Lesbók Morgunblaðsins - 16.06.1990, Síða 7

faðir. Ólíkur þeim ærslabelgi sem hann var
þegar hann var ungur. Við erum samt sem
áður alltaf jafnólík og það eina sem við eig-
um sajneiginlegt er sonur okkar. Hann var
hálfgert slys eins og annað í sambandi okk-
ar. Stundum þegar ég horfi í augun á hon-
um fínnst mér eins og ég sé að horfa á
föður hans því þeir eru óhugnanlega líkir.
Ef ég á að vera hreinskilin er ég mjög feg-
in að faðir hans sé sá sem hann er en ekki
maðurinn minn. Vissulega þykir mér mjög
vænt um manninn minn og við erum mjög
hamingjusöm enda vorum við að fá þær
fréttir að ég væri með barni. Það barn er
nokkuð víst að sé barn mannsins mins.
Víkjum nú aftur að vinkonu minni. Faðir
sonar míns var ekki eini karlmaðurinn á
svæðinu þó svo að ég hafi litið þannig á
málið. í mesta sakleysi mínu bað ég einn
herramanninn að fylgja vinkonu minni til
læknis. Hann hljóp upp til handa og fóta
og vildi allt fyrir hana gera en hafði sjálfur
ekki bílpróf svo það gekk ekki lengra í það
skiptið. Vinkona mín var orðin eldrauð í
framan og húðskammaði mig fyrir að hafa
spurt drenginn að þessu. Svo sagði hún:
„Hann er swoo sætur.“
Seinna um kvöldið hafði vinkona mín
skroppið frá og því álpaðist ég inn í næsta
tjald þar sem fyrir voru nokkrir fótbolta-
strákar. Þar á meðal sá sem hafði heillað
vinkonu mína upp úr skónum fyrr um dag-
inn. Þegar vinkona miín birtist aftur tók hún
andköf og skrikaði fótur er hún sá hjá hveij-
um ég var í heimsókn. Hún fór líka í heim-
sókn og var bara í heimsókn allt kvöldið
en þegar líða tók á kvöldið fórum við hin
út að skoða lífið. Það þarf náttúrulega ekki
að taka það fram að sjarmörinn frá því
fyrr um daginn varð eftir inni í tjaldinu hjá
vinkonu minni. Vinum hans stóð ekki alveg
á sama og beittu öllum ráðum til að kíkja
inn í tjaldið og ég þurfti að draga föður
sonar míns hvað eftir annað frá tjaldinu.
Vinkona mín var týnd allt laugardags-
kvöldið og allan sunnudaginn en kom loks
í ljós á mánudeginum. Þá var ég búin að
ráfa um ein alla helgina og hótaði að hafa
hana í bandi næst.
Hálfum mánuði seinna fórum við saman
. í partý til stráksins sem vinkona mín hitti
á Laugarvatni. Allt gekk vel þangað til
partýið var búið og við löbbuðum öll saman
niður á skemmtistaðinn Broadway. Á miðri
leiði hvarf vinkona mín. Ég skil ekki enn
þann dag í dag hvernig hún fór að því að
hverfa án þess að ég tæki eftir því. Eg var
skilin ein eftir með öllu fótboltaliðinu og
þekkti engan nema föður sonar míns en
hann var varla samræðuhæfur sökum áhrifa
frá frægum mexíkönskum drykk.
Nokkrum mánuðum seinna vorum við
þijár vinkonurnar á vappi niðri í miðbæ á
föstudagskvöldi. Kemur þá svífandi að okk-
ur einn aðdáandi vinkonu minnar og biður
um að fá hana lánaða. Við sáum hana ekki
meira það kvöldið. Klukkan fimm um nótt-
ina sitjum við, ég og önnur vinkona mín,
heima hjá mér og hneykslumst við á vin-
konu minni sem hvarf. En kemur illur þá
um er rætt. Það fyrsta sem vinkonan týnda
sagði var: „Ég er byijuð með honum einu
sinni enn.“
Það liðu áfallalausir dagar sem urðu að
vikum og vikur sem urðu að mánuðum. Svo
kom gamlárskvöld. Við vinkonurnar þijár
fórum út að skemmta okkur á nýársnótt. Á
þessum tíma sá ég ekkert nema strákinn í
rauðu peysunni. Ég sá hann líka á gamlárs-
kvöld. Ég talaði við hann og var voða glöð.
