Lesbók Morgunblaðsins - 05.10.1996, Blaðsíða 2

SKÁLDKONAN í SVEPPAMÓNUM
í fyrradag var tilkynnt aó pólska skáldkonan
Wieslawa Szymborska hefði hlotið bókmenntaverð-
laun Nóbels. Hún er vinsæl í heimalandinu og æ
meira heyrist af henni erlendis, eins og Sigrún
Davíðsdóttir rekur hér á eftir.
WISLAWA Szymborska er vinsælt skáld í
heimalandi sínu Póllandi, þar sem fréttunum
um að bókmenntaverðlaun Nóbels hefðu hafnað
hjá henni var tekið með mikilli gleði. Meira að
segja fjármálaráðherrann flýtti sér að lýsa því
yfir að verðlaunin, 1,1 milljón bandaríkjadala
eða um 70 milljónir íslenskra króna yrðu auðvit-
að skattftjáls. Blaðamenn streymdu til smábæj-
arins Zakopane, þangað sem Szymborska hafði
skroppið í nokkurra daga til að tína sveppi.
Þó verðlaunin væru tilkynnt klukkan 13 í fyrra-
dag, náði Sture Allén ritari sænsku akadem-
íunnar ekki í hana fyrr en að hún kom úr svepp-
atínslunni seinni hluta dagsins. Að hans sögn
töluðu þau þýsku og hún endurtók hvað eftir
annað „Danke, Danke", takk takk. Tilkynning-
arinnar er alltaf beðið með eftirvæntingu og
er útvarpað beint í Svíþjóð, þar sem bókaversl-
anir hafa útvarpið á og bókaunnendur bíða í
hrönnum til að heyra hvað bók þeir eigi nú
að kaupa.
Szymborska er 73 ára, býr ein í lítilli íbúð
í Krakov og hefur gefíð út átta ljóðakver síðan
fyrsta bókin kom út 1952. Hún hefur orð á
sér fyrir að vera hlédræg og feimin, kemur
helst ekki fram opinberlega, en þeir sem þekkja
hana segja að í hópi vina sé hún spilandi kát
og glöð. Þessi lágvaxna, granna og glaðleita
kona, sem reykir sígarettur og drekkur svart
kaffi hefur orð á sér fyrir að vera einstaklega
heillandi og hugsandi kona. Þegar tilkynningin
barst ætlaði hún í fyrstu að halda sig frá blaða-
mönnum, en sá svo að sér og hefur hitt blaða-
menn, geislandi af gleði og ánægju yfir viður-
kenningunni. Verðlaunaféð hyggst hún gefa til
Wieslawa Szymborska
góðgerðarstofnana. Og ef einhver vill vita hveij-
ar voru röksemdir akademíunnar, þá segir í
yfirlýsingu hennar að Szymborsku séu veitt
verðlaun fyrir kvæði, „sem með írónískri ná-
kvæmni dragi fram sögulegt og líffræðilegt sam-
hengi í brotum af mannlegum raunveruleika."
Ekki-skóidiö
Ljóðum hennar er lýst á marga vísu.
Sænskur þýðandi hennar segir hana vera
skáld, sem vill að lesendur skilji ljóðin. Um
ljóð hennar hefur verið sagt að hún skrifi
um hið vonlausa á þann hátt að það blási von
í bijóst. Ljóð hennar eru yfirleitt stutt, ekki
löng frásagnarljóð á amríska vísu í stíl Derek
Walcotts, sem hlaut Nóbelsverðlaunin fyrir
nokkrum árum. Hún hefur verið kölluð ekki-
skáldið, bæði af því hún notar svo oft orðið
ekki, en líka af því það er svo margt, sem
hún er ekki: ekki rómantísk, ekki framúr-
stefnuleg, ekki pólitísk.
