Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1998, Blaðsíða 7

EFTIRMÁLI
GREININ „ÞETTA EKKERT SEM ER“
eftir Roni Horn birtist í Morgunblaðinu
sunnudaginn 6. september 1998,
á bls. 26-27. Hér birtist eftírmáli
höfundar við þá grein:
HÉR er einföld en knýjandi efnahagsleg
ástæða sem mælir gegn óvæginni nýtingu
hálendisins. Þessi röksemdafærsla byggir
á staðreynd sem sannast hefur með tím-
anum og felst í því að eftirsóknarverðir
hlutir hækka í verði eftir því sem þeir
verða sjaldgæfari. Á næstu tveimur ára-
tugum eða svo, samhliða því sem nútíma-
þjóðfélög um heim allan bókstaflega eyða
umhverfí sínu og annarra, á hálendið sem
ósnortið land eftir að verða mikiurn mun
sjaldgæfara. Þannig mun allur heimurinn
taka til þess sem staðar sem stöðugt verð-
ur fágætari. Til að tryggja þessa verð-
mætaaukningu, verður að vemda það fyr-
ir ásækni hvers konar opinberra mann-
virkja. Jafnframt, vegna þess hve sjálfs-
vitund Islands sem þjóðar og lands er
ófrávíkjanlega samtvinnuð þessu ástandi
óbyggðanna, á Island sem heild eftir að
verða mun eftirsóknarverðara í augum
þeirra sem búa við sífellt meira plássleysi,
meiri fólksfjölgun, meiri mengun og
ómannúðlegra umhverfi.
Islendingar, allir sem einn, geta ekki
litið framhjá sívaxandi pólitískum og við-
skiptalegum þrýstingi um að ráðast óaft-
urkallanlega og af harðfylgi á landslagið.
Tíminn til þjóðlegrar stefnumörkunar
sem leiða mun Island í átt að manneskju-
legri, hreinni, lifandi og efnahagslega far-
sælli framtíð er runninn upp, nú áður en
það er orðið of seint.
- Er það rétt að tengsl þín við Dickinson
séu hvergi sterkari en á íslandi?
„Já, það er rétt. Þegar ég Ies ljóð og bréf
hennar kemst ég ekki hjá því að hugsa um Is-
land og þörf mína fyrir að koma hingað með
reglulegu millibili. Áf manneskju sem fór ekki
út fyrir hússins dyr hæfir þessi fjarlægi en
ómissandi staður henni fullkomlega. í raun
legg ég verk Dickinson og þessa einstöku eyju
að jöfnu.“
Var ekki tilbúin
- Finnurðu þörf hjá þér til að kynna Island
erlendis? Líturðu jafnvel á það sem skyldu
þína?
„Nei, því fer víðsfjarri. Ég hef engan áhuga
á þvi að kynna Island. I minum huga er Is-
land enginn valkostur umfram aðra staði. Það
vill bara svo til að landið hentar mér í
glímunni við tilveruna, heiminn, sjálfa mig.
Hér finn ég fyrir ákveðinni samverkan. Það
þarf alls ekki að þýða að ísland henti öðrum,
ef til vill upplifa þeir þetta annars staðar, lík-
lega upplifa þeir þetta annars staðar. Ég skil
vel að ferðamennska sé mikilvæg fyrir efna-
hag þjóðarinnar en það breytir því ekki að
fólk verður að kynnast landinu á eigin for-
sendum.“
- Flestar ljósmyndirnar í bókum þínum eru
frá síðustu árum. Hverju sætir þctta, varstu
ekki tilbúin að taka myndir fyrst þegar þú
komst til Islands?
„Ég hélt ég væri það. Mér skjátlaðist. Ég
reyndi að taka myndir en komst fljótt að raun
um að það þjónaði engum tilgangi - ég hafði
ekki hugmynd um hvað ég var að mynda. Ég
þekkti ekki landið. Árið 1979 lagði ég því
myndavélabúnaðinn til hliðar og tók hann
ekki upp aftur fyrr en 1988. í millitíðinni gaf
ég mér tíma til að kynnast landinu."
- Hvað fínnst þér erfíðast að festa á fílmu á
íslandi?
„Landslag. Ég hef aldrei náð tökum á því.
