Lesbók Morgunblaðsins - 07.12.1996, Blaðsíða 11

'ÍIMAFELLSJÖKULL er næst á myndinni en Hvannadalshnjúkur efst til hægri.
Jensen lengst LANDMÆLINGARNAR voru ekki alltaf teknar út með sældinni.
m. Hér brjótast mælingamenn yf ir jökulf Ijót.
ala og bar ekki mikið meira en fóðrið sitt. Ég
hugleiddi alvarlega hvort ekki væri best að
skjóta hestinn þegar hann hefði étið þennan
eina heypoka sem við höfðum við tjaldið. Ef
til vill hefði ég framkvæmt þetta ef tilviljun
hefði ekki komið í veg fyrir það. Olíubrúsinn
fór að leka, og við urðum að ná í nýjan brúsa
frá byggð. Það varð Glasgow okkar til lífs.
Frá tjaldinu var auðveldara að fara til byggð-
ar en til birgðastöðvar okkar því að þangað
var tveggja daga ferð. Auðvitað þekkti ég
aðeins leiðina frá Hvannadalshnúki um
Hvannadal til byggðar eftir lýsingu Jóns Sig-
urðssonar, þó ég vonaði að ég kæmist samdæg-
urs að Svínafelli þrátt fyrir þokuna sem grúfði
yfir. Hins vegar efaðist ég um að mér tækist
að koma hestinum ofan sömu leið, en eins og
á stóð gat ég eins vel reynt það.
Morguninn eftir héldum við Þorsteinn af
stað með Glasgow suður og austan við Hvanna-
dalshnúk og ofan með snarbröttum hrygg. Við
komum brátt að brattri snjóbreiðu sem við
sáum ekki útyfir vegna þokunnar.
Var þetta Hvannadalur? Hér voru engar
hvannir sem dalurinn gæti borið nafn af. Við
komum að ófærri brekku og urðum að leita
annars staðar að færri leið, sem við fundum
brátt, og þar gekk framar öllum vonum að
komast ofan. Snjórinn varð grynnri eftir því
sem neðar dró, og loks gátum við Þorsteinn
rennt okkur á íslensku skónum og haldið í
tauminn á Glasgow sem einnig rann. Skeifun-
ar voru orðnar slitnar og svo sléttar að hann
gat varla stöðvað sig.
Þegar við komum allt í einu úr þokunni og
sáum að ísinn var ósprunginn slepptum við
öllu lausu og eftir langt rennsli og nokkrar
veltur lentum við allir þrír fram af klettahrygg
sem rís upp úr jöklinum og liggur ofan í
Hvannadalinn. Við sukkum djúpt í lausamjöl-
lina, og var það sérstaklega erfitt fyrir Glasgow
sem lá oftast á kviði og varð að bijótast áfram
í þrem til fjórum stökkum í einu, með hvíldum
á milli. Oft kastaði hann sér á hlið, og urðum
við Þorsteinn þá að halda við hann svo að
hann ylti ekki niður brattan hliðarhallann, ella
hefði hann óhjákvæmilega fallið í einhverja
gapandi jökulgjána sem alls staðar ógnuðu
okkur. Það versta við lausamjöllina var að hún
hélst svo illa yfir gjánum og var tafsamt að
leita að höftum til að komast yfir þær.
Tveimur tímum eftir að við lögðum af stað
komumst við að neðri enda klettahryggjarins,
og nú vissi ég eftir lýsingu Jóns að við ættum
að vera nálægt Hvannadalnum. Án þess að
sinna nokkuð um áttir héldum við undan hall-
anum. Eftir nokkrar fallegar fótskriður og
veltur ofan rennislétta en bratta snjóbreiðu
komumst við niður að jökulgarðinum við enda
skriðjökulsins. Erfiðleikunum var þá lokið, við
vissum hvar við vorum, og veðrið var bjart og
gott.
Eftir nokkurra klukkustunda dvöl á Svína-
felli, þar sem kvenfólkið þurrkaði fötin okkar
og saumaði okkur nýja skó í stað þeirra gömlu
sem ekki höfðu þolað fótskriðuna, fórum við
til baka upp í tjaldbúðina um kvöldið. Kuldinn
hafði hert snjóinn svo að við stóðum nu vel í
sporunum okkar frá ofangöngunni, þrátt fyrir
brattann. Eftir fimm tíma komum v|ð að
Hvannadalshnúki og hálftíma seinna í tjaldið.