Þó Szymborska skrifi ekki frásagnarljóð
segist hún skrifa ljóð í stað skáldsagnanna,
sem hún vildi gjarnan skrifa, en kom sér
ekki að. „Það eina sem ég reyni að ná er
að láta lesandanum ekki leiðast, heldur þvert
á móti að uppörva hann til að hugsa með
mér“, sagði hún í viðtali við Svenska Dag-
bladet fyrir nokkrum árum. Þar sagðist hún
' líka hafa slæmt minni, hún minnist brota
og búta af aðstæðum og fóiki. Hún hefur
aðeins gefið út um 200 kvæði á ferli sínum,
því hún er mjög sjálfsgagnrýnin. Hún skellti
því upp úr er blaðamaðurinn spurði hana
hvernig hún hvíldist og sagði að í spurningu
hans fælist að hún þreytti sig kannski ekki
á skriftunum og hvíldarstundir ætti hún því
ekki skilið. „En mér finnst gaman að um-
gangast skemmtilegt fólk, tína sveppi og
safna dóti.“
Hún ferðast lítið, en þó er búist við að hún
leggi leið sína til Stokkhólms í desember til
að taka á móti verðlaununum. Í fyrra var
hún gerð að heiðursdoktor í Póllandi og eftir
miklar vangaveltur ákvað hún að taka á
móti heiðrinum og hélt stutta ræðu. í lokin
sagði hún að kannski byggist einhver við að
hún myndi tala um ljóð sín eða lesa eitthvert
þeirra upp. Það ætlaði hún ekki að gera,
heldur talaði hún um ljóðalesendur, sem hún
vissi þó ekki hve margir væru, enda byggð-
ist gildi bókmennta ekki á hversu margir
læsu þær. Vísast verður ræða hennar í Stokk-
hólmi í svipuðum anda: hún á varla eftir að
standa og tala um sjálfa sig hún Wieslawa
Szymborska, en hún gerir það gjaman með
lesendum sínum í einrúmi.
BJARNI Thor
Kristinsson
BJARNITHOR
GERIR SAMNING
VIÐ ÓPERUNA í
BONN
BJARNI THOR Kristinsson, bassasöngv-
ari, hefur gert samning til tveggja ára
við óperuhúsið í Bonn og tekur hann gildi
haustið 1997. Bjami söng fyrir forráða-
menn óperunnar vegna hlutverks í einu
verki fyrir hálfum mánuði en í framhaldj
af því var honum boðin fastráðning. I
samtali við Morgunblaðið sagði Bjarni
að samningurinn hefði mikla þýðingu
fyrir sig. „Þetta er gott hús, svokallað
A-hús og vel staðsett. Það er líka ágætt
að samningurinn tekur ekki gildi fyrr en
eftir eitt ár því það er einmitt tíminn sem
ég á eftir í námi mínu hér úti í Vín.“
Bjarni sagði að það væri ekki svo mik-
ið framboð af bössum, að minnsta kosti
ekki jafnmikið og til dæmis af sóprönum.
„Það er held ég samt ekki hægt að segja
að það sé auðvelt að komast á samning;
þetta er kannski einna helst spurning um
að vera á réttum stað á réttum tíma.“
Ekki er búið að ganga frá leikskrá
leikársins 1997-1998 í húsinu, að sögn
Bjarna. „Ég veit þó að ég mun byija á
að syngja í Brúðkaupi Fígarós eftir Moz-
art og síðan verða sennilega verk eftir
Verdi og Wagner á boðstólunum."
WIESLAWA SZYMBORSKA
UTOPIA
Geirlaugur Magnússon þýddi
Eyjan þar sem allt verður þér ljóst
Hér stendurðu á traustum grunni staðreyndanna
Eina leiðin er leiðin færa
Runnamir svigna undan þroskuðum svörum
Nærri tré Réttmætrar ályktunar
með margkvísluðum greinum
Og þráðbeint Skilningstréð gnæfir
yfir lindinni Já þannig er það
Framundan opnast æ meir
Augljósidalur
Sé nokkur efí berst hann burtu með vindum
Bergmálið leysir
fúslega úr hverri þraut
í hellinum til hægri hvílist skynsemin sjálf
Til vinstri Sannfæringarvatn
sannleikurinn flýtur upp og gárar yfírborðið
Yfír dalnum gnæfír Bjargföst vissa
á hæsta tindi vakir ögurstund
En mannauð þessi unaðsey
sporin i sandinum
stefna öll til sjávar
líkt og allir forði sér héðan
hendi sér hiklaust í djúpið
djúp þess lífs sem enginn fær skilið
MENNING/
LISTIR
í NÆSTU VIKU
MYNDLIST
Ásmundarsafn
Mótunarárin í list Ásmundar Sveinssonar.
Kjarvalsstaðir
Sýn. á málverkum og skúlptúrum eftir súr-
realistann Matta frá Chile. Sýn. á verkum
Jóhannesar Sveinssonar Kjarval í austursal
til 22. desember. Sýn. á nýjum verkum
eftir Guðrúnu Gunnarsdóttur til 19. októ-
ber.
Við Hamarinn
Sigríður Ólafsdóttir sýnir til 13. október.
