Lesbók Morgunblaðsins - 08.08.1998, Qupperneq 3

U SISrtk MORGIJNBLAÐSEVS - MENNING LIS I IIl
30. TÖLUBLAÐ - 73.ÁRGANGUR
EFNI
Kjalnesingar
er heiti á bók sem nýlega er komin út og
hér er gluggað í. Bókin er mikil náma um
persónulegan fróðleik, mannlíf og miklar
breytingar í Kjalarneshreppi á þessari öld.
Reyndar er ábúendatal jarða með aragrúa
mynda allt frá 1890 en bókarhöfundur er
Þorsteinn Jónsson sem hefur gefið út
margar ættfræðibækur. Þar fyrir utan er
fjallað um sögulega atburði, skólamál,
ræktunarstarf og hestamennsku svo eitt-
hvað sé talið.
Djasshátíðin
í Kaupmannahöfn var nýlega haldin í
tuttugasta sinn með llmm hundruð tón-
leikum víðsvegar um borgina. Meðal
þeirra sem sóttu hátíðina var Vernharður
Linnet og þetta er síðari grein hans um
það sem þarna mátti sjá og heyra.
Sinfóníuhljómsveitin
stendur nú á tímamótum segir Hlíf Sigur-
jónsdóttir, formaður starfsmannafélags SI
í samtali við Orra Pál Ormarsson. Hlíf
segir, að nú verði menn að gera upp við
sig hvaða starfsumhverfi þeir vilja búa
hljómsveitinni í framtíðinni. Hvort þeir
vilja halda í horfinu, sem myndi leiða til
stöðnunar og jafnvel hnignunar, eða stíga
skrefið til fulls - auka fjárstreymi til
hljómsveitarinnar, markaðssetja hana af
fullum þunga, fullmanna hana og síðast en
ekki síst byggja tónlistarhús.
Hagavatn
er mun minna nú en það var fyrr á öld-
inni, en eitthvað er lítið um myndir af því
fyrir hlaupin 1929 og 1939. Nú hefur aftur
á móti komið í leitirnar málverk eftir lítt
kunnan málara, Sigríði Þorláksdóttur,
sem að öllum líkindum sýnir Hagavatn
eins og það var eftir fyrra hlaupið.
Halldór
Þorsteinsson er landskunnur skólastjóri
málaskóla í marga áratugi, en þegar hann
var ungur norður á Akureyri og hugði á
nám erlendis, var stríðið skollið á og sam-
böndin við Evrópu rofín. Haiidór afréð þá
ásamt með tveimur félögum sínum að
komast í skóla í Bandaríkjunum. Það var
mikið og áhættusamt ferðalag með Goða-
fossi sem sigldi í skipalest, en þýzkur kaf-
bátur sökkti bandaríska tundurspillinum
sem átti að vernda skipalestina. En Goða-
foss slapp og síðar segir Halldór frá náms-
árum í Berkeley.
FORSÍÐUMYNDIN: Á forsíðunni er hluti Ijósmyndar eftir Wayne Gudmundson, en sýning ó myndum
hans og Guðmundar Ingólfssonar; Heimahagar, verður opnuð í dag í Listasafni Alþýðu, Ásmundar-
sal við Freyjugötu. Fjallað er um sýninguna ó bls. 11.
J.P. CLARK
GYÐJAN OLUKUN
TRYGGVI V. LÍNDAL ÞÝDDI
Mér er unun íað slæða fíngrum mínum
gegnum hártaumana þína
(einsog aðsogið gegnum sjávarþangið
eða vindurinn í slöri burknanna háu).
Hárið, sem næturlangt
tjaldar fyrir fullu tungi:
Ég er afbrýðisamur og tMnningaþrunginn
einsog Jehóva, Guð Gyðinganna
og ég vildi að þú skildh'
að aldrei var kona meiri ástar aðnjótandi
frá manni en þeirrar
sem þú færð frá mér!
En hvaða vökulu mannsins augu
úr eðju þessarar jarðar gerð
fá starað á svefnhöfga
hinna grágulbrúnu vagna draums
sem augnatillit þín vissulega eru.
Ölvaðir því, eða sem veggir fornir
molnum við í hrúgur að fótum þér;
og eins og hafsins meyjan væna,
uppfull af fjársjóðum til manna
lyftir þú okkur betlurum öllum upp
að brjósti þínu.
