Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1999, Blaðsíða 12

1
r»Ti
•#
í SÝNINGARSAL Náttúrugripasafnsins við Hlemm: Lífríki sjávarins.
5.802, þegar safnið er flutt inn á Hlemm
voru þeir 72.407 og í dag eru íbúar borg-
arinnar og nágrannasveitarfélaganna
rúm 130.000 manns. Jafnvel þótt mann-
fjöldi hafi nær 30-faldast hefur aðsókn
að safninu ekki einusinni tvöfaldast frá
því er safnið flutti inn í Safnahúsið, - og
þrátt fyrir tífalt lengri opnunartíma nú.
Eins og sjá má í töflunni er aðsóknin
ótrúlega léleg og alls ekki í samræmi við
aðsókn á sambærileg söfn erlendis en
miðað við önnur slík söfn mætti ætla að
náttúrufræðasafn í Reykjavík myndi
ikða að sér a.m.k. 90.000 manns á ári.
Gestir Náttúrugripasafnsins
Ár Gestir Opið klst/viku
1909 4100 1
1910 3750 1
1911 2420 1
1912 3450 2
1913 3600 2
1944 5904 3,5
1945 7075 3,5
1946 15412 3,5
1994 5773 10
«fc,1996 6045 10
1997 5492 10
Önnwr söfn og stofnanir
I Reykjavík er vaxandi fjöldi safna og
hafa þau með sér samvinnu í auknum
mæli, t.d. gengur safnarúta á milli þeirra
á sumrum. Auk stuðnings við þau yrði
gott náttúrufræðasafn í höfuðborginni
gífurleg hjálp við önnur slík söfn á lands-
byggðinni, sem nú er verið að byggja
upp í tengslum við náttúrufræðasetrin.
Eins má sjá fyrir sér samvinnu við Gra-
sagarðinn og Húsdýragarðinn í Laugar-
dal og fleiri staði þar sem umhverfið er
til umfjöllunar.
Fjölmörg fyrirtæki og stofnanir byggja
tilvist sína á náttúrulegum auðlindum, s.s.
A físki, jarðhita, vatnsafli o.fl. Kynning á
viðfangsefnum þeirra og rannsóknum, og
á því hvemig vinnsla þeirra hefur áhrif á
umhverfíð, er eitt af verkefnum sem nátt-
úrufræðasafn gæti tekið að sér í sam-
vinnu við slíkar stofnanir.
Söfn í Evrópu
Eitt elsta náttúrufræðasafn heims er
Náttúrugripasafnið í London, stofnað
1753. Grunnur þess var einkasafn aðals-
mannsins Henry Sloane sem var safnari
náttúrugripa af lífí og sál og kom sér vel
að hann var auðugur maður. Arið 1860 var
ákveðið að færa safnið frá Bloomsbury til
London og að byggja yfir safnið. Hönnun
byggingar hófst árið 1873 og var safnið opnað
1881 og fannst Bretum mikið um hve þetta
gekk seint fyrir sig, eða ein 7 ár. Bygging
♦íáttúrufræðasafnsins í London er þó ekkert
venjulegt hús og er notað enn.
Þeir sem ferðast til annarra landa ættu að
leggja leið sína á náttúrufræðasafn staðarins
sem þeir heimsækja, en menningarþjóðir eiga
mörg stórkostleg söfn, oft með áhugaverðum
sérsýningum, þ.e. ekki eingöngu uppstoppuð-
um dýrum eða rykugum glerskápum. Söfnin
ljúka upp náttúru viðkomandi lands og ferða-
lagið verður þeim mun innihaldsríkara og
skemmtilegra.
Þjóðinni tii skammar
í ársskýrslu Náttúruíræðistofnunar 1997
víkur Jón Gunnar Ottósson forstjóri að starf-
%oni náttúrufræðasafnsins og segir þar: Nú
eru liðin 70 ár frá því að fyrst var ákveðið að
fmna lausn á húsnæðisvanda safnsins og því
orðið tímabært að ljúka þessu máli sem er
þjóðinni til skammar. Island er eina landið á
BREZKA Náttúrugripasafnið hefur verið endurgert
af miklum metnaði. Myndin sýnir innganginn í jarð-
fræðideildina, en gestir fara með rúllustiga upp í
gegnum hnattlíkan. Endurgerð jarðfræðideildarinnar
kostaði 12 milljónir punda.
norðurhveli jarðar, og þótt víðar væri leitað,
sem státar ekki af góðu náttúrugripasafni og
sækja þó fáar þjóðir viðurværi sitt í jafnríkum
mæli til náttúrunnar og íslendingar. Undir
þessi orð skal tekið en þar sem framkvæmda-
viljinn er lítill er erfítt að sjá hvað er til ráða.
