Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1997, Síða 12

I
Ljósmyndin Erika Barahona Ede.
TITANKLÆÐNINGIN, öll úr útslegnum plötum, setur mikinn svip á bygginguna, sem tekur á
sig ýmis form eftir sjónarhornum, hér minnir hún jafnvel á strandaö skip.
„Efpað var petta sem
allur módernisminn á
20. öld leiddi til, þá var
pess virði að bíða. Með
verki sínu hefur Frank
Gehry komizt á stall
hinna stóru..."
Hugh Pearman
The Sunday Times
,-Titan hefur þann kost að vera létt og sterkt í
senn og er mikið tízkuefni sem stendur, tii
dæmis í golfkylfuiðnaðinum. Gehry notar
titan á Guggenheim-safnið þannig, að það er
sniðið í fremur litlar plötur og hver plata
stönzuð svo hún líkist því að handverksmað-
ur hafí slegið hana út með hamri. Með titan-
klæðningunni notar Gehry kalkstein og að
sjálfsögðu gler.
í safninu eru 19 sýningarsalir, sumir
þeirra allavega óreglulegir, aðrir með^ hefð-
bundnu sniði. Sá stærsti er 150x30 m. I hann
pantaði arkitektinn sérstaklega risavaxið
verk eftir Richard Serra, 174 tonna jám-
flykki úr þremur samhliða jámplötum sem
hlykkjast um gólfíð. Serra er vinur arki-
tektsins og sýnir þetta að sá staður eða
stofnun er ekki til, ekki einu sinni úti í hinum
■stóra heimi, að kunningsskapur og klíku-
skapur komi ekki þar við sögu. í þessu rými
er líka risastór útfærsla Claes Oldenburg af
hinum fræga, svissneska herhníf.
Ur geymslum Guggenheim-safnsins í New
York hafa verið dregin fram í dagsljósið
nokkur yfirstærðarverk, sem ekki hefur ver-
ið hægt að sýna vestra. Þá var frægum nú-
tíma listamönnum beinh'nis úthlutað sýning-
arrými. Við Italann Francesco Clemente
sagði Krens safnstjóri: „Þessi salur er þinn;
komdu nú með þína Sixtínsku kapellu". Ekki
hefur frétzt af því hvemig það hefur tekizt.
Eins og tíðkast í öllum úrvals söfnum og
sýningarhúsum er dagsbirtan nýtt og hún
kemur ofan frá. Einn salinn hafði Gehry
beinlínis hannað með tilliti til þess að hægt
yrði að fá að iáni þá mynd sem helzt verð-
skuldar að geta kallazt „mynd aldarinnar",
nefnilega Guemicu Picassos. Tilefni myndar-
innar á sínum tíma var eins og flestir vita,
árás Þjóðverja á bæinn Guemica í Baska-
landinu og því þótti vera góð og gild ástæða
til þess að myndin yrði sýnd í nýja safninu,
a.m. k. um tíma. Hún er nú varðveitt í Reina
Sophia nútímalistasafninu í Madrid, en þar
vora menn ekkert á þeim buxunum að lána
hana. Var því borið við að myndin gæti haft
verra af flutningunum. Sumir létu í ljós það
álit, að Guemica hefði hugsanlega vakið full
mikla athygli við vígslu hússins, svo fast-
heldni þeirra í Madrid hafi kannski verið til
'góðs.
„Þess virði að biða"
í The Sunday Times segir Hugh Pearm-
an: „Frank Gehry segir að byggingin sé
„sketch“, (skyssa). Hann óskur þess aðhann
hefði fengið íimm ár til viðbótar til að fága
bygginguna. Ég veit ekki hvort það hefði
einhverju breytt, en ég veit hinsvegar að
eins og þessi bygging stendur, þá er hún ein
af lykilbyggingum aldarinnar.
Raunar get ég gengið lengra. Ef það var
þetta sem allur módemisminn á 20. öld
leiddi til, þá var þess virði að bíða. Með
verki sínu hefur Frank Gehry komizt á stall
hinna stóru...
Eitt af því sem hefur heppnast í Bilbao-
safninu er, að það eru síður en svo vonbrigði
að koma inn eftir stórfengleg áhrif utan dyra
af titanklæddum veggjum kalksteini oggleri.
Petta er bygging sem gæti hafa verið upp-
hugsuð snemma á öldinni; þá sem kúbistísk
kompósisjón, en gat þó aðeins litið dagsins
ljós sem bygging seint á þessum áratugi
vegna þess að formið er furðuleg flækja. Það
var næstum því ekki hægt að teikna húsið og
Gehry vann mestan part með módelum. En
tölvukerfí, svipað þeim sem nú eru notuð tíl
að hanna bíla, skannaði módelin í tölvutækt
form. Eftir þeim upplýsingum voru einstakir
byggingarhlutar smíðaðir. “
Forsalurinn er nefndur atrium þótt ekki sé
hann opinn uppúr eins og tíðkaðist hjá Róm-
verjum. En þar era 45 m undir loft og þykir
ævintýralegt að Uta þar upp og sjá hvemig
formin innan í byggingunni fléttast saman.
Vígslusýning Guggenheim-safnsins er
nokkuð fyrirsjáanleg og vekur varla sömu
athygli og húsið. Þar er að minnsta kosti
engin áhætta tekin. Mörg bandarísk lista-
söfn eru frekar leiðinleg í þá veru, að þar er
mikið um samskonar verk eftir sömu lista-
menn og þá einkum bandaríska móemista.
Þeir era að sjálfsögðu einnig í Bilbao; popp-
listin einnig og birtist hún í verkum Roberts
Rauschenbergs, en Andy Warhol er mættur
með sínar „Eitthundrað og fimmtíu Marilyn
Monróur" og „Sextíu og þrjár hvítar Mónu
Lísur“. Að auki era þar verk samtíma lista-
manna sem flestir listunnendur þekkja, svo
sem Anselm Kiefer, Damien Hirst, Sol Le
Witt og Jenny Holzer. í tveimur sölum eru
að auki meistaraverk úr eigu safnsins frá því
snemma á öldinni, frá Schiele til Chagall,
Matisse til Modigliani, Picasso til Pollock.
„Það sem þessum verkum er sameiginlegt
segir The Sunday Times, „er hversu lítil þau
sýnast. Þau virðast undirstrika að safnið sé
einkum ætlað framúrstefnuverkum í yfír-
stærðum.“ Menn eru þó sammála um, að
arkitektúr Gehrys yfirskyggi hvergi mynd-
listina og í The Times segir Richard Cork:
„AJlir sem láta sig byggingarlist einhverju
varða, verða að sjá þetta hús“.
Gehry var að vonum hrærður þegar hann
hafði sett sinn endapunkt; sá punktur var
honum erfíðastur, sagði hann og bætti við:
„Nú tilheyrir húsið öðrum. Það hryggir mig
að mínu hlutverki er lokið“. The Sunday
Times bætir við: „Allt í einu var Gehry svo
lítill og viðkvæmnislegur í þessum stóru sal-
arkynnum. Þannig fór Frank Lloyd Wright
einnig þegar hann sá sitt Guggenheim-safn
rísa. Wright lifði ekki að sjá sköpunarverk
sitt fullbúið. Það hefur Gehry hinsvegar
gert. En maður getur skynjað hug hans:
Hvað í ósköpunum geri ég næst?“
G. ÁGÚST JÓNSSON
HEILRÆÐA-
VÍSA
Þegar gluggapósturinn
fellur ems og skæðadrífa
á skelfingu þína.
Þegar fulltrúinn
rennir fránum sjónum
yfir fátæklegar reytumar
og mundar pennann.
Þegar tilveran hefur
tálgað þig inn í merg.
Taktu þá
skrepp þinn og skjóðu
kött þinn og kanarífugl,
og sigldu
íyrir fullum seglum,
austur fyrir Sól
og suður fyrir Mána,
þangað,
sem hafið
mætir himninum,
og breyttu eitt sinn
fjarstæðukenndri framtíð
í nakinn sannleikann,
undir nýjum fjöllum.
Höfundur er fyrrverandi sjómaður.
GÚSTAV STOLZENWALD
VILLIBLÓM
Ég geng um auðnir lands míns
svarta sanda
mela og gráar klappir
ég geng um ríki sortans
ekkert er einstakt
en sjá
á stilk undir steini
stendur þú
villiblóm
og veðrið
skiptir ekki lengur máli.
DRAUMUR UM
VERULEIKA
Þegar veruleikinn
verður leikur einn
verður lífið
algjör draumur
því veruleikinn
er eins og vindurinn
hann verður ekki að draumi
fyrr en lygnir
Hvaða rétt hafa þeir
sem trúa ekki á drauma
að breyta lífinu í martröð?
Höfundur er leiðsögumaður.
GUÐNÝ SVAVA
STRANDBERG
ÓSKA-
STUND
I stjömuskini
silfuraætur
blikar minning þín.
Blátært ljós
snertir blíðlega
vanga minn.
Stjamdaggir glitrandi
falla til jarðar
hljótt
Stjörnur tindra
tifa - og deyja.
Hrapa.
Óskastund er nú.
RÓSIN
í fangi hinnar bjarteygðu
bláu sumarnætur
blundar og grætur
ein visnandi rós.
Daggperlur glitrandi
drjúpa af blöðum
döpur og kvíðafull
brúna hennar ljós.
Ég vil að hún vakni
vaki - og lifi
mín sárþreytta sölnaða
sálþymirós.
VINDURINN
Vindurinn hrifsaði
orð þín
og þeytti þeim
yfir þvera götuna.
Hann er kaldur! hugsaði ég.
Kaldur, hvass
og þjófóttur
að auki.
Höfundur er myndlistarmaður í Reykjavík.
*12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 29. NÓVEMBER 1997