Vinkona mín hvarf. Við þessar tvær sak-
lausu héldum áhyggjufullar heim. Daginn
eftir fórum við í heimsókn til þeirrar sem
hvarf. Eftir harða spurningahríð sagði hún:
„Ég var með stráknum í rauðu peysunni."
að plága hafi verið hér á ferð, a.m.k. fýrri
drepsóttin sem svo var kölluð, veltir hann
þó fyrir sér öðrum möguleikum og nefnir
m.a. inflúensu og taugaveiki.
Um þetta leyti var Island einangrað land,
og farsótt sem er meinlítil þar sem hún er
landlæg getur valdið þungum búsifjum hjá
þjóð sem aldrei hefur komist í snertingu við
hana og lifir auk þess við þröngan kost og
lítt heilsusamleg skilyrði.
Trúlega fæst aldrei staðfest, hvaða drep-
sótt eða drepsóttir hafi heijað hériendis á
fimmtándu og sextándu öld.
‘Gerillinn er kenndur við franskan gerlafræðing, Alex-
andre Yersin, sem greindi hann árið 1894. Önnur fræði-
heiti á sýklinum eru Bacillus pestis og Pasteurella pestis.
'Heimildum ber ekki saman um þetta. A.B. Christie, virt-
ur farsóttafræðingur, skrifar (tilvitnun í heimildaskrá, 2.
bindi, bls. 1046): „... þegar plága gengur í mannabyggð
virðist lftill vafi á að Pulex irritans [mannaflóin] geti
borið hana milli manna.“
’Fræðiheiti brúnrottunnar, Kattus norvegicus, norsk rotta,
bendir til þess að hún hafi verið óþekkt eða fágæt i heima-
landi Linnés, Sviþjóð, á fyrri hluta átjándu aldar, þegar
hann var að velja tegundunum nöfn.
Ég starði á hana með opinn munn og hristi
hausinn.
Eftir þetta var ég orðin vön því að vera
sífellt að týna henni og var því hætt að
kippa mér upp við það. Svona gekk þetta
öll menntaskólaárin. Eftir stúdentsprófin
fórum við í stúdentaferðalag til Acapulco í
Mexíkó. Það var yndislegur tími en þegar
tvær vikur voru liðnar af fríinu breyttist
skyndilega allt.
Við fórum á ball þetta kvöld eins og svo
oft áður. Ég sá vinkonu mína vera að tala
við ungan Bandaríkjamann sem ég vissi að
gisti á sama hóteli og við. Hananú, hugsaði
ég og veifaði þeim. Vinkona mín vinkaði
mér á móti og sagði eitthvað á táknmáli
sem við vorum vanar að nota þegar við
vorum yngri en ég var löngu búin að gleyma.
Þetta var það síðasta sem ég sá af vinkonu
minni þetta kvöld. Það síðasta sem ég sá
af vinkonu minni í tólf ár.
Ég hrökk upp úr hugsunum mínum þegar
ég heyrði fótatak nálgast. Ég leit upp og
fyrir framan mig stóð hávaxinn, dökkhærð-
ur maður. Þegar ég leit í augun þans sá
ég að þau voru villt og ég varð skyndilega
lömuð af hræðslu. Voru þetta ekki sömu
augun og höfðu horft svo kindarlega á vin-
konu mína þegar hún vinkaði mér bless í
Acapulco fyrir tólf árum?
Alexander kreisti höndina á pabba sínum.