Klukkan tvö um nóttina 27. júní héldum við
að norðan upp á Hvannadalshnúk til mælinga.
Var uppgangan svo erfið að við urðum að
höggva okkur spor í ísinn þar sem brattast
var. Það hlýtur að vera stórkostleg útsýn af
tindinum í allar áttir þegar þokan hylur ekki
sýn. Við fengum heiðskírt veður og sólskin á
jöklinum, en langt fyrir neðan okkur lá
ógagnsæ skýjahula eins og öldótt landslag þar
sem skuggar af hvelfdum hæðum og hólum
féllu yfir ljósgrátt undirlendið. I vestri og austri
gnæfðu háir ijallatindar upp úr þokunni, en í
norðri blöstu við snjóhvítar breiður Vatnajök-
uls, skomar af dökkum rindum sem upp úr
stóðu.
Hvannadalshnúkur hefur frá fyrstu tíð verið
talinn hæsti tindur íslands og var okkur mikið
í mun að mæla hæð hans sem nákvæmast.
Nú mældi Leisted hnúkinn frá tveimur punkt-
um sem áður höfðu verið hæðarmældir með
þríhyrningum. Punktarnir voru Knappi, 1859
m, og Þumall, 1279 m, og reyndist hnúkurinn
2119 metrar, eða 6737 fet. Mældist hann því
500 fetum hærri en áður hafði verið gefið
upp, en það var 6241 fet eða 1936 m.
Óvíst er að Hvannadalshnúkur sé hæsti tind-
ur íslands, en ég held samt að svo sé. Við
miðuðum á hæstu tinda er gnæfðu yfir í norðri
- Kverkfjöll og Grendil - og reyndust báðir
tindarnir lægri en staðurinn sem við stóðum
á. Að lokinni mælingu á Hvannadalshnúki
héldum við tii annarrar stöðvar í suðaustri.
Þar skall yfir okkur þoka og snjókoma svo að
við urðum að halda til tjalds. Næstu daga var
snjókoma og óvinnandi vegna veðurs.
Við vorum veðurtepptir í litla tjaldinu, lásum
gömul blöð, spiluðum tveggjamannavist eða
tókum okkur tíma í íslenskunámi hjá Þor-
steini. Svona ástand var í raun afar leiðinlegt
en verra var þó að vistir voru á þrotum. Þegar
við sannfærðumst um það 1. júlí að aðeins
væru til vistir til tveggja daga ákvað ég, þrátt
fyrir þoku og byl, að gera tilraun til að finna
næstu birgðastöð. Hún var 35 km í burtu, og
vonuðumst við til að geta farið þá leið á einum
degi.
Fyrri hluta dagsins lögðum við Þorsteinn
af stað með sleðann. Bylnum hafði létt, en
dimm þoka lá yfir jöklinum. Við höfðum búist
við góðu sleðarennsli niður hlíðar Öræfajökuls,
sem eru um 700 m á lengd ofan í Hermanna-
skarð, en við urðum fyrir vonbrigðum. Sleðinn
stóð alls staðar fastur í nýfallinni mjöllinni sem
klesstist svo við skíðin að við urðum stöðugt
að vera að hreinsa þau. Við vorum því orðnir
vel þreyttir þegar við komum í birgðatjaldið
eftir fimm stunda göngu. Þar fengum við
nægan tíma til hvíldar. Skýjafar á jöklinum
benti greinilega til þess að þar væri bylur svo
að við bjuggum okkur undir að láta fyrirbe-
rast. Þegar við höfðum hellt úr stærsta heypok-
anum, etið hálfa dós af kjötbúðingi og nokkrar
myglaðar skorpur sem voru ætlaðar Glasgow
undum við sokkaplögg og brækur og skriðum
í heypokann. Það var ekkert þægindaverk því
að pokinn var svo þröngur að við gátum okkur
ekki hreyft, og urðum við að láta okkur falla
samtímis í snjóinn að gefnu merki.