Afmeelisgjöf Svavars
Á 100 ára afmæli Hins íslenska náttúru-
fræðafélags 1989 flutti þáverandi menntamála-
ráðherra, Svavar Gestsson, ræðu um stöðu
safnsins og leiðir til úrbóta. Svavar rakti þar
armæðusögu safnsins og vinnu nefndar um
náttúrufræðahús, og færði félaginu síðan gleði-
leg tíðindi: Mér er sérstök ánægja að því að
skýra frá því hér að á fundi sem ég átti í fyrra-
dag með borgarstjóramm í Reykjavík og há-
skólarektor náðum við samkornulagi um að
vinna að þessu rr.áli. Verður nefndinni falið að
vinna tillögur sínar nánar og er gert ráð fyrir
því að undirbúningur hefjist á næsta ári og að
byggingaframkvæmdir geti hafíst á árinu 1992
og að starfsemi hefjist í húsinu 1995. Það er
áskorun mín til Svavars að hann gefí þetta mál
ekki upp á bátinn og tali fyrir því við þáverandi
borgarstjóra. Auk þess vænti ég að Svavar geti
GEIRFUGLINN sem útrýmt var um 1820. Eintakið á Náttúrugripasafninu var keypt á uppboði í
London fyrir samskotafé.
einnig beitt áhrifum sínum á fulltrúa í borgar-
stjórn Reykjavíkur og tali þá fyrir hugðarefn-
um sveitunga síns Björns, er reifaði fyrst málið
fyrir 115 árum.
Staðan i dag
Með lögum nr. 60 frá 1992 var Náttúrufræði-
stofnun leyst undan þeirri skyldu að reka sýn-
ingarsafn, en má með leyfi umhverfísráðherra
gerast aðili að sýningarsöfnum sem rekin eru
af öðrum en ríkinu. Með setningu laganna var
gert ráð fyrir að sýningarsafnið yrði í sameign
og sameiginlegum rekstri ríkisins, Reykjavík-
urborgar og Háskóla Islands. Ur því hefur
ekki orðið. Staðan er núna sú að engin lög eða
reglur eru um náttúrufræðasafn íslands, það
safn er því eiginlega ekki til, því var „eytt“ árið
1992. Náttúrugripasafnið gamla er þó enn á
sínum stað og opið fjórum sinnum í viku, án
formlegs rekstraraðila, stjórnanda, enginn sem
sér um þróun eða viðhald og svo virðist hvar
sem borið er niður að lítill áhugi sé á að koma
þessum málum á einhvern rekspöl. Enda er nú
svo komið fyrir safninu að þar eru engar sér-
sýningar eða neitt spennandi að gerast - það
stórkostlegasta sem hefur gerst var árið 1997
þegar byrjað var að rukka aðgangseyri og nú
kostar 300 kr. að líta þar inn.
Árið 1991 var áætlaður kostnaður við bygg-
ingu Náttúruhúss, þ.e. fyrir náttúrufræðisafn
og starfsemi Náttúrufræðistofnunar, um 860
m.kr. Hins vegar væri unnt að byggja fyrst yf-
ir safnið, sem er brýnna verkefni, en áætlað
var að sýningarsalir kostuðu 170 m.kr. Þannig
mætti vel hanna hús sem byggt yrði í áföngum
og miða við að byrja að nýta sýningarsalina
innan 1-2 ára.
Þann 13. janúar 1999 beindi Ágúst Einars-
son, alþingismaður, fyiúrspurn á Alþingi um
stöðu náttúrufræðasafnsins til umhverfísmála-
ráðherra. Svar umhverfismálaráðherra, Guð-
mundar Bjamasonar, var á þá leið að vissulega
væri áhugi á safninu og það væri alls ekki
gleymt þótt staða þess hafí lengi verið til
vansa. Sagði hann frá því að nefnd þriggja
ráðuneyta sé að vinna að málinu, verið sé að
samræma lög um söfn þau sem ríkið kemur að
og verið sé að fínna leiðir til fjármögnunar,
enda sé um mikið fé að ræða. Áuk ráðherra
tóku nokkrir þingmenn til máls og studdu þeir
|
\2> LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. MARZ 1999