Lesbók Morgunblaðsins - 26.10.1991, Blaðsíða 6

j
Albanía er
á heljarþröm
Eg átti þess kost að ferðast um Albaníu í lok
september. Flug frá Belgrad í Serbíu til Ti-
tógrad, höfuðborgar Svartfjallalands. Þegar til
Títógrad var komið sögðum við sem ferðuð-
umst saman, að Títógrad væri nú ekki merki-
í búðunum fæst ekki
annað en brauð,
sveskjusulta og gamlar
sápur og fáir hafa efni á
að kaupa föt í
fataverzlununum
tveimur í Tirana.
Þúsundir manna ganga
um göturnar fram á
nætur í vonleysi og bíða
þess að lýðræðið komi
eins og sending af himni.
Eftir FRIÐRIK Á.
BREKKAN
leg borg, lítið vöruúrval og döpur lýsing í
búðargluggum. Þessi skoðun okkar átti eftir
að gjörbreytast efir þriggja daga dvöl í Alba-
níu, þar sem vöruskortur er algjör. Þegar við
snérum aftur til Títógrad vorum við í óða önn
að bera hana saman við París eða London í
glæsileik, svo mikið var áfallið eftir Albaníu-
dvöiina.
Efnahagsöngþveitið og vonleysið í landinu
er auðvitað til komið vegna margra áratuga
„fangelsun” kommúnistastjórnarinnar á
þegnum. Alræðisvaldið undir stjórn Envers
Hoxha og konu hans með aðstoð „Sigurími”,
leyniþjónustunnar, sem hafði og hefur enn
eyru í hvers manns íbúð réðu öilu í landinu.
Ráðamenn bjuggu í afmörkuðum reit í Tír-
ana, en þangað fékk enginn að fara, nema
erlendir sendimenn og aðrir, sem voru í náð-
inni. Ástæðan er einföld. Hér bjuggu „vernd-
arar öreiganna” í glæsihýsum og er hús En-
vers heitins Hoxha um 2.000 fermetrar að
grunnfleti og státar af 27 litasjónvörpum í
álíka mörgum herbergjum hússins.
í garðinum er stórt gróðurhús, þar sem
„hinn mikli leiðtogi” ræktaði rósir og að sögn
hafði hann þróað mörg skemmtileg afbrigði.
Það hlýtur að hafa verið mikill léttir fyrir
þegnana að fá þá vitneskju nú eftir á að,
hinn mikli leiðtogi þeirra hafí þá gert eitt-
hvað af viti, þ.e. allavega í rósaræktinni. Ég
sá nýverið grein í Morgunblaðinu um Alba-
níu, sem rituð var fyrir rúmum einum mánuði
og var þá allt á leið í algjört vonleysi. Ég
get staðfest það að ástandið er komið niður
fyrir hið algjöra vonieysi og er að nálgast
það að öll þjóðin er nánast að missa vitið af
vonleysi. Menn ganga um götur þúsundum
saman allan daginn, fram á blánótt, enda
ekkert annað við að vera. Það sem til er í
matvörubúðum er, brauð, sveskjusulta og
eldgamlar sprungnar sápur.
Búið er að' stofnsetja tvær fataverslanir í
Tírana og er úrvalið sæmilegt, en fáir hafa
efni á að kaupa. Þessar tvær búðir eru troð-
fullar af fólki sem langar að kaupa en getur
ekki og finnst mér það að mörgu leyti meiri
glæpur að hafa slíkar búðir heldur en engar.
Háttsettur deildarstjóri í utanríkisráðuneyti
landsins er með 75 bandaríkjadollara á
mánuði í laun, eða um 1400 Lek, sem er
þeirra gjaldmiðill. Mánaðarlaunin eru sem
sagt um 5.000 íslenskar krónur.
Af þessum tekjum þurfa menn að greiða
húsaleigu. Flestir búa í tveggja herbergja
íbúðum í ópússuðum blokkum. Rennandi vatn
er aðeins ,jStundum” og salernisaðstæður
hryllilegar. í tveggja herbergja íbúðum búa
yfirleitt foreldrar með tvö til þijú börn og oft
einhver aldraður ættingi með, þannig að sex
til sjö manns búa í 45 til 50 fermetra íbúð-
um. Tilhugalíf unglinga er erfiður kapítuli
og það er helst að fólk hittist á götum á
kvöldin, sitji á bekkjum og stingi saman nefj-
um, en ekki þýðir að hugleiða leigu- eða
kaupsíbúð, því ekki eru til peningar í land-
inu, né tækifæri til þess að eignast þá með
útsjónarsemi, því uppgjöfin á öllum sviðum
er algjör. Allstaðar eru erfiðieikar. Innan
hersins er allt í kaldakoli, veikindi meðal her-
manna vegna lyfjaskorts, og fara um 40%
af fjármagni hersins og tími í að reyna að
brauðfæða hann. Sumar herdeildir hafa eigin
geitahjarðir og smala á sínum vegum og fá
þannig einhvem mat. Albanir eiga fjóra kaf-
báta, sem smíðaðir voru um 1957, en þeir
þora ekki að fara með þá í kaf, því óvíst er
að þeir kæmu upp á ný. Hið sama er með
flugflota þeirra, aðeins örfáar vélar em í flug-
færu ástandi og bílaflotinn samanstendur af
eldgömlum kínverskum vörubílum af ýmsum
stærðum. Vopn eru úrelt og aginn lítill, nema
hjá varðliðum í landamærahéruðum. Til þess
að ná enn betri stjórn á landsmönnum ákvað
Enver heitinn rósaræktari og forseti að búa
til ímyndaða óvini. Ovinur þessi kæmi auðvit-
að að utan og því var iandslýður settur í það
að smíða 650.000 neðanjarðarskotbyrgi.
Byrgi, sem myndu getað rúmað alla þjóðina
á hættutímum, tímum sem aldrei komu. Nú
standa þessi byrgi eins og gorkúlur út um
allt land, allir akrar fullir af þessu og inni í
borgunum eru þúsundir byrgja á bak við öll
íbúðarhús og í Tírana meðfram ánni, sem
rennur í gegnum bæinn.
Ég heimsótti sjúkrahús, þar sem tugir ný-
fæddra barna iágu með alls kyns magakveis-
ur og næringarskortssjúkdóma, því engin lyf
eru til í landinu þegar þetta er skrifað. Von
var á tveimur flugvélum fullum af lyfjum frá
Bandaríkjunum. Bandaríkin munu opna
sendiráð sitt í þessari viku en hafa haft skrif-
stofu til bráðabirgða á Hótel Dajte, sem er
eina hóteiið sem í raun hægt er að gista á í
Tírana. ítalir hafa skipulagt mikið hjálpastarf
til sveita og eru með 500 hermenn í þannig
störfum. Þeim fylgja sjö stórir vörubílar og
nokkrir smærri hjálparbílar. Það er mikill
borðalagður ítalskur herhöfðingi sem stjórnar
Efri mynd: í kvennafangelsinu í Tírana, þar s
hituðu húsi. Neðri mynd: Það sem lítur út e.
neðanjarðarbyrgjum, sem foringinn Hoxha lé
Þessi Albani hafði verið í fangelsi í tæp Greii
40 ár vegna pólitískra skoðana sinna.
Frá miðborg Tirana.
Fangelsið í Tirana. Þetta var í fyrsta sinn aó