Hann grét ekki en samt hafði honum aldrei
á ævinni liðið verr. Hann horfði á hvítu kist-
una hverfa lengra og lengra niður í jörðina
og sá prestinn kasta mold yfir og segja eitt-
hvað á íslensku sem Alexander skildi ekki.
Hann leit á fólkið í kringum sig. Hann
þekkti það ekki. Hann þekkti ekki einu sinni
ömmu sína og afa sem stóðu þarna beint á
móti honum. Við hliðina á þeim stóð pabbi
hans. Hann leit nákvæmlega út eins og
hann sjglfur, bara stærri. Þá áttaði Alexand-
er sig á því að maðurinn sem hann hélt í
höndina á og kallaði pabba var ekki pabbi
hans. Hann hafði alltaf vitað það en það
var bara svo auðvelt að gleyma því heima
í Frakklandi. Alexander sleit sig lausan og
hljóp í burtu. Hann hljóp eins hratt og hann
gat eitthvað út í buskann. Loks gat hann
ekki meir og settist á kirkjutröppurnar og
grét og grét. Hann var einn í heiminum.
Alexander fann að einhver tók utan um
hann og leit upp. Við hliðina á honum sat
maðurinn sem hann óskaði að væri pabbi
hans. Alexander reyndi að slíta sig lausan
en var haldið fast.
„Farðu. Þú ert ekki pabbi minn.“ Hann
fann að takið utan um hann losnaði og leit
upp. Hann sá glitra á tár í augunum á
manninum sem hann hafði alltaf Iitið svo
upp til og fundist svo stór og sterkur. Maður-
inn sem hræddist ekki neitt.
„Þú ert það eina semég á, eftir að mamma
þín dó,“ heyrði Alexander hann segja. „Við
verðum að standa saman. Ég vil ekki missa
þig líka.“
Alexander var hálfundrandi. „Viltu þá
samt vera pabbi minn þó mamma sé dáin?“
„Auðvitað litli púkinn minn. Lífið heldur
áfram þótt öllu hafi verið kippt undan okk-
ur. Stundum virðist lífið vera tilgangslaust
og óskiljanlegt. Við megum ekki svíkja
hvorn annan og gefast upp. Ef við pössum
upp á hvorn annan þá bjargast þetta.“
Alexander læddi lófanum í höndina á
pabba sínum. Þeir sátu þöglir á kirkjutröpp-
unum hvor með sínar hugsanir. Þá sagði
sá litli skyndilega: „Pabbi, hvaða kona er
þetta sem er að koma hingað?"
„Þetta var vinkona mömmu þinnar Alex-
ander minn.“
„En ég þekki hana ekki.“
„Nei, það er ekki von. Þetta er konan sem
hvarf."
’Sagnir eru af því að her kiptsjaka (mongóia og Tyrkja)
hafi varpað pestardauðum líkum inn í víggirta borg Genúu-
manna á Krímskaga árið 1347 og komið með þvi af stað
plágufaraldri sem síðan hafa orðið upphaf plágunnar miklu
i Evrópu. Ef þetta á við rök að styðjast er það fyrsta dæmi
í sögunni um sýklahernað og rennir einnig stoðum undir
skýringu Jóns Steffensens á eðli plágunnar á íslandi.
Heimildir:
Albert Camus, La Peste, 1947 (íslensk þýðing,
Phígnn, 1952). A.B. Christie, Infectious Diseases:
Epidemiology and Clinical Practice. Churcill Liv-
ingstone. Edinburg, London, Melbourne & New
York 1987. Guðni Jónsson (ritstj.), Annálar og
nalhnskrár. íslendingasagnaútgáfan, Reykjavík
1953. Jón Steffensen, Menning og meinsemdir.
Söguféiag, Reykjavík 1974. Colin McEvedy, The
Bubonic Plague. Scientific American, febr. 1988.
Sigurjón Jónsson, Sjúkdómar og sóttarfar á ís-
landi 1400-1800. Hið íslenska bókmenntafélag,
Reykjavík 1944. Robert M. Swenson, Plagues,
History and AIDS. Dialogue, 83, 1/1989. Þorkell
Johannesson, Plágan mikla 1402-1404. Skímir
1928.
