Lesbók Morgunblaðsins - 09.11.1996, Blaðsíða 11

KRISTIAN GUTTESEN
HVER GET-
UR ORT UM
VINDINN?
hver getur ort um vindinn
sem vökunóttinni heilsar
ef allir lífsins draumar
dylja mér nýjan morgun
veit ég hvar í fjarska
fuglanna söngur ómar
undir háloftanna dali
deyja blikin aldrei
hver getur ort um vindinn
og vængi skírra nótta
sem í gulri dimmu kasta
kveðju inn um gluggann
er máninn strýkur vanga
stúlkunnar sem ég unni
AUGNABLIK
eilífa nóttin þekur
dimmglóð farinna daga
á svip þess liðna
dofna augnanna blik
um skóga myrkursins
liggur sólarinnar slóð
inn svarthol víðáttunnar
þangað vil ég fara
Höfundurinn býr í Wales.
MÁR ELÍSON
SLÁTTUMAÐUR. Olfulitir á léreft, 1916.
■litir á léreft, 1916.
í Noregi), hef ég stöðugt þurft að sýna and-
tæðingum mínum í fulla hnefana. Þess vegna
lálaði ég mynd af manni með kreppta hnefa
stóru myndinni minni af verkafólki.“
Áhrif á íslendinga
En verkamannamyndirnar voru honum ekki
inasta haldreipi í persónulegum þrengingum,
leldur urðu þær til þess að hann neyddist til
„Skyldu dagarlítilla olíu-
málverka ekki vera taldir?
Verk afþví tagiy med sín-
um mikilfenglegu römm-
umy eru í edli sínu ekkert
annaö en borgaraleg skrey-
tilisty framleiddfyrirstáss-
stofur. Þetta er list list-
höndlarannay sem óx ás-
megin í kjölfar sigra borg-
arastéttanna í frönsku bylt-
ingunni. Nú er rödin kom-
in ad verkalýönum. Held-
uröu aö listin veröi ekki
almenningseign á nýy fái
ekki aö njóta sín á veggjum
opinberra bygginga?“
(Edvard Munch - Bréf til Ragnars Hoppe, febrúar 1929.)
að taka til endurmats hugmyndir sínar um
hlutverk listaverksins í samfélaginu. Hví skyldi
hann halda áfram að gera myndir til að þókn-
ast þeim sem áttu peninga og veggpláss, í
stað þess að vinna myndir sem væru öllum,
og þá ekki síst verkafólki, aðgengilegar? I
framhaldinu snerust hugsanir Munchs í æ rík-
ara mæli um veggmyndir á almannafæri. Lífs-
bríkin frá 1893 hafði að sönnu verið hugsuð
sem heildstætt verk, en þó ekki endilega „opin-
bert“ í þeim skilningi sem Munch lagði í orðið
síðar meir.
Óþreyja Munchs kemur fram í viðbrögðum
hans við hugmyndum um að skreyta hátíðar-
sali Óslóarháskóla, því löngu áður en efnt var
til samkeppni um slíkar skreytingar, árið 1911,
var hann búinn að leggja að þeim drög. Hann
hélt síðan ótrauður áfram vinnu við þessi drög
þótt háskólinn hafnaði þeim. Veggmyndimar
fyrir súkkulaðiverksmiðjuna Freiu (1922) vann
Munch nánast kauplaust og nokkru síðar, um
1928, þegar fréttist af því að skreyta ætti hið
nýja ráðhús Óslóar með veggmyndum, hófst
hann óumbeðinn handa við að gera formyndir
að slikum verkum, sem hann byggði alfarið á
verkamannamyndum sínum.
Hins vegar tókst Munch ekki að snúa baki
við „rammamyndum fyrir stássstofur", því þær
sköpuðu honum tekjur sem gerðu honum kleift
að halda áfram tilraunum með veggmyndir.
Sýningin í Listasafni íslands, A vængjum
vinnunnar, hefur sérstaka þýðingu fyrir okkur
íslendinga, því hún leiðir í ljós hve mikil áhrif
verkamannamyndir Munchs höfðu á íslensk
listamannsefni sem stunduðu nám í Ósló á
fjórða áratugnum; fyrst og fremst Jón Engil-
berts, en einnig Snorra Arinbjarnar og Þor-
vald Skúlason.
Höfundur er listfræðingur.
HÚS MITT í
FJÖRUNNI
og hafið og fjaran
börðust um athygli mína
sem og kráin í kringlunni
bauð mér andakt sína —
og ég fylltist andakt
verk mín uxu í baráttunni
við hafið og fjöruna
og ég gladdist á
kránni í kringlunni
þar til andaktin —
varð að engu
þegar upp var staðið
höfðu hafið og fjaran
náð athygli minni
og kráin í kringlunni
beið í andakt —
en ég fylltist ilmi
hafsins og fjörunnar —
í andakt
Höfundur er tónlistarmaður
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 9. NÓVEMBER 1996 1 1