Lesbók Morgunblaðsins - 14.11.1992, Page 2

Lesbók Morgunblaðsins - 14.11.1992, Page 2
Mynd: Magnús Sigurðarson Tvö tilbrigði við gamalt stef HÚSAMEISTARISEMUR BRÉF M. Ó. L. Minnisvarði óþekkta lesandans. Úr hvaða efnivið var hann sniðinn, hvar var hann reistur og af hverjum? Voru höfundar hans ólæsir menn sem lofsömuðu forréttindi hinna læsu... Eftir SINDRA FREYSSON y' lundarhúsagerð veitir mörgum vinnu, húsameistarinn er ég. Verkamönnum mínum þurfti ekki að greiða laun, þeir röt- uðu aldrei úr eigin smíði. Um lágnætti fyrir viku varð mér ranglað inn í húsið og studdist við kort er byggir á daufgerð- um veggmyndum á fjórða hverju horni. Ég sveiflaði skriðbyttu og leitaði sífellt innar sökum aðdáunar minnar á einstæðri hönnuninni. Geislinn þvarr æ meir, enda rangalarnir langir. Þetta olli mér engri sérstakri hugarvíl, í áfangaleysinu fólst ákveðin fró. Ég sparkaði í beinagrindur sem lágu á stangli, þrautnagaður lærleggur endaseptist undan mér með skarkala er rauf þögnina, hæli þessa flóka. Hólfað rýmið vakti mér þó ugg að endingu. Kannski vegna ókunnugleika míns andspænis rökvísi öngþveitisins. Ég sneri einbeittur við og ætl- aði kvöldgöngu minni lokið, en komst brátt að því að svo innarlega var kortið marklaust. Einhver eða éinhveijir höfðu afmyndað og breytt táknunum, sum staðar málað afkáralegar myndir yfir kennileitin. Hefnd smiðanna, kom mér umsvifalaust til hugar. Þeir höfðu ekki eytt banvænum villum sínum til einskis. Brátt tók ég að hlaupa við fót, lokaðir botnlangar og dimm skot æddu við hlið mér og mót í ærandi hringiðu réttra horna og samhverfa. Höfuðókostur symmetr- íunnar felst einmitt í reglu hennar; enginn ratar um spegilmyndir, einkum þegar frávikin eru til staðar en lítt greinanleg í ótölulegum fjöldanum. Meira að segja í rétthyrndu hnitakerfi umhverfast allir pólar þegar spegilmynd heldur yfir miðpunkt ásanna tveggja. Ég hafði aukinheldur gleymt öllu um lögmál völundarhúsa, og breytti raunar litlu: Byggingin var teiknuð meðvitað til að hafa slíkar formúl- ur að engu. Þegar æðinu linnti hélt ég mig stefna að miðju, gat samt ekki sannreynt hugboðið, en mynd og mynd vöktu minningar og hálffylltu mig falskri öryggiskennd. Byggingarlagið var óbreytt ásýnd- um, og ég hafði enga tryggingu fyrir því að hin nýju tákn væru ekki tví- eða þrítekin í tælingarskyni, eða að minnið gerðist móttakandi fyrir Iiðnar sýnir. Þegar ég gekk fyrir eitt hornið opinberaðist því sem næst hjarta hússins - kjaminn sem allar krókaleiðirnar gengu út frá eins og greinar. Síðasta skíma luktarinnar lék um ævagamlan mann sem ég hafði aldrei áður séð og sat við hátt borð. Hann var glæsibúinn á líkan máta og ég sjálfur, og þó ósennilegt megi virð- ast, veitti hann komu minni. enga athygli. Hann fletti bók með svo fjarrænni mýkt að hann hlaut að vera blindur. Þegar hann lyfti hæruhvítu höfði, eins og til að hlusta eftir vélardyn, slokknaði ljósið í hendi mér og myrkva brá á allt. Þetta bar fyrir mig sem í leiðslu eða gamalli bók - ég hafði heyrt stefið áður. Eg þreifaði í ákefð um rofann og rafundrið gerðist, í nokkur sekúndubrot lýsti peran. En vistarveran var auðn og tóm - eða hafði ég undið mér í fátinu og lýsti inn í mótlægt herbergi? Ég ætlaði að snúast á hæli, en myrkrið yfirbugaði á nýjan leik glætuna, nú var vonlaust að reyna að kveikja. Ég hrópaði lengi en aðeins hverfandi bergmál raddarinnar virti mig svars. Síðan ég villtist er liðin vika, eins og áður sagði, en ég veit þó ekki hvort að mark sé takandi á tímaskyni mínu, áður fyrr var það frekar skeikult og völundarhús storka öllum klukkum. Eg hef ekki satt hungur mitt né þorsta, samt finn ég ekki lengur til líkamlegra óþæginda. Fyrir nokkrum dögum rakst ég á dyr í dökkum afkima og taldi mig hafa fundið undankomuleiðina. Ég get sagt þér í trúnaði að einungis einn útgangur var settur á húsið. Dyrnar brutu í bága við lögfestan uppdrátt og opnuðust inn i annað völundarhús og síst minna en hið,fyrra. Ekki 'oætti úr skák að undir því rými sem sjáan- legt var léku skuggar, eins og vistaverurnar væru á stöðugri hreyf- ingu í hvolfmu. Ég hætti mér ekki þangað sem hvergi er á teikning- um, en hef dvalið við þröskuldinn síðan og gert að dægradvöl að reikna út líkindin á að stærra húsið búi yfir leiðinni út. Þetta er fá- nýt