Það kemur aftur á móti ekki að sök því lands-
lagsmyndir þjóna engum tilgangi. Fallegt
landslag hefur enga þýðingu á ljósmynd - það
er hægt að gera allt fallegt á ljósmynd.
Það er líka vandasamt verk að einangra
ákveðin fyrirbrigði á ljósmynd án þess að slíta
þau úr samhengi. Séu þau slitin úr samhengi
við „veruleikann" missa þau merkingu sína -
tilgang. Þannig þykja mér póstkort með
mynd af sólarlagi, svo dæmi sé tekið, hvort
sem er á Islandi eða annars staðar, yfirleitt
klisjukennd. Mér geðjast ekki að þessu „á
vettvangi glæpsins-viðhorfi“. Þess vegna forð-
ast ég allt sem er yfirþyrmandi á íslandi, svo
sem Gullfoss. Vissulega er Gullfoss merkur
staður - fegurð hans fer ekki á milli mála. Það
er bara ekki það sem ég þarf til að halda tví-
talinu gangandi - ég þarf samsvörun. Þannig
hafa margir af þeim stöðum sem heilla mig
mest hér á landi enga þýðingu í menningar-
sögu þjóðarinnar - þeir eru aukaatriði. En
HRAUNGRÝTI úr bókinni Lava.
RAUÐFELDSGJÁ úr bókinni Verne's Journey.
þannig er einmitt list mín - hún hverfist um
aukaatriði."
- Er það þess vegna sem þú velur mynda-
syrpur?
„Já. Ég finn enga hvöt hjá mér til að festa
„augnablik" á filmu. Myndasyrpan er mitt
form - margar myndir sem mynda eina
heild.“
Þýðir ekki að storka
náttúrwöllunum
- En hvað með biðina. íslenskir Ijósmynd-
arar segjast oft þurfa að bíða langa lengi eftir
ákjósanlegum sídlyrðum. Kannastu viðþetta?
„Heldur betur. Oft hef ég beðið dögum og
jafnvel vikum saman eftir „réttu" myndinni,
einkum þegar ég var að vinna að bókinni Ver-
ne’s Joumey. Dökk ský héngu yfir Snæ-
fellsjökli dag eftir dag. Votviðri gefur Ijós-
myndum reyndar yfirleitt fallegan blæ en ég
þurfti meira - annarskonar yfirbragð. Ef
maður ætlar að taka ljósmyndir á Islandi
verður maður að temja sér þolinmæði - það
þýðir ekkert að storka náttúruöflunum!“
- En þú sérð ekki eftir tímanum sem fer í
að bíða?
„Svo sannarlega ekki! Þetta er líka partur
af ástæðunni fyrir því að ég kem alltaf aftur,
það er alltaf eitthvað nýtt að sjá. Eitthvað
sem var hulið sýnum síðast vegna veðurs.“
- Tekurðu myndir víðar en á íslandi?
„Nei, það geri ég ekki. Áður en ég fór að
taka myndir hér á landi hafði ég lítinn sem
engan áhuga á þessu formi listarinnar og hef
ekki enn - nema þegar ég er á íslandi. Að
vísu gerði ég myndasyrpu af svefnherbergi
Emily Dickinson um árið og þær voru gefnar
út á bók en það er allt og sumt. í raun gæti ég
hæglega skilið myndavélina mína eftir á ís-
landi þegar ég fer af landi brott. Annars stað-
ar þarf ég ekki á henni að halda - ekki enn
sem komið er að minnsta kosti.“
- En framtíðin. Hvað ber hún í skauti sér?
Verður íslandsheimsóknum fram haldið?
„Örugglega. Ég hef meira að segja verið að
velta fyrir mér fasteignarkaupum hér á landi.
Að vísu er ég tvístígandi í því efni, því sam-
band mitt við ísland er svo gott eins og það
er. Allt er þó breytingum háð, þannig að
kannski kemur að því að ég kaupi mér hús-
næði á Islandi. Það þýðir þó ekki að ég ætli
mér að setjast hér að, aðeins treysta böndin.
Hver veit þó hvað gerist þegar ég eldist og fer
að hægja ferðina?*'
To Place eftir
Roni Horn
Bluff Life, 1990.
Folds, 1991.
Lava, 1992.
Pooling Waters, 2 bindi, 1994.
Verne’s Journey, 1995.
Haraldsdóttir, 1996.
Arctic Circles, 1998.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 19. SEPTEMBER 1998 T