Gerðuberg
Sjónþing Brynhildar Þorgeirsdóttur til 6.
október.
Sjónarhóil
Sýn. á verkum Brynhildar Þorgeirsdóttir
til 6. október.
Ingólfsstræti 8
Hulda Hákon sýnir til sun. 6. okt.
Mokka
Svanur Kristbergsson sýnir til 11. okt.
Þjóðminjasafnið
Sýning á silfri til 13. okt.
Norræna húsið
Finnska listakonan Barbro Gardberg sýnir
bandvefnað til 27. okt. í anddyrinu.
Snegla
Gluggasýn. á verkum Jónu Sigríðar Jóns-
dóttur til 8. október.
Gallerí Fold
Tryggvi Ólafsson sýnir tii 6. október.
Gallerí Greip
Karl Jóhann Jónsson sýnir til 6. október.
Galleri Hornið
Ólöf Oddgeirsdóttir sýnir til 9. október.
Nýlistasafnið
Ólöf Nordal og Gunnar Karlsson sýna til
6. október.
Hafnarborg
26 félagsmenn sýna undir yfirskrftinni
„Leir í lok aldar" til 15. október.
Gallerí Sævars Karls
Hólmfríður Sigvaldadóttir sýnir.
Sólon íslandus
Guðjón Bjarnason sýnir til 7. október.
Listhús 39
Yngvi Guðmundsson sýnir til 14. október.
Listakot
Hrönn Vilhelmsdóttir sýnir til 10. okt.
Gallerí Stöðlakot
Þórunn Guðmundsdóttir sýnir.
Gerðarsafn
Sigurður Þórólfsson sýnir silfurmuni, Ragn-
heiður Jónsdóttir kolateikningar og Þor-
björg Höskuldsdóttir sýnir olíumálverk til
20. okt.
Önnur hæð
Japanski jistamaðurinn On Kawara sýnir.
Gallerí Úmbra
Sýning á flókateppum; Ingunn Lára Brynj-
ólfsdóttir, Sandra Laxdal og Björg Péturs-
dóttir sýna.
Listasafn Siguijóns Ólafssonar
Yfirlitssýning á völdum verkum Siguijóns.
Undir Pari
Sigurbjörn Ingvarsson sýnir.
Galleríkeðjan - Sýniiými
Sýnendur í október: I sýniboxi: Ragna
Hermannsdóttir. í barmi: Karl Jóhann Jóns-
son. Berandi er: Frímann Andrésson. I
Hlust: Hijómsveit Kristjáns Hreinssonar.
Ljósmyndastöðin Myndás
Bjöm Valdimarsson sýnir til 18. október.
Listasetrið Kirkjuhvoli - Akranesi
Ljósmyndasýning Péturs Péturssonar til 6.
október.
Laugardagur 5. okt.
Fyrstu tónleikar Hljómsveitar Tónlistar-
skólans í Reykjavfk á þessu skólaári verða
í Háteigskirkju í dag og hefjast þeir kl. 18.
Hádegistónleikar í Akureyrarkirkju kl. 12;
Björn Steinar Sólbergsson organisti.
Sunnudagur 6. október
Tríó Romance heldur tónleika f samkomu-
sal íþróttahúss Bessastaðahrepps kl. 20.30.
Miðvikudagur 9. október
Tónleikar f Gerðarsafni kl. 20.30; Martial
Nardeau, Guðrún Birgisdóttir og Peter
Máté.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið
Nanna systir lau. 5. okt., fim.
I hvítu myrkri lau. 5. okt., sun., fös., lau.
Kardimommubærinn sun. 6. okt., sun.
Hamingjuránið sun. 6. okt., lau.
Þrek og tár fös. 11. okt.
Borgarleikhúsið
Ef ég væri gullfiskur lau. 5. okt., fim., lau.
Largo desolato lau. 5. okt., fim.
BarPar á Leynibarnum lau. 5. okt., fim.,
fös., lau.
Stone Free fös., lau. 5. okt., fös., lau.
Lcikfélag Akureyrar
Sigrún Ástrós lau. 5. okt., fös., lau.
Loftkastalinn
Á sama tíma að ári lau. 12. okt.
Sirkus Skara Skrípó lau. 5. okt.
Sumar á Sýrlandi fim. 10. okt.
Skemmtihúsið
Ormstunga sun. 6. okt., mið.
íslenska Óperan
Master Class sun. 6. okt., mið.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 5. OKTÓBER 1996