque á sýn-
ingu hans í
Galerie Mo-
ussion.

mmmrngm