Höfundur er skólameistari Menntaskólans í
Hamrahlíð.
EGGERT LAXDAL
Fegurð
lífsins
Voríð kom,
með sól.
Syanurínn er á leiðinni.
Vötnin bíða hans,
eins og börn,
eftir kæru leikfangi.
Heiðarnar eru hallir hans,
þar sem hann getur sungið,
um fegurð lífsins.
Beinagrind
Lífið,
er eins og beinagrind,
til einskis nýt,
ef holdið vantar.
Skröltandi,
æðir hún um göturnar,
í leit að takmarki,
en finnur það ekki.
Þannig er sáiin,
án anda Krists.
Höfundur býr í Hveragerði.
KRISTJÁN J.
GUNNARSSON
Fatafella
Þjóðhátíðarljóð
Fjallkonunnar
Fjallkonan fríða,
fatafellan væna,
hátt upp til hlíða
hvergi sér í græna
bót á blásnum urðum,
berjalyng né runna.
Allir þér unna.
Sauðir sjálfala
svíða þínar lendur.
Blásnum á bala
björkin visnuð stendur.
Glatast kjóllinn græni,
glæðist fok í hæðum.
Kastar hún klæðum.
Torfærutröllin
töffarana kæta,
flengjast um fjöllin
festast, spóla, tæta.
Skreið í brekku skriða,
skolar mold úr götum.
Fækkar hún fötum.
Djúpum í dali
dökkar moldir rjúka,
rofbarð og bali
burt í mekki fjúka.
Gisna gróðurslæðu
grímmur vindur sverfur.
Hnjáskjólið hverfur.
Ástkonan kvalda,
kærast manið Ijósa,
um aldir alda
íslendingar hrósa
fegurð þinna forma,
fýsir þig að hljóta
nakta - og njóta.
Höfundur er fyrrum skólastjóri og
fræðslustjóri.
INGIBJÖRG BJÖRNSDÓTTIR
Nr. 10
Einu sinni velti ég því fyrír mér
hvað...
ef ég ætti heima í kúlu úr sterku gleri
sem þyldi kjarnorkusprengingar og
eldsloga
og inni í henni væru hitabeltisskógar,
eyðimerkur og AlpafjöU allt ræktad
og fínt
hvað myndi ég gera ef heimurinn
færist
og fólkið þyrptist að læstum dyrum
glerkúlunnar til að biðja um inngöngu
og ég sæi örvæntingu þess,
blóðug andlitin
vitfirringuna í augunum
gæti ég opnað dyrnar oghleypt þeim
inn
(Þá væri ég ekki lengur ein)
myndu þau ekki eyðileggja garðinn
minn, traðka á jurtunum og henda
sígarettustubbum
á gangstigana
myndu þau ekki ryðjast inn íkúluna
eins og skynlaus múgur
og sprengja hana
... þá værum við öll dauð
hvert og eitt einasta
og allt mitt væri orðið að engu
En nú sé ég að kúlan mín er ekki
paradís
hún erfull afillgresi og undarlegum
jurtum
sem allar verður að taka upp með
rótum
á meðan hlúð er að hinu sem fallegt er
og líklegt er
til að bera ávöxt með tímanum
Og nú sé ég að hún er ekki skotheld
fyrir hörmungum eða tilfmningum
fólk gengur um garðinn minn eins og
skuggar
ég get ekki meinað því inngöngu
hvernig sem ég reyni
svo ég opna fyrirþvíá ólíkum tímum
sýni þvi rósagarðinn og tijálundina
jafnvel eyðimörkina
er ekki hrædd við eyðileggingu
skammast mín ekki fyrirfen ogmýrar
en byggi brýr yfir þær
svo sem flestir geti gengið glaðir um
garðinn minn
Höfundur er bókasafnsvörður og nemi í
Háskóla Islands.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 16. JÚNÍ 1990 7