Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1999, Blaðsíða 19

EFTIR BERGLINDI
GUNNARSDÓTTUR
SALURINN. Dyrnar opnast og lokast.
Konan stendur andartak í sömu spor-
um og verður snöggvast litið upp fyrir
sig; svo undarlega hátt til lofts þarna
inni. Hún gengur hljóðlega áfram og skáskýt-
ur augunum á salsvörðinn. Yfirleitt nokkuð
þungbúinn á svip, þessi salsvörður, á upp-
hækkuðum palli með áhyggjuhrukku milli
augnanna eins og honum hafi verið falið að
gæta allra rykkorna áranna sem hafa sveimað
um salinn, mettuð af hugsunum, djúpum eins
og dýpsta viska landsins hefur alið, víðáttu-
miklum eins og eilífðin sem rúmast innan
endimarka eylandsins.
Hún gengur innar, alveg að stóru Borgund-
arhólmsklukkunnni á veggnum andspænis.
Klukkunni sem slær máli á tíma salsgestanna,
ákvarðar lestrarhléin, matartímann og kaffi-
tímana; pásurnar sem skila mönnum aftur inn
í samtímann úr óralöngum fjarska sögu og
fræða, allra þeirra endalausu heima sem íyr-
irfinnast í höfðum gestanna inni í þessum ein-
stæða sal.
Hún sest niður á innsta borði, næst glugg-
anum, til að geta látið loftið leika um sig. Hún
er svo mikið gefin fyrir útiloft, þessi kona.
Þaðan sér hún yfir salinn. Sér dyrnar opnast
og lokast, salsgesti koma inn, oftast hæglát-
lega og næstum læðast; altekna andrúmslofti
staðarins eins og þeir gangi inn í helgidóm án
þess að vita almennilega af því. En sumum
fylgir hressandi vindgustur; hurðin skellist
aftur að baki þeirra með dumbu bergmáls-
hljóði sem stígur til lofts og hljóðnar þar. Þeir
skjótast meðfram bókahillum þaðan sem
Britannica, Brockhaus Enzyklopaedia og
Kindlers Literatur Lexikon horfa yfir salinn
og út um gluggana, stóra og bogadregna eins
og hallarglugga: Horfa út í veröldina fyrir ut-
an veröldina. Kyrrð salarins bráðum aldar-
gömul; hún er full af röddum sem hvísla um
fræði, í hverju skoti, sérhverju rykkorni sem
berst um salinn frá bók til bókar og enn einn-
ar bókar ad infinitum...
Salsgesturinn læðist án þess að þurfa það;
Ljósmynd Edda Sigurjónsdóttir.
LESTRARSALUR Landsbókasafns, Safnahúsi við Hverfisgötu í Reykjavík.
allur tröllskapur drukknar í virðulegum þegj-
andahætti þessa lofts og þessara veggja:
Grænu gi’ænu veggja, grænu grænu borða,
gi’æna græna gólfs.
Hún lætur hugann hvarfla aftur til þeirrar
stundar þegar hún kom fyrst á safnið. Hún
var stelpa í framhaldsskóla og henni ægði há-
tíðleikinn sem umlék alla hluti; það var eins
og allt þarna inni væri orðið svo ævagamalt,
jafnvel salsvörðurinn dró seiminn í hreyfing-
um. Hana vantaði að skoða grein í gömlu dag-
blaði vegna ritgerðar sem hún þurfti að skrifa
og hann neitaði að sækja fyrir hana blaðið.
Með það fór hún. En hún lét það ekki fæla sig
frá að koma aftur; það var í henni alveg nægi-
leg þrjóska og kannski hafði hún þegar fallið
fyrir anda hússins. Hún fann sig fljótt heima
þar og var aldrei framar neitað um nokkurn
skapaðan hlut.
A veggnum fyrir ofan Brockhaus og
Britannicu eru tveir gluggar með úthöggna
steinsúlu á milli þeirra. Inn um þessa glugga
geta vegfarendur um stigaganga staðnæmst
og horft inn í lestrarsalinn óséðir, grandskoð-
að gestina og virt fyrir sér hægfara hreyf-
ingu allra hluta þarna inni eins og í slow-
motion-atriði í kvikmynd. Allt staðfestir
tímaleysi þessa staðar þar sem ytri ummerki
mannlegs lífs og erils eru í löngu stoppi þótt
enn tifí stóra veggklukkan og vísar hennar
þokist áfram hægt og bítandi - eina mark-
vissa hreyfingin í þessum salarkynnum
talandi þagnar.
Núna telja þeir niður eilífðina þessa síðustu
viku fræðilegrar einbeitni in studiis; þessa
síðustu viku sem safnið lifir. Er sem henni
sýnist að Jón Arnason hrökkvi ögn við á
mynd sinni? Hann sem hefur fylgst með öllu,
staðfastur á útveggnum eins og vökull land-
vættur. Og er ekki augnaráð hans dálítið ráð-
villt og hugsi?
A marmaraplötu við austurendann er minn-
ismerki um Jón Thoroddsen skáld sem barð-
ist fyrir danska kónginn á sinni tíð og orti: Oft
er hermanns örðug ganga... Og konan segir
við sjálfa sig og alla þá sem um árabil hafa
tínst úr snjónum inn í hlýjan lestrarsalinn,
þessa furðufugla og kynjakalla og -kelling^-
og ástvini fræða og elskhuga: Örðugt er að
kveðja þennan sal, örðugt...
I nóvember 1994 og janúar 1999.
SALURINN
SVIÐSETTAR DRAUMSÝNIR
í LISTASAFNIÍSLANDS
SÝNING á ljósmyndum kanadísku lista-
konunnar Janietu Eyre verður opnuð í
Listasafni íslands í dag kl. 11. Sýningin
er liður í sýningaröð safnsins til kynn-
ingar á nýsköpun og nýrri nálgun ljósmynd-
armnar sem listmiðils í samtímanum.
í fréttatilkynningu segir að ljósmyndir
Janietu Eyre séu sviðsettar draumsýnir sem
bera þó sterkt yfirskin raunveruleika, sem
fólginn sé í trúverðugleika ljósmyndarinnar
sem miðils. Myndirnar sýna tvöfaldar sjálfs-
myndir listakonunnar þar sem hún gengst
upp í ólíkum gervum eða hlutverkum. Um leið
eru myndirnar sviðsettar í óræðu sögulegu
umhverfi og hlaðnar táknum og tilvísunum
sem skapa magnað andrúmsