Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1997, Qupperneq 3

LESBÖK MORGUNBLVÐSINS - MENNINGIISIIB
37.tölublað - 72.órgangur
EFNI
GUÐMUNDUR BÖÐVARSSON
Jarðhiti
hefur gífurleg áhrif á líf okkar hitaveitu-
fólks, sem borðar gróðurhúsaafurðir og
baðar sig í heitum pottum. Snorri dýfði
sér að vísu í Snorralaug, en í stórum drátt-
um má segja að allt frá landnámi og fram
á þessa öld gátu landsmenn ekki nýtt sér
jarðhitann og á sumum jörðum var hann
jafnvel taljnn til ókosta. Um notkun jarð-
hita á Islandi í 1100 ár skrifar Ingvar
Birgir Friðleifsson.
Forsprakkar
13. grein sinni um tiðaranda í aldarlok
ræðir Kristján Kristjánsson um for-
sprakka postmódernismans, en eins og
áður hefur komið fram, lýsir hann nútím-
anum sem öld kjaftastéttanna. Hér ræðir
hann m.a. valdskenningu Foucaults sem
rúmast í þeirri fornu, rómversku speki,
að hver maður sé öðrum úlfur. Einnig
útlistar Kristján skoðanir Jacques
Derrida og Lyotards, sem segir alla stóru
ismana fallna fyrir borð.
Islensk
birta og íslenskt myrkur eru yrkisefni
Vilhjálms Bergssonar myndlistarmanns á
sýningu sem hann opnar í Norræna hús-
inu í dag. Er þar að finn verk í nýjum
stíl sem listamaðurinn kýs að kalla „Tak-
markalaust orkuljósrými" og líka i gamla
stílnum, „Samlífrænum víddum“, en Vil-
hjálmur kveðst vera kominn aftur að
rótunum.
Régis Boyer
er franskur miðaldafræðingur sem hefur
verið einn ötulasti sendiherra íslenskrar
menningar á erlendri grund, hefur hann
þýtt ógrynni af íslenskum bókmenntum á
frönsku, bæði fornum og nýjum. Þröstur
Helgason ræddi við hann um íslenskar
bókmenntir í tilefni af þvíað í dag verður
haldið málþing í Háskóla Islands honum
til heiðurs.
LYNGHEIÐIN
RAUÐ
Lyngbrekku ljóði andar angan-megn
ómvana þeyr um grænar hlíðarrætur.
Sólskinin fjöllin ilma eftir regn,
upprisin sæl úr faðmi djúprar nætur.
Blágullnar hæðir baðast Ijósi og yl.
Blessaða líf, sem við mér hlær og grætur!
Lyng, lyng og aftur lyng um drag og gil,
lifandi feldur vefst um mína fætur.
Lynghrísla smá við kleif og klettaþil,
kyrrlát við sól og átök frosts og snjóa, -
hvaðan ert þú, og hvers vegna ertu til?
hvert er það afl, sem knýr þig til að gróa?
Systir mín ung, sem ert svo hugstæð mér,
alin á rústum löngu dauðra skóga, -
hvaðan er ég, og hvers vegna er ég hér?
hvers vegna er ég að yrkja í þínum móa?
Andvörp hins liðna að eyrum mínum ber,
ókomnir dagar birtast sjónum mínum.
Ráðgáta heilla heima felst í þér,
hvísla þú að mér leyndardómi þínum.
Guómundur Böðvorsson, 1904-1974, vor bóndi ó Kirkjubóli í Hvítórsíóu
og Ijóðskóld. Eftir hann liggja margar Ijóóabaekur, sú fyrsto fró 1936,
en auk þess skrifaði hann skóldsögu og þýddi Tólf kviður Dantes.
Forsiðumyndina tók Kristinn Ingvarsson.
AÐ FA AÐ FAÐMA
BÖRNIN SÍN
RABB
GETUM við virkilega
sem sjálfstæð og full-
valda þjóð, sem nýtur
virðingar og velvildar
á alþjóðavettvangi,
iátið það viðgangast
að Sophia Hansen fái
hugsanlega þá fyrst
að sjá dætur sínar, að Halím Al, hefur gift
þær einhveijum Halím Ölum af hans eigin
sauðahúsi? Fyrirgefði, mér finnst það ekki.