Höfundurinn er skáld I Nlgeríu.
RABB
AÐ HAFA VIT A
SKÓLAMÁLUM
HAFIÐ þið veitt því athygli
hvað allir hafa mikið vit á
skólamálum? Ungur vinur
minn belgir sig út af heilagri
reiði yfir gerónýtu skóla-
kerfi. Ástæðan er sú að
dóttur hans gekk illa að
læra að lesa. Annar fullyrðir
að íslenskir skólar séu ómögulegir og nefnir
til dæmis um það að agi sé miklu meiri í
japönskum skólum og námsárangurinn þar
af leiðandi betri. Rétt er að taka það fram að
maðurinn hefur þessa kenningu úr sjónvarpi
en sjálfur hefur hann aldrei til Japans komið
og gengur þar að auki illa að hafa eðlilegt
taumhald á sínum eigin börnum Og svo er
það gamla konan sem fullyrðir að skólarnir
hafi verið miklu betri í gamla daga. Því til
sönnunar þylur hún viðstöðulaust fyrstu
tvær blaðsíðurnar í gömlu landafræðibókinni
sinni sem byrjar svona: „Island er stór eyja í
norðanverðri Evrópu innan sviga sjá Evr-
ópukort...“ og fullyrðir vígreif að þetta geti
barnabörnin hennar ekki leikið eftir enda
kunni þau ekki nokkurn skapaðan hlut.
Svona nokkuð er að sjálfsögðu broslegt en
álíka broslegar finnst mér þær kenningar,
sem heyrast nú unnvörpum, að rétt sé að
umbuna góðum kennurum á kostnað vondra
kennara og taka upp afkastahvetjandi launa-
kerfi í skólum! Þessar raddir hafa m.a.
heyrst eftir að íslenskir nemendur fengu
slaka útkomu úr alþjóðlegum samanburðar-
rannsóknum.
Við sátum einu sinni saman í eldhúskrókn-
um heima, ég og gömul skólasystir, og rædd-
um um sameiginlegan kennara. Mér hafði
alltaf fundist hann góður og þannig er hann
enn í minningunni. Hann hafði skemmtilega
frásagnargáfu, var leikinn í að velta upp
áhugaverðum viðfangsefnum og hafði góða
stjórn á bekknum. Ekkert af þessu var stöllu
minni ofarlega í huga. Hún benti mér á að
hann hefði oftar en einu sinni dregið dár að
sér fyrir framan hópinn og engan skilning
sýnt þeim námsörðugleikum sem hún átti við
að etja og myndu núna trúlega flokkast und-
ir dyslexíu eða lesblindu. Þessi kennari ein-
blíndi mjög á árangur nemenda sinna og
þeir, sem bösluðu við námið með erfiðismun-
um eða sinntu því illa, voru ekki í háum met-
um og fengu líka að heyra það.
Það er einmitt námsárangur og háar ein-
kunnir sem fólk tengir góðum kennurum. Sá
sem leiðir nemendur sína upp í eintómar níur
og tíur hlýtur að vera góður kennari, er ekki
svo? Þá dettur mér í hug að segja frá öðrum
kennara, sem uppskar eintómar níur og tíur.
Hann æddi um bekkinn með prik í hendi og
mundaði það illilega ef einhver æmti eða
skræmti. Þetta var að vísu góður bekkur,
enginn með dyslexíu hafði ratað þar inn. En
kennslan fór þannig fram að hann las okkur
fyrir svör við spurningum úr kennslubókinni,
sem við áttum að skrifa niður orðrétt. Ef ein-
hver lagði frá sér pennann fór prikið á loft.
Ef einhver spurði út í námsefnið sagði hann
með þjósti að þetta kæmi allt fram í svörun-
um. Svo hlýddi hann okkur yfir þau orð íyrir
orð og spratt upp eins og reiður hani ef ein-
hverjum varð fótaskortur á tungunni, t.d.
stelpugreyinu sem átti að þylja upp nöfnin á
vefjum líkamans og sagði óvart þvagvefur í
staðinn fyrir þekjuvefur. Ég er sannfærð um
að maður hefði getað bunað þessum svörum
út úr sér á prófi, standandi á höfði enda sagði
kennarinn sigri hrósandi að vori að nánast
allir í bekknum hefðu fengið einkunnina níu
eða þar yfir. Hann var sannfærður um að
hann væri bara svona góður kennari. Sjálf er
ég sannfærð um að það eina sem hann
kenndi mér var að svona ætti alls ekki að
kenna.
