Lesbók Morgunblaðsins - 18.08.1990, Blaðsíða 3

F N I
T-FgRáHf
H ® ® 0 [oj Ln| |b1 B |a| [p| [g [1]® (s)
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraidur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aöstoö-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurösson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aöalstræti 6. Sími 691100.
Forsídan
Lúpínan er bæði fallegur og gagnlegur landnemi
í íslenzka gróðurríkinu. Hún breytir móum og
moldarflögum i blátt blómskrúð svo unun er að
sjá. Myndirnar á forsíðunni eru teknar við túnfót
Reykjavíkur nú í vor. Þar er nóg um móa og
mela, sem eru lítið augnayndi. Efri myndin er af
lúpínu, sem vex nánast uppúr grjótinu á golfvellin-
um í Grafarholti, en í baksýn er Grafarvogshverf-
ið. Neðri myndin er tekin á miðnætti eftir lengsta
dag ársins, 21. júní og sýnir hún lúpínubreiður við
Elliðavatn. Ljósm.Lesbók/GS.
Palestínumenn
eru oft í fréttum vegna átaka við ísraelsmenn á
Vesturbakkanum, en þessar fréttir segja annars
næsta fátt af hrikalegri kúgun og óréttlæti, sem
Gyðingar beita þá þjóð sem fyrir var í landinu.
Séra Rögnvaldur Finnbogason fór til Palestínu í
vor; ræddi við fóik og sá með eigin augum hvern-
ig það er „að vera Palestínumaður í eigin landi“.
Golfvellir
í Suður Englandi bjóða uppá tilbreytingu frá því
sem við eigum að venjast, ekki sízt skógana og
lognið, sem þeim fylgir. Fyrir nokkru var fjallað
um ferðamannastaðinn Bournemouth ogþá lofað
lýsingu á golfvöllunum þar. Nú kemur sú grein
og kylfmgum sem fara á þessar slóðir í sumarleyf-
inu, er bent á að að taka kylfurnar með.
Francis Bacon
er að margra áliti áhrifamesti myndlistarmaður
núlifandi, þótt þau áhrif séu farin að dvína. Mynd-
efni Bacons er maðurinn, einstaklingurinn í allri
sinni nekt, sem hann stílfærir á sinn hátt. Af því
hafa margir hrifizt ákaflega, en aðrir sjá ekki
annað en hrylling og ógeð í myndum hans. Nú er
Bacon áttræður af því tilefni er lítillega fjallað um
hann.
WILLIAM HEINESEN
Myrkrið talar við
blómarunna
Þorgeir Þorgeirsson þýddi
— Ég er myrkríð.
Finnurðu ekki vanga minn við þinn?
Finnurðu ekki svartan munn
á rauðum vörum þínum?
— Jú, þú ert myrkrið
og þú skelfír mig.
Þú ert nóttin og eilífðin.
Ég fmn þinn kalda andardrátt.
Þú ert dauðinn.
Þú vilt að ég sölni.
Ég sem vil lifa og fá að standa í blóma.
— Ég er myrkríð.
Ég elska þig.
Ég vil að þú sölnir. '
Standir í blóma og sölnir.
Sölnir og standir enn á ný í blóma.
Ég er nóttin. Dauðinn. Eilífðin.
Ég elska þig.
Mér værí lokið stæðir ekki þú
á þessari stund og biðir eftir mér
í hverfuleikans háskalega blóma
með hjúfur systkina í limi þínu
og heita rauða kossa
dýfst í svartri einsemd hjarta míns.
William Heinesen er höfuðskáld Færeyinga á
þessari öld.
Vaxandi trúarofstæki
og þjóðernishyggja
Sagan endurtekur sig alltaf.
Þetta er eitt harðasta lög-
mál, sem mennsk kind býr
við, en þrátt fyrir allar svo-
kallaðar framfarir, virðist
svo sem þetta lögmál sé enn
í fullu gildí. Fyrr á öldum
háðu menn trúarbragða-
styijaldir, en stjórnmálaleg hugsjónakerfi
eða ídeólógíur hafa skipt heiminum í and-
stæðar fylkingar á þessari öld. Hagsmunir
koma þar að sjálfsögðu við sögu, en að
verulegu leyti hafa hin mannskæðu stríð
snúizt um lífsviðhorf og pólitísk trúmál. Af
öfgastefnum hefur kommúnisminn öðrum
fremur verið rekinn á trúabragðagrundvelli.
Hann átti enda að kom í stað guðstrúar og
það að auki að bjarga „hinni kúguðu stétt.“
Stórvirkasti fjöldamorðingi sögunnar, Jósef
Stalín, lét í nafni þessara trúarbragða skjóta
15-25 milljónir manna; menn vita ekki
töluna nákvæmlega. Trúin á kommúnisma
hefur umfram allt virkjað öfl eins og hatur,
öfund og ótta, allt máttug öfl í mannssál-
inni, en að öðru leyti missá Marx gamli sig
á mannlegu eðli og því eru trúarbrögð hans
sem rjúkandi rústir. Á þjóðemissósíalisma
Hitlers og sósíalisma þeirra Marx og Lenins
varð í raun lítill munur þegar til útfærslunn-
ar kom. Þetta eru dýrkeyptustu pólitísku
trúarbrögðin sem mannkynið hefur orðið
að reyna.
Þótt nú hafi breyting orðið á, hafa margs
kyns hremmingar og mannfórnir af völdum
kommúnismans víða um heim stafað mest
af trúboðsáráttunni. Ásetningurinn var að
breyta öllum heiminum. Sú árátta að verða
að þvinga sinni trú uppá aðra, hefur verið
ein mest plága mannkynsins um aldir. Því
er vel, að kristnir menn eru nú að mestu
leyti búnir að afskrifa þá hugmynd, að alls-
konar frumstæðum þjóðum farnist svo bezt
að þær verði kristnar. Og sem betur fer
virðist kommatrúboð á heimsvísu hafa
linast. í því felst þó nokkur von.
