Lesbók Morgunblaðsins - 31.03.1990, Side 4

hjpnanna þar jog eina barn þeirra. Það var
tvíbýli á bænum og á veturna var ég eina
barnið á bænum en á sumrin komu krakk-
ar úr Reykjavík. Mér fannst hvort tveggja
skemmtilegt, ég hlakkaði náttúrlega alltaf
til þegar krakkarnir komu og saknaði þeirra
þegar þau fóru, en ég var fljótur að jafna
mig. Ég hafði mikið sálufélag við eldra fólk
í mínum uppvexti, og svo auðvitað skepn-
urnar.“
Ég spyr hvort hann hafi verið einn af
þeim sem las allt sem lestrarfélagið átti?
„Ég las allt sem hönd á festi, var alæta á
bækur. Ég man ekki eftir neinni sérstakri
grein bókmennta sem ég vildi ekki lesa.
Ef að ég ætti að nefna eitthvað sem ég las
oft og mörgum sinnum þá gæti ég kannski
sýnt þér héma eina bók.“ Nú stendur Bald-
ur upp úr stólnum með röndótta ullartepp-
inu og ég yfirgef Birgittu til þess að skoða
með Baldri bækurnar í gamla stóra bóka-
skápnum. Baldur dregur út bók sem virðist
vera hnigin mjög á efri ár. „Kannastu við
þessa?“ segir hann og sýnir mér mynd af
stúlku sem heitir Úranía. Ég kannast ekk-
ert við þá stúlku en sé að bókin er þýdd
af Birni Bjarnasyni í Viðfirði og gefin út
árið 1898. „Þetta er Úranía, stjörnudísin,
dóttir Seifs og minnisgyðjunnar. Höfundur
ferðast um geyminn í fylgd með Úraníu
og svo veltir hann fyrir sér ýmsum heim-
spekilegum vandamálum, t.d. um ómæli
rúmsins og eilífð tímans. Þetta heillaði mig
mjög. Einnig sögur frá Síberíu, sem eru
hér fyrir framan, það þótti matur að kom-
ast í að lesa þær líka.“
Þegar við erum sest aftur bætir Baldur
því að við að hann hafi líka lesið mikið í
Biblíunni. „Hvort fannst þér skemmtilegra,
Nýja eða Gamla testamentið?" spyr ég.
„Það má nú kannski segja úm það einsog
kallinn sagði: Það er ekki gaman að guð-
sj)jöllunum því enginn er í þeim bardaginn.
Ég held að ég hafi skemmt mér mun betur
við að lesa Gamla testamentið. Ég sé núna
að ég hef lesið þetta af sögulegum áhuga
og löngun til að glöggva mig á mannlegu
eðli.“ En trúarlegi áhuginn, var hann þá
enginn og er kannski enginn? „Ég veit
ekki hvernig ég á að svara þessu, ég sé
náttúrulega að það er „system í galska-
bet“, ég neita því ekki,“ segir Baldur og
hlær.
Þegar Baldur var búinn að lesa allar
bækur lestrarfélagins og allar námsbækur
barnaskólans fór hann í Skógaskóla. Að
því búnu sótti hann um styrk frá Norræna
félaginu til þess að komast í skóla í Finn-
landi og fékk hann. Þar var Baldur vetrar-
langt, svo var hann í Svíþjóð og fór með
Dönum til Ítalíu. Svo kom hann heim og
var heima fáein ár en fór svo tii Spánar
og lét þar innrita sig á námskeið fyrir út-
lendinga í spænsku í háskólanum í Barcel-
ona. Til að standa straum af þessum ferða-
lögum vann Baldur allskonar vinnu sem til
féll. „Ég var töluvert til sjós og það var
bara gott,“ segir Baldur. „Ég var á togur-
um, einu sinni var ég heilt sumar við Vest-
ur-Grænland. Lífíð um borð er heimur útaf
fyrir sig, heimur þar sem gilda ákveðin
lögmál, ákveðnir siðir og jafnvel ákveðið
tungumál, það var minnsta kosti þannig á
síðutogurunum að maður skildi málið ekki
alveg til fullnustu fyrr en maður var búinn
að vera nokkra daga og jafnvel nokkrar
vikur um borð. Það er margt í sjómanna-
máli það sem ekki er til í daglegu máli
annars fólks. Sjómannamálið, sérstaklega
sem talað var á síðutogurunum, var ensku-
skotið. íslendingar lærðu togveiðar af Bret-
um. Ég féll all vel inn í þennan heim en
stundum þótti þó körlunum ég skrítinn. Ég
man eftir einu sinni að ég var að lesa á
frívaktinni og notaði orðabók. Þá heyrði
ég tvo gamla menn tala saman og annar
sagði: „Hann er skrítinn þessi,“ „Já,“ segir
hinn, „hvernig þá?“ „Hann les tvær bækur
í einu.“
Sjómenn eru ákaflega hjátrúarfullir,
einsog margt fólk sem býr við einangrun
og nokkurt harðræði. Slíkt fólk skapar sér
trú og er furðulega næmt á þá hluti sem
gefur tilefni til slíks. Einu sinni henti ég
gamalli skyrtu í sjóinn. Daginn eftir þegar
verið er að toga þá kemur til mín maður
og segir: „Skyrtan er komin.“ Ég fer út á
dekk og þar liggur skyrtan á dekkinu, hún
hafði þá komið upp með trollinu. Ég tek
skyrtuna upp og lét renna úr henni sjóinn
og fór svo með hana út að borðstokknum
og fleygi henni útfyrir. Þá tók ég allt í einu
eftir því að þeir stara allir á mig en enginn
sagði neitt. Þá um leið fann ég hvað þeir
voru að hugsa: Að hann skyldi nú gera
þetta! Þeim fannst ég ætti að hirða þessa
skyrtu sem kom aftur, skola úr henni og
fara í hana. En mér varð ekki meint af þó
ég henti skyrtunni.