Mér datt þetta í hug nýlega er ég kom í
bæinn eftir nokkra fjarveru frá sonum mín-
um, og fann hversu óumræðilega gott var
að fá að faðma þá og spyija spjörunum úr
um hvað á daga þeirra hefði drifið.
Þegar ég settist niður og blaðaði gegnum
gamla Mogga sá ég mér til hugarangurs,
að Halím A1 og menn af sama sauðahúsi í
tyrknesku réttarkerfi, ef réttarkerfi skyldi
kalla, höfðu enn einu sinni haft íslendinga
að háði og spotti, enn einu sinni auðmýkt
íslensku móðurina og sýnt fyrirlitningu með
því að setja á svið einhvern veinleik, áreiðan-
lega fyrirfram ákveðið í samráði við dómar-
ann, sem síðan frestaði öllu saman enn einu
sinni í nokkra mánuði. Og hvað svo, jú,
hann sendi þær bara til fjallaþorps til afa
og ömmu, er hann átti að afhenda þær Sop-
hiu samkvæmt dómsúrskurði. Og hvað ger-
ist svo, jú í ágústlok, skrifa og segi ágúst-
lok, er umgengnistímanum er að ljúka, senda
íslensk stjórnvöld einhvern aumkunarverðan
erindreka til að sækja telpurnar, en hann
kemur til baka með buxur íslenska lýðveldis-
ins á hælunum. Hvað er eiginlega að gerast?
Eftir situr móðirin með kramið hjarta og
gamli Moggablaðamaðurinnj Ólafur Egilsson
sendiherra, kann engin ráð. I Morgunblaðinu
10. júlí stóð að Halldór Ásgrímsson utan-
ríkisráðherra, staddur á leiðtogafundi NATO
í Madríd þar sem Davíð Oddsson forsætisráð-
herra var líka, hefði afhent nýja tyrkneska
utanríkisráðherranum, Ismail Cem, bréf þar
sem hann er beðinn um að beita sér, innan
þeirra marka sem honum væru sett, fyrir
því að Sophia fengi umgengnisrétt við dætur
sínar. Fram kom að Halldór hefði áður rætt
þessi mál við þáverandi utanríkisráðherra,
Tönsu Ciller.
Og áður hafði Jón Baldvin Hannibalsson,
þáverandi utanríkisráðherra, haft samband
við þáverandi utanríkisráðherra o.s.frv. Og
hvað hefur gerst? Nákvæmlega ekki neitt
og það er einfaldlega ekki hægt að tala um
að einhveiju hafi miðað í einhveija rétta
átt, meðan Sophia fær ekki fyrir hönd ís-
lensku þjóðarinnar að faðma þær Dagbjörtu
og Rúnu að sér.
í millitíðinni reynir Sophia að bjarga sér
úr fjárhagslegum rústum og almenningur
lofar reglulega einhveijum þúsundköllum í
útvarpssöfnunum og svo stendur ekki nema
hluti við að borga, er á reynir. Vegna hvers?
Jú, þessi samstæða kröftuga þjóð, er að stór-
um hluta orðin hundleið á þijóskunni og
seiglunni í móðurinni, sem þráir það eitt að
fá að faðma dætur sínar að sér. Getur það
annars verið að þjóðin og æðstu embættis-
menn hennar séu orðin leið á því að styðja
íslenska móður í viðleitni hennar að fá að
fijðma börnin sín sem eru í gíslingu i útlönd-
um?
í minni bók er bara einn maður sem get-
ur greitt úr þessum harmleik og hann heitir
Davíð Oddsson. Hann hefur sýnt það í öllum
alvarlegum málum, sem upp hafa komið í 6
ára forsætisráðherratíð hans, að þegar að
úrslitum dregur, er hann maðurinn með
lausnina. Hann er maðurinn, sem situr keik-
ur meðal erlendra jafningja, hvort sem þeir
heita Kohl, Clinton, Blair eða Chirac og
hann nýtur verðskuldaðrar virðingar þeirra,
maðurinn sem kemur úr flokki Bjarna Bene-
diktssonar og Geirs Hallgrímssonar. Davíð
fylgir ákveðið þeirri stefnu að láta ráðherra
hvers málaflokks ráða honum, en það geta
komið þeir tímar, að þeir þurfi að þiggja
hjálparhönd oddvita ríkisstjórnarinnar. Að
mínu mati er sú stund runnin upp, sérstak-
lega eftir að í ljós kom að Halím A1 hefur
í samvinnu við tyrknesk dómsmála- og lög-
regluyfirvöld tekist að hundsa algerlega
umgengnisréttarúrskurðinn og gert Halldór
Ásgrímsson sem táknmynd íslensks sjálf-
stæðis að athlægi meðal landa sinna.
