Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1998, Blaðsíða 16

HELSINKI MENNINGARBORG EVROPU ARIÐ 2000
MENNINGARLEG
FLUGELDASÝNING
NÍU borgir munu bera titö-
inn menningarborg Evr-
ópu árið 2000 en hingað til
hefur einungis ein borg
gert það ár hvert, frá
1985. Aþena reið á vaðið
sem fyrsta menningar-
borg Evrópu en síðan hafa
borgir eins og Amsterdam, Berlín, París, Ma-
dríd, Glasgow og Kaupmannahöfn borið þenn-
an titil en í ár er það Stokkhólmur sem býður
til menningarveislu. Á næsta ári mun svo hin
fornfræga mennta- og menningarborg Weim-
_ ar halda merkinu á loft. Borgimar níu eru því
í góðum félagsskap en innbyrðis er einnig
óhætt að fullyrða að þær myndi fjölbreytta og
óvenjulega heild. Segja má að þær myndi
þversnið af Evrópu, menningarlega og land-
fræðilega, en á meðal þeirra eru bæði smáar
þorgir og stórar, borgir í norðri og suðri,
austri og vestri. Hér nyrst eru það Reykjavík,
Björgvin og Helsinki sem mynda þríeina heild
en þegar hefur verið ákveðið að koma á sér-
stöku samstarfí á milli þeirra. Fulltrúar Mið-
Evrópu eru Brussel í Belgíu, Kraká í Póllandi
og Prag í Tékklandi og fulltiúar Suður-Evr-
ópu eru Avignon í Frakklandi, Santiago de
Compostela á Spáni og Bologna á Italíu.
Væntanlega eru borgirnar níu komnar mis;
langt í undirbúningi fyrir hátíðarhöldin. I
Helsinki hófst hann fyrir alvöru árið 1996 og
nú starfa 28 manns á skrifstofu undirbúnings-
nefnarinnar undir stjóm Georgs Dolivo, fram-
kvæmdastjóra verkefnisins. Helsinkibúar
fagna 450 ára afmæli borgarinnar árið 2000
og hafa því undanfarið unnið hörðum höndum
að því að gera upp gömul hús í miðbænum og
reisa ný. I sumar var tekið í notkun nýtt sam-
tímalistasafn, Kiasma, sem vakið hefur at-
hygli fyrir frumlegan arkitektúr. Verið er að
reisa nýtt þjóðminjasafn og breyta hinni
svokölluðu Glerhöll borgarinnar í miðstöð fyr-
ir fjölmiðlun af ýmsu tagi. í heild eru um 500
menningarleg verkefni í undirbúningi fyrir
hátíðarhöldin árið 2000. Pað stefnir því allt í
að nóg verði við að vera í borginni en samt
lýsir Dolivo yfír ákveðnum áhyggjum sem
hann segir reyndar að allar borgirnar níu eigi
sameiginlegar. „Borgimar sem bera titilinn
menningarborg Evrópu árið 2000 eru auðvit-
að ekki þær einu sem eru að undirbúa hátíð-
arhöld fyrir aldamótaárið, að minnsta kosti
allar stærstu borgir hverrar þjóðar era að
leggja drög að dagskrá, London er til að
mynda að skipuleggja dagskrá sem fáir munu
geta skákað sé tekið mið af kostnaðinum. All-
ar þessar borgir stefna vitanlega að því að
laða til sín ferðamenn eins og við og því gæti
slagurinn orðið ansi harður. Reyndar hafa
sumir spámenn í ferðamannabransanum sagt
að það verði svo mikið um að vera í hverju
landi, í hverri borg þetta ár að það muni eng-
inn fara neitt, fólk muni bara halda sig heima
við. Vonandi verður það ekki raunin.“
Ný ímynd
Myndin sem við höfum haft af Finnum þessa
öld hefur markast af nálægðinni við risann í
austri. Sjálfstæðisbaráttan við rússneska
bjöminn í byrjun aldarinnar, sem lauk með
fullu sjálfstæði árið 1917, og Vetrarstríðið við
Sovétmenn árið 1939 eru sögulegir burðarbitar
í þeirri ímynd sem mörg okkar hafa af Finn-
um: Hið hugrakka litla Finnland í skugga ris-
ans. Á kaldastríðsáranum skynjuðum við
spennu þama á milli en einnig ákveðin tengsl.
í reyfuram og njósnasögum þessa tíma var
Finnland iðulega hið dularfulla eða dulmagn-
aða land á mörkum austurs og vesturs og
Helsinki var eins konar hlið að Sovétblokkinni
þar sem alþjóðleg njósnastarfsemi blómstraði.
Pólitískt landslag hefur líka mótað ímynd okk-
ar af Finnum. Olíkt nágrannalöndum sínum í
Helsinki verður ein af níu menningarborgum Evrópu ár-
ið 2000 eins og Reykjavík. Undirbúningur er þar kom-
inn vel á veg og er lögð áhersla á að hátíðarhöldin
skili sér til hins almenna borgara og skilji eitthvað ann-
að eftir sig en menningarlega timburmenn. ÞROSTUR
HELGASON heimsótti borgina og sat meðal annars
blaðamannafund með framkvæmdastjóra menningar-
ársins 2000, Georg Dolivo.
Morgunblaðið/Þröstur Helgason
SAMTÍMALISTASAFNIÐ, Kiasma, á vafalaust eftir að vekja mikla athygli en frá því það var
tekið í notkun 1. júní síðastliðinn hafa um 200.000 gestir heimsótt það, eða um 2.000 gestir á
dag. Myndin er tekin í anddyri safnsins.