iðja. Vöntunin fylgir næsta víst strangleika hefðarinnar, það sem einu sinni er ófmnanlegt og ófáanlegt verður það alltaf. Mér þætti gaman að fá félagsskap og þú ert ævinlega velkominn. A meðan bíð ég í þessu skipulagi kolkrabba, hnepptur í eigin sköpun og fínn að- eins grun læðast að eins og koss nár finnur á enni sér. Taktu vin þinn með. Mannaður veðraloftbelgur greindi hvíta depilinn fyrstur allra eftir atburðinn sem sögulokin innsigla. Fugl? spurðu færslubækur en svöruðu ekki spumingunni af trúnaði við nákvæmni vísindahyggjunnar. Þessi leiksoppur látlausra og aðskildra veðrabrigða - sem virtist þó eiga sér sjálfstæðan vilja - hvarf þeim áður en nokkur niðurstaða fékkst. Ögnin kom aldrei svo nærri að hægt væri að endurskapa form hennar með tölvurissi, þar af leiðir var ögnin svo fjarri að ómögulegt var lesa heila setningu út úr glund- roða textans sem lá auk þess falinn af litum. Því á deplinum voru textabrot, og hann var málaður vandvirknislega í litum sem regnboginn gæti vart ímyndað sér. Leiða má líkur að því að hér hafi verið um minnisvarðann að ræða, og verður hann ekki lesinn í bráð. Minnisvarði óþekkta lesandans. Úr hvað efnivið var hann sniðinn, hvar var hann reistur og af hverjum? Voru höfundar hans ólæsir menn sem lofsömuðu forréttindi hinna læsu, eða sjálfir óþekktir lesendur að skapa tilveru sinni og annarra með- bræðra vitnisburð, eða látnir höfundar sem skilið höfðu í anda- slitmnum að í lesendum líðandi stunda og komandi fólst tilgang- ur skrifa þeirra að hálfu - þrátt fyrir að líf þeirra hafði allt verið reist á afneitun þessarar staðreyndar? Spyr sá sem ekki veit en styður getsakir. Minnisvarði óþekkta lesandans hefur verið reistur og sést það meðal annars á því að hann er kveikja þeirrar sögu sem þú lest kannski núna. Það kann að hljóma hæðnislega í eyrum ein- hvers, en hann er einnig minnisvarði óþekkta listamannsins sem mótaði hann af vanefnum. Allt hófst þetta af engu, eins og sannar sögur gera ráð fyrir. Eftir langt tímabil sköpunarkreppu hóf listamaðurinn (óþekkti - þótt sumir staðhæfi að hann hafi verið atvinnulaus húsameistari sem margir þekktu) að rífa sund- ur bækurnar sem afmæli, jól og hvikull fjárhagurinn hafði borið hillum hans í skaut. Bækurnar vom allmargar því hann var ötull lesandi og jafnvel liðtækur fra sjónarhóli kröfuhörðustu blekbera, hefðu þeir verið þessum vinnuveitanda sínum kunnug- ir. Hann tætti verkin sundur lengi dags og án matarhlés og unni sér engrar hvíldar fyrr en fyrmm röð bóka var óskipuleg hrúga af pappírssnifsum. Hann tók til pappalím og hóf að þjappa höfuðverkum bókmennta og hismi í ásættanlegt form fyrir minn- isvarða. Hann mótaði eitt auga, því honum var hálfblindnin ljós, og gætti þess að hafa mörg holrúm í stað kjama, og því minnti sköpunarverkið á býflugnabú að innanverðu. Augað málaði hann með mislitu bleki úr mörgum byttum og blandaði grimmt. Að verkslokum boraði hann göng að miðlægu holrúminu (eða því sem næst var miðju) með handbor, og virtist gatið úr fjarska vera glampinn í augasteininum, því þetta var lifandi auga. Hann páraði fyrirmæli á auðan striga sem var strekktur á blindramma upp við langvegg íbúðarinnar, hellti yfir sig þynni og bar eld að. Samkvæmt fyrirmælunum bjó Iistamaðurinn sér gröf innan egglaga augans, sköpun hans varð skjól öskunnar. Ættingjarnir sendu hann að miðju gegnum kaffitrekt og stungu plastblóma- stilk í sárið, áður en þeir breiddu dúk yfír nú blómgað augað og báru á brott með laumulegum hætti. Á hæð átti minnisvarð- inn að standa, flugum að leik og þjökuðum lesendum til örvun- ar. Svo fór þó aldrei, eins og fléstir hafa séð sem muna upphaf- ið. Sömu ættingjar og fluttu augað að stalli, fylltust feginleika þegar óveðrið brast á, .því samsekt þeirra í ótímabærum dauða listamannsins, rann nú út í rýmið ókortlagt. Svo léttvægur var minnisvarðinn, enda smíðaður úr holrúmum, að hann tókst á loft í fyrstu vindhviðunni, forvera hvirfilstormsins, og hefur síðan svifið um geiminn, eins og alsjáandi. Svo er þó ekki. En blinda hans er fögur. Höfundur ér ungt skáld í Reykjavík. Til að koma í veg fyrir misskiln- ing, skal þess getið að örsögurnar hér að ofan eru ekki f nýútkominni bók hans; Fljótið sofandi konur, sem Forlagið gefur út.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.