Mynd af Baldri Óskarssyni teiknuð af Gylfa Gíslasyni
Kann illa við svokallað
hreinsunarhugarfar
Maðurinn er það sem hann vill vera, það sem
hann heldur sig vera, það sem hann heldur
að aðrir haldi um hann, það sem aðrir halda
um hann í raún og veru o.s.frv. En hvað er
maðurinn í raun og veru, við það setjum við
Rætt við Baldur
Óskarsson, ljóðskáld og
fyrrum fréttamann
Ríkisútvarpsins
Eftir Guðrúnu
Guðlaugsdóttur
spurningarmerki.“ Þannig hefst viðtal mitt
við Baldur Óskarsson ljóðskáld og fyrrum
fréttamann Ríkisútvarpsins. Þessa tilvitn-
un, sem stundum er kölluð afstæðiskenning
sálfræðinnar, sækir Baldur til Pirandellos.
„Ég á við það að andlegt sjálfstæði er ekki
eitthvað sem hægt er að staðhæfa. Það er
stundum talað um að menn sjái ekki skóg-
inn fyrir ttjánum. Ætli það geti ekki verið
svipað með einstaklingsvitundina. Ef maður
rýnir of lengi í svokölluð einstaklingsein-
kenni þá kemur loks að því að maður sér
þau fyrst og fremst. Ég held að það hljóti
að vera gott að geta sett sig í þær stelling-
ar að geta séð hvort fyrir sig, það sem er
sameiginlegt og það sein greinir mennina
einn frá öðrum.“ Þegar Baldur hefur lokið
þessum orðum verður löng þögn. Ég sit í
litlum sófa undir mynd eftir naivistann
Eggert Magnússon. Sú mynd heitir Sela-
drottningin og sýnir stúlku sem á að vera
Birgitta Bardot. Hún er með heljarstór og
spyijandi augu og við hlið hennar eru upp-
reistir til hálfs tveir undirfurðulegir selir.
Ég hef á tilfinningunni að ég sé ekki síður
stóreyg en Birgitta og ekki minna undir-
furðuleg á svipinn en selirnir. Mér finnst
þetta mjög háfleyg byrjun á samtali og
ekki liggja í augum uppi hvernig því skuli
haldið áfram. Loks spyr ég Baldur hvort
það sé langt síðan hann fór að taka sig
þannig út úr hinni mannlegu hjörð og virða
fyrir sér samferðafólkið úr fjarlægð. Hann
segist ekki vita hversu langt sé síðan hann
hóf slíkar athuganir né heldur af hveiju
hann hóf þær. Hitt segir hann mikið rétt,
hann sælist til að skoða meðbræður sína á
þennan hátt. „Þú veist það Guðrún, að
þeir sem leggja fyrir sig eins ópraktiska
hluti að almannahyggju, og ég hef gert,
þeir verða kannski svolítið utangarða.“ Ég
vil umsvifalaust fá að vita hvað hann telji
það ópraktískasta sem hann hafi tekið sér
fyrir hendur. „Áreiðanlega að fara að
yrkja,“ svarar hann um hæl. „Ég byijaði
að yrkja sem krakki."
Én hvar var Baldur sem barn? „Á Ás-
mundarstöðum í Ásahreppi í Rangárvalla-
sýslu,“ svarar hann. „Ég var uppeldissonur