Ef misvitrum ráðamönnum væri alvara í
því að taka upp afkastahvetjandi launakerfi í
skólum, byggt á einkunnum nemenda, yrði
erfitt að girða fyrir vinnubrögð af þessu tagi.
Þá væri mönnum líka í lófa lagið að semja
léttari próf og stunda ýmiss konar hagræð-
ingu. Og fáir fengjust til að kenna seinfæru
nemendunum og þeim sem haldnir eru at-
hyglisbresti og alvarlegum hegðunarvand-
kvæðum því að alltof langan tíma tæki að
mjaka þeim upp skalann þótt ítrustu útsjón-
arsemi væri þeitt. Svo kæmist svindlið að
sjálfsögðu upp í næstu samanburðarkönnun.
Er þá ekkert að marka þær einkunnir sem
skólarnir gefa og er ekki með neinu móti
hægt að rökstyðja að sá kennari, sem sýnir
árangur í starfi, sé betri en hinn sem gerir
það ekki? Við báðum spurningunum er svar-
ið jákvætt, gallinn er bara sá að í skólum er
ekki hægt að nota bónuskerfi eins og í mat-
vælaiðnaði því að hráefnið er öðruvísi og
framleiðslan líka. Þetta virðist oft gleymast
þeim sem hafa aldrei staðið frammi fyrir
mislitum nemendahópi en hrópa á skjótar
framfarir í skólamálum svo að við stöndumst
samkeppni við aðrar menningarþjóðir. Hið
innra starf skólanna er að sjálfsögðu miklu
þyngra á metunum en tölur á einkunna-
spjöldum. Það getur ráðið úrslitum um hvort
hráefnið verður að hugsandi mönnum en
ekki misjafnlega hagstæðum talnarunum úr
aþjóðlegum könnunum.
Þegar menn tala sig hása um slælega
frammistöðu íslenska menntakerfisins er
eins og þeir hafi fyrir sér draumsýn um að
það skili af sér hálfgerðum róbótum á sviði
tækni, vísinda og viðskipta. Menntun á að af-
greiða hratt og örugglega. Við höfum mjög
einfaldan smekk. Heimurinn er harður og
við verðum að standa okkur. Lausnin er sú
að þjálfa upp góða kennara, borga þeim vel
fyrir mikil afköst og góðar einkunnir en láta
hina éta það sem úti frýs. Þetta er inntakið í
máli margra sem telja sig hafa meira vit á
skólamálum en helstu sérfræðingar á því
sviði.
Nú er ég svo sem enginn sérfræðingur
heldur tala einungis af reynslu beggja vegna
kennaraborðsins en fullyrði samt að það er
enginn vandi að stýra „góðum“ nemendum
til hárra einkunna. Það hefur heldur aldrei
verið neinn vandi, jafnvel ekki fyrir „vonda“
kennara. En ef við ætlum að leggja allt kapp
á að menntun sé fjárfesting sem þurfi að
skila skjótfengnum arði er ég hrædd um að
við séum komin aftur á bak til þeirra tíma er
skólakerfið miðaðist við að sortéra út hæfi-
lega stóran hóp manna til að keppast um þau
fáu embætti sem í boði voru.
Menntun er að sjálfsögðu miklu meira en
fjárfesting. I sinni bestu mynd er hún afl
sem ekki verður metið tO fjár og aldrei verð-
ur frá manni tekið þó að fyrnist yfir allmörg
þekkingaratriði og önnur úreldist í veröld
þar sem flest er á hverfanda hveli. Þeir sem
miðla slíku afli eru góðir kennarar. I því felst
m.a. fagþekking, einlægur áhugi og virðing.
Mér er nær að halda að virðingin sé mikil-
vægust. Kennari, sem sýnir starfi sínu og
nemendunum virðingu, er yfirleitt virtur að
sama skapi og þetta gagnkvæma samband
skilar einna heilladiýgstum árangri í skóla-
starfi. Það eru ekki bág launakjör, sem
kennurum svíður sárast, heldur virðingar-
leysið sem þeim er sýnt þegar hver og einn
telur sig hafa meira vit á starfi þeirra en þeir
sjálfir.
GUÐRÚN EGILSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 8. ÁGÚST 1998 3