Utanríkisþjónustan okkar hefur sl. 6 ár
áreiðanlega gert það sem hún taldi i sínu
valdi til að hjálpa Sophiu, en hver er árangur-
inn, jú, hún hefur fengið að sjá þær einu
sinni eða tvisvar í nokkrar klukkustundir
og síðan er okkur bara sagt að telpurnar
vilji ekkert með móður sína hafa. Hversu
lengi getum við tekið þátt í þessum farsa?
Hveru lengi enn ætla menn að láta Halím
A1 hafa íslendinga að fíflum? Ég geng út
frá því að í utanríkisþjónustunni séu menn
orðnir æði langleitir og greinilega ráðalausir.
Ég veit ekki við hvaða menn Olafur Egils-
son sendiherra hefur talað, ég veit ekki við
hveija Jón Baldvin talaði á sínum tímaog
ég veit örugglega ekki um alla þá sem Hall-
dór Ásgrímsson hefur talað við um þetta
mál. Það skiptir hins vegar nákvæmlega
engu því árangurinn hefur nákvæmlega ver-
ið enginn og því annaðhvort ekki talað við
rétta aðila, eða rangt að verki staðið. Ég
er búinn að leggja stund á blaðamennsku í
rúm 30 ár og hef BA-próf í stjórnmála-
fræði, með alþjóðastjórnmáls em aðalgrein,
þannig að ég er ekki að þusa um eitthvað
sem ég hef ekki hundsvit á.
Nú liggur það fyrir að í Tyrklandi, þar
sem lýðræði á að ríkja, eru réttarkerfið og
framkvæmdavaldið aðskilin þannig að ein-
hveijir ráðherrar, geta ekki skipað dómurum
fyrir um hvernig þeir eigi að dæma í málum.
Þegar hins vegar dómsúrskurðir eru virtir
að vettugi, eiga yfirvöld að geta gripið inn
í. Það virðist hins vegar ekki vera að gerast
og ég hef það á tilfinningunni að það skipti
ekki neinu máli, hve mörg bréf Jón Baldvin
eða Halldór Ásgrímssonar senda, það muni
ekkert gerast fyrr en forsætisráðherra lands-
ins lætur málið til sín taka áæðsta vett-
vangi. Ég hygg að fátt yrði íslendingum
kærari gjöf, en að frétta að Sophia fengi
að faðma dætur sínar. Ekki bara það, held-
ur líka vitneskjan um að við séum ekki,
þegar á öllu er á botninn hvolft, einskis nýt
þjóð norður í hafi, sem hægt er að niður-
lægja og gefa langt nef árum saman. Mér
líður þannig núna, eins og blettur sé á þjóðar-
sóma okkar og verði þar til Sophia hefur
fengið að faðma dætur sínar. Ég skora á
ykkur, er þið lesið þetta rabb, að grípa fyrsta
tækifæri sem gefst til að ganga til barna
ykkar og faðma þau að ykkur og beini því
sérstaklega til Davíðs Oddssonar og Hall-
dórs Ásgrímssonar og hugsa um leið hvern-
ig ykkur myndi líða ef þið fengjuð ekki að
njóta svo sjálfsagðra réttinda árum saman,
vegna þess að börnin væru í gíslingu í útlönd-
um.
Ég fæ einfaldlega sting fyrir hjartað við
tilhugsunina og ég veit að sama tilfínning
grípur ykkur hvort sem þið heitið, Jón, Guð-
rún, Sigurður eða Anna. Við Sophiu Hansen
segi ég: „Ég harma hvern dag sem þú færð
ekki að faðma dætur þínar.“
INGVI HRAFN JONSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. SEPTEMBER 1997 3