Þrátt fyrir regn og blautar buxur sváfum
við sæmilega. Að áliðinni nóttu sást að bylnum
hafði létt á Öræfajökli þótt þokan grúfði áfram
yfir honum. Við skriðum því úr skelinni og
eftir ágætan morgunverð, sem var brauðskorpa
og hálf dós af kjötbúðingi, héldum við af stað
suður yfir. Þrátt fyrir 100 punda hlass heppn-
aðist okkur áð draga sleðann á skíðunum
meðan hallinn var lítill, en þegar nær dró Ör-
æfajökli og brattinn byrjaði urðum við að stíga
af skíðunum. Því erfiði sem á eftir fylgdi get-
ur sá einn lýst sem í hefur komist að draga
sleða í ófæru upp að hnjám. Við urðum að
þreifa okkur áfram í blindþoku eftir áttavita
og eigin viti því að sporin okkar frá fyrra
degi voru horfin. Við hittum þó, sem jafnan,
á réttan stað eftir ellefu stunda strit og höfð-
um þá lagt að baki heila 15 km. Það er ann-
ars undarlegt að maður skuli finna leið með
svo frumstæðum tækjum.
Jökulheimurinn er stórkostlegur en fábrot-
inn, og fábrotið er einnig líf þeirra sem þar
dvelja. Hjá okkur sem þátt tókum í leiðangrin-
um eru minningamar um erfiðar en oft spaugi-
legar ferðir nokkuð sem okkur finnst gaman
að tala um og rifja upp. Fyrir aðra hljóma þær
frásagnir sem endurtekning á því sem áður
hefur verið sagt frá.
Við lok skýrslu minnar vil ég aðeins bæta
því við að meðan Leisted fór inn á Breiðamerk-
urjökul og mældi þaðan hina ófæru falljökla
frá Öræfajökli fór Mikkelsen upp að sleðanum
sem við skildum eftir. Hann átti um leið að
mæla sex fermílur af Vatnajökli norður af
Öræfajökli. Í framhaldi af því mældum við
Buchwaldt átta fermílna svæði að Breiðamerk-
ur- og Vatnajökli í umhverfi Mávabyggða og
Esjufjalla. Þar með var lokið því hlutverki sem
mælingadeild herforingjaráðsins fól leiðangrin-
um sumarið 1904.
Höfundurinn var forstjóri Landmælinga íslands
til 1976 og stendur nú ó óttræðu. |
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
VALDIMAR LÁRUSSON
í ÞOKUNNI
Margt býr í þokunni, mörg er
búmannsraunin,
margt ber að varast, við upphaf
ferðalagsins,
og eftirþvísjálfsagt að lokum
greiðast launin,
þó lítið sé vitað um tilurð morg-
undagsins.
Já, margt býr í þokunni. það
ergömul saga,
og þess skyldi hver og einn
ávallt gætinn minnast
á lífsgöngu sinni, og lærdóm af
því draga
að leiðinni er betra í upphafi að
kynnast.
Margur á leið sinni fór því villur
vegar
villtist á göngunni út á hálar
brautir,
áttirnar réttu, voru í taumi
tregar,
því tóku við margskonar ófærur
og þrautir.
Margt býr í þokunni, villur þarf
að varast,
- verst þó að ráfa marga hringi
ogstóra. -
Vitsmuni og þekkingu velja, og
láta skarast,
þá virðist fyrst í réttar áttir
glóra.
Þá mun á reyna þrek, og trú
og vilja.
Þá mun og sjást fyrir enda
ferðalagsins.
Þá munu flestir þekkja bæði og
skilja
þetta, sem felst að baki
morgundagsins.
Höfundur er leikari.
GUÐMUNDUR
HERMANNSSON
AF HAFI
Þótt hrópað sé út yfir hafið
er harla fátt um svör
Hávært gnauð í helköldum stormi
heyrist í myrkri vör
Nokkrar hræður í hnipri standa
híma en lítið að sjá
Niðdimm élin og enginn bátur
og enga von að fá
t
í bylnum er staðið, beðið og vonað {
blínt út í svartnættið
Blessuð er trúin, lofuð tryggðin
og treyst á almættið
Svo rofaði til rétt undir morgun
rétt svo grillti í Ijós
Aðeins innan við boðana og brimið ,
er barist um lífið til sjós
Fagnaðarfundir, heimtir úr helju
frá hafsjó myrkri og byl
Menn halda það helst á svona
stundum
að hamingjan verði til
Blautir og kaldir, hraktir og hijáðir
heilsast við faðmlög hlý
Gæfunni er þakkað, Guði sem
stjórnar
og gleði tekin á ný
Höfundur er fyrrverandi yfirlögreglu-
þjónn.
f
MENNING/LISTIR 7. DESEMBER 1996 1 1