Skandinavíu hafa Finnar ekki haft þingmeiri-
hluta af vinstri væng stjórnmálanna nema í
skamman tíma eftir seinna stríð en þeir áttu
hins vegar langlífan kommúnistaflokk.
Fá merki um þessa nálægð Finna við ris-
ann í austri sjást í Helsinki nú. Dæmi er einna
helst að finna í arkitektúr og ýmsum öðrum
menningaráhrifum og svo í mjög miklum
stuðningi almennings við inngöngu Finna í
Evrópusambandið árið 1995, mun meiri en að-
EKKI BARA
GEORG Dolivo, framkvæmdastjóri Helsinki
2000 verkefnisins.
ildin hlaut í nágrannalöndunum í Skandinav-
íu. ímynd Finna nú er annars fyrst og fremst
ímynd þróaðs nútímalegs vestræns ríkis.
Tæknistig er með því hæsta í heiminum og
nálgast hreina og beina dellu. Finnar eru til
dæmis mestu GSM-símanotendur og netnot-
endur í Evrópu. Mikil áhersla er lögð á að
samfélagið sé opið fyrir erlendum gestum og
áhrifum. Sömuleiðis leggja Finnar mikið upp
úr útflutningi á finnskri menningu og hafa öfl-
uga sveit manna í utanríkisráðuneytinu til að
aðstoða og skipuleggja slíka starfsemi. Hátíð-
arhöldin í Helsinki árið 2000 eiga að styrkja
þessa nýju ímynd Finnlands sem nútímalegs,
tæknivædds og opins samfélags.
Fjárfesting, nýsköpun, alþjóðleiki
og þátttaka almennings
Georg Dolivo segir að þótt vissulega muni
mikil áhersla verða á fagurlistir á menningar-
árinu 2000 með fjölbreyttum listviðburðum þá
sé hugmyndin sú að íbúar, stofnanir og fyrir-
tæki í Helsinki skynji ákveðna áherslubreyt-
ingu í andrúmsloftinu og fínni sig knúna til að
taka þátt. „Hátíðarhöldin í Helsinki árið 2000
eiga ekki fyrst og fremst að vera fyrir ein-
hverja útvalda menningarelítu heldur fyrir
alla borgarbúa og alla sem sækja borgina
heim. Ætlunin er að færa listirnar og menn-
inguna út á stræti borgarinnar, allir eiga að
geta tekið þátt í sköpuninni."
Þessi hugmyndafræði endurspeglast í
vinnubrögðum hópsins sem undirbýr hátíðar-
höldin, að sögn Dolivo. „Það eru engir sér-
fræðingar eða gerendur í okkar röðum, þeir
koma allir utan frá, þeir era úti á götum
Helsinkiborgar. Við erum bara hér til að gera
allt klárt, til að undirbúa jarðveginn fyrir
þátttakendurna, hina raunveralegu gerendur,
listamenn á menningarárinu.“
Helsinki hefur fjögur einkunnarorð sem
unnið er út frá við skipulagningu hátíðarhald-
anna árið 2000: Fjárfesting, nýsköpun, alþjóð-
leiki og þátttaka almennings. Dolivo segir
mikilvægt að fjármagn sem lagt er í verkefnið
fuðri ekki upp á einu ári í menningarlegum
flugeldasýningum heldur að það verði lagt í
hluti sem standa undir því að vera varanleg
fjárfesting. „Við verðum að hugsa lengra en
til ársins 2000 við skipulagningu verkefnisins,
þessi hátíð verður að færa Helsinki varanleg
gæði, það verður að skapa eitthvað nýtt og
varanlegt. Þetta ár gæti til að mynda skilað
Helsinki betur inn á kortið, Evrópukortið,
heimskortið. Allt eru þetta markmið sem við
verðum að stefna að.“
Finnar leggja 300 milljónir fínnskra marka
í undirbúninginn fyrir árið 2000 sem samsvar-
ar um 3,9 milljörðum íslenskra króna. Til
samanburðar verða um 900 milljónir íslenskra
króna lagðar til verkefnisins í Björgvin.
Helsinki kemst þó aðeins í hálfkvisti við
Kaupmannahöfn sem var menningarborg
Evrópu á síðasta ári en þar runnu sjö millj-
arðar til hátíðarhaldanna. Segir Dolivo að
Kaupmannahöfn þjáist nú af erfiðum timbur-
mönnum eftir allt húllumhæið sem Helsinki
muni reyna að forðast með meiri áherslu á að
verkefnið taki ekki skyndilegan enda í lok árs
2000. „Það er mikilvægt að við skiljum eitt-
hvað eftir, eitthvað annað en nístandi höfuð-
verk.“ Raunar segja Finnar að líta megi á há-
tíðarhöldin árið 2000 sem nokkurs konar und-
anfara eða prófraun fyrir umsókn þeirra um
að halda vetrarólympíuleikana árið 2006
ásamt Norðmönnum.
Tónlisl og tækni
Þótt dagskráin árið 2000 í Helsinki sé ekki
fullmótuð segir Dolivo að það megi gera ráð
fyrir því að mikil áhersla verði lögð á tónlist og
tækni. Tónlistin hefur verið rauði þráðurinn í
menningu Finna. Hin stórfenglega sinfónía Si-
16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 19. SEPTEMBER 1998