En sagan hefur einhver ráð með að endur-
taka sig. Og enn sem fyrr stafar heims-
byggðinni hætta af trúboðsáráttu og rétt-
trúnaðarstefnum ýmisskonar. Þessa ógn
rétttrúnaðarins gerir séra Rögnvaldur Finn-
bogason að umtalsefni í einkar fróðlegri
grein um níðingsverk ísraela á Palestínu-
aröbum í þessari Lesbók. Síðari hluti grein-
ar hans birtist í næsta blaði.
Fyrr í sumar voru birtar fréttir frá fyrstu
frjálsu kosningunum í Alsír og kannski
vöktu þær ekki mikla athygli hér. Þar var
þó verið að segja frá uggvænlegum hlutum.
Það voru nefnilega íslamskir bókstafstrúar-
menn, sem þarna unnu stórsigur og kemur
heim og saman við mikla sókn ofstækis-
fullra bókstafstrúarmanna innan araba-
heimsins, þar sem staða íslams er sterkust.
í Algeirsborg ríkti herskár fögnuður; jafn-
framt sá baráttufólk fyrir jafnrétti karla og
kvenna, að nú væri þeirri baráttu lokið.
Fransmenn urðu skelkaðir; ekki sízt vegna
þess að múslímar hafa flutzt stríðum
straumum til Frakklands frá Alsír og Ma-
rokkó og öðrum Afríkulöndum, þar sem
Frakkar áttu nýlendur og ítök. Nú er svo
komið að þijár milljónir múslíma eru í
Frakklandi, moskur spretta þar upp og
múslímskir norðurafríkumenn byggja heilu
hverfin í París.
Þetta væri svo sem allt í himnalagi ef
ekki stæði það í Kóraninum, að múslímum
ber að turna öðrum til réttrar trúar. Engin
trúarbrögð geta státað af annarri eins aukn-
ingu á síðustu árum og engin önnur trúar-
brögð krefjast eins skilyrðislausar hlíðni við
bókstafinn. Jafnframt eru orð Kóransiris lög
og öðrum lögum æðri. Samkvæmt rétttrún-
aðinum eru allir menn sem aðhyllast önnur
trúarbrögð „villutrúarhundar". Sú gamla
aðferð, sem m.a. Khomeini notaði, hefur
reynst áhrifarik; nefnilega sú að koma sér
upp sameiginlegum óvini. Óvinur írana und-
ir Khomeini var „ríki Satans“, Bandaríkin.
Hvort svo er enn, er þó ekki víst.
Risaveldin tvö, Bandaríkin og Sovétríkin,
hafa nú næstum fallizt í faðma hjá því sem
áður var. Ef harðlínumenn ná ekki að tefja
framþróunina, gæti farið svo áður en þessi
öld er öll, að bæði þessi risaveldi ásamt
EB-löndunum yrðu friðsamleg heild með
náið efnahagslegt samstarf. Svc gæti jafn-
vel farið, að þau stæðu saman sem geysi-
lega voldugt varnarbandalag. En það er
afar skammsýnt að telja heimsfriðnum borg-
ið með því. Fyrir aðeins þremur vikum voru
menn farnir að tala um „frið á vorum
tímum“ eins og Chamberlain eftir fundinn
fræga með Hitler, og vakna svo upp við
þann vonda draum, að einn ofstækisgikkur
er á fáeinum dögum búinn að gerbreyta
heimsástandinu til hins verra. Nú standa
stríðstólin í viðbragðsstöðu og þótt menn
telji yfirleitt ekki hættu á að þriðja heims-
styijöldin bijótist út, eru slæmar efnahags-
legar afleiðingar fyrirsjáanlegar, bæði hér
og annarsstaðar.
Von Saddams Husseins er ekki sízt fólg-
in í trúarofstækinu; að honum takist að
virkja almenning í arabalöndunum til sam-
stöðu gegn „villutrúarhundum“ frá öðrum
heimshlutum. Lausnin heitir „heilagt stríð“.
Hvað sem kann að gerast við Persa-
flóann, mun þriðja heiminum vaxa máttur.
Færi svo með tíð og tíma, að arabalönd og
önnur múhameðstrúarlönd næðu saman, þá
gæti orðið „heilagt stríð“ gegn „villutrúar-
hundum" í okkar heimshluta. A milli suðurs-
ins og norðursins er mikið djúp staðfest.
Vestrænar hugmyndir um lýðræði, meiri-
hlutavald, minnihlutaréttindi og friðsamlega
lausn deilumála, eru suðræna heiminum
framandi, þar sem ríkir blóðug refsigleði
samkvæmt lögum Kóransins.
Vonandi tekst með sameiginlegu átaki
margra þjóða að slá á útþenslustefnu Hus-
seins og stilla til friðar við Persaflóann. Það
væri út af fyrir sig afrek, sem bæri í sér
von um friðvænlegri heim í bili. En í ljósi
þess að sagan endurtekur sig alltaf, er af
og frá að reikna með varanlegum heims-
friði. Vaxandi þjóðernishyggja víða um heim
ásamt rétttrúnaðarstefnum og trúarofstæki,
leiða af sér svarnari óvini en ólík stjórnmála-
kerfi og eru eins og tímasprengja. Fyrir
engan málstað er mönnum eins ljúft að fórna
lífi sínu eins og trúarsannfæringu.
GÍSLI SIGURÐSSON
SEBSEhSSSSSB
LlSiðk MQiQUNBLABSINS 18 ÁGÚST 1990 3