Lesbók Morgunblaðsins - 20.10.1990, Blaðsíða 4

EftirGUÐJÓN
FRIÐRIKSSON
Lengst til vinstri er stórhýsið á nr. 11 þar sem áður var Litla-Berg. Þar gerðu þær Nielsína og Kafteins-gunna garðinn
frægan. Mjóa húsið við hliðina var aðsetur listamannsins Dieter Rot meðan hann bjó á íslandi. Þá kemur hús Ríkharðs
Jónssonar myndhöggvara og stendur vinnustofa hans enn óhreyfð þó að Ríkharður sé fyrir löngu genginn til feðra sinna.
Ifyrri grein um Grundarstíg var fjallað um götuna milli
Spítalastígs og Bjargarstígs, en nú verður haldið
áfram að lýsa fólki og húsum við þessa hljóðlátu
götu í Þingholtunum í Reykjavík, sem sumir Reyk-
víkingar vita ekki einu sinni hvar er. Margir lista
Síðari hluti.
Bak við hús Thorsbræðra
var var stórt hesthúi og
ekki skorti þjónustulið,
Þar voru h@stasv§irm,
einkabílstjórar,
sendisveinar og
vinnukonur. En i Sílóam
bjó Einar Benediktsson,
skáld, um tíma í pínulitlu
herbergi, þar sem ekkert
komst fyrir nema rúmið
hans. Þar lá hann oft illa
drukkinn.
menn komu við sögu í fyrri greininni en
þeir bjuggu ekki síður í suðurenda götunnar
eins og nú verður frá greint. Þar var reynd-
ar innan um og saman við annað skemmti-
legt fólk, en sumt ærið sérkennilegt.
Þjófafélagið
Á Litla-bergi
Á Grundarstíg 11 er mikið og myndarlegt
stórhýsi en þar var áður bær sem hét Litla-
Berg eða Syðsta-Berg. Þar var upphaflega
torfbær, reistur af Bimi Bjamasyni árið
1851 en seinna kom þar svo steinbær. í
dálitlu koti hjá Litla-Bergi bjuggu tvær
kvensur árið 1876, þær Níelsína Hansdóttir
og Guðrún Halldórsdóttir, kölluð Kafteins-
Gunna af því að hún hafði komist í náin
kynni við sjómenn af útlendum skipum. Þær
Níelsína og Kafteins-Gunna voru í kunnings-
skap við fleiri konur í bænum, sem misjafnt
orð fór af, svo sem Siggu tólfræðing, Gunnu
hálffullu og Gunnu Bergmann og skutu
stundum skjólshúsi yfir þær á Litla-Bergi.
Af þessum konum öllum er kostulegur
þáttu í Islensku mannlífí eftir Jón Helgason
ritstjóra. Eitt sinn var Níelsína á Litla-
Bergi yfírheyrð vegna óupplýsts stulds í
Veghúsum í Skuggahverfí, sem Veghúsa-
stígur er kenndur við. Segir svo frá þeim
atburði hjá Jóni:
„Saga Nfelsfnu pótti grunsamleg og var
ftfréðiff að ppa hjá heppj, vern
lögpeglyþjQnftr þfPjftrins, AÍejíjps Appftson
eg Jón ögrgfipðinpr, ggnffip Mm erinffft
aff ytlft=I§pffl: Pær Éftailgystup voph þá heim
hernnap eg ipugðagt helðnp illa yiff hnýsni
iegpegle^enannft: öepðe þmp ailmihinn ftð=
súg að þjónum réttvísinnar, pg slöþkti KftpL
eins-Gunna fyrir þeim ljósið svo að þeir
fengu ekki komið fram fyrirætlun sinni, því
að eldspýtur voru ekki við höndina. Fór þá
annar Iögregluþjónninn til bæjarfógetans
og fékk leyfí hans til þess að fresta þjófaleit-
inni til morguns, þar sem talið var, að bæði
þyrfti að rífa móhlaða og sundra heyi, ef
til hlítar skyldu kannaðir allir felustaðir á
Litla-Bergi. En ekki þótti ráðlegt að láta
konumar leika lausum hala um nóttina, því
að við búið var, að þær bæru þá á brott
þýfí, er vera kynni í fórum þeirra. Voru því
menn settir til að vaka yfír þeim og gæta
þeirra um nóttina. En ekki er þess getið,
hvemig samkomulagið var í kotinu þá nótt.
Morguninn eftir var gerð rækileg leit.
Fannst þá koffort grafíð í öskustó undir
hlóðunum, og var í því kjöt og nokkuð af
fatnaði, sem Jeitarmenn ætluðu, að þær
Níelsína og Gunna ættu ekki.
Við þennan fund féll Níelsínu allur ketill
í eld. Hún sá sér þann kost vænstan að
kannast við stuldinn í Veghúsum, og kvað
hún Kapteins-Gunnu hafa opnað skemmu
Ásbjamar (Sæmundssonar) með verkfær-
um. Gunna sagði aftur á móti, að Níelsína
Úr sögu Grundarstígs
F rá Kafteins-Giinnu
til Thorsbræðra
hefði leitast við að ginna sig tii þjófnaðar
og lést sjálf lítið hafa komið við sögu. Smám
saman játuðu þær þó á sig þjófnað á eigi
færri en þrettán stöðum. Höfðu þær nálega
alltaf leitað fanga í hjöllum og skemmum
og einkum beitt þeirri aðferð að krækja í
fatnað út á milli hjallarimla. Vildi þó lengi
við brenna, að þær kenndu hvor annarri um
þær ávirðingar, er á þær sönnuðust."
Eins og áður sagði er nú stórhýsi á Grund-
arstíg 11 þar sem áður var Litla-Berg og
kofí þeirra Níelsínu og Kafteins-Gunnu. I
stórhýsinu bjuggu fyrr á öldinni ekki ómerk-
ari menn en Magnús Sigurðsson banka-
stjóri Landsbankans, Magnús Jónsson dós-
ent og aiþingismaður og Friðrik Magnússon
kaupmaður en sá síðastnefndi var með efna-
gerð í húsinu og framleiddi þar Evu-vörur.
I kjallaranum á horninu vom verslanir, svo
sem verslunin Skálholt á þriðja áratugnum.
Áfast við stórhýsið á Grundarstíg 11 er
lítið og mjótt tvflyft hús. Þar bjó þýski lista-
maðurinn Dieter Rot, er hann var búsettur
á Islandi, og hafði mikil áhrif á íslenska lista-
menn. Hann er nú meðal þekktari lista-
manna í Evrópu.
Á Grundarstíg 12 er nýlegt stórhýsi og
sjoppa niðri. Þarna var áður lítið verslunar-
hús sem dansk-þýski gyðingurinn Oben-
haupt reisti árið 1916 en íbúðarhús hans,
sem nú hýsir Borgarbókasafnið, er rétt fyr-
ir neðan. í verslunarhúsi Obenhaupts versl-
aði lengi Ágúst Thorsteinsson kaupmaður
en síðar Steinunn Pétursdóttir.
HúsJóns Trausta
Á Grundarstíg 15 eru tvö samhliða hús,
tvflyft steinhús norðar og einlyft múrhúðað
timburhús sunnar. Stór gluggi er á efri hæð
steinhússins og þar blasa við höggmyndir
inn um gluggann og utan á húsinu er fag-
Syðsti hluti Grundarsiígs. Brúna húsið er nr. 19. Þar bjuggu Stephensenar, enda vár
það kallað Viðey. Fjær sést timburhúsið Skáli. Þar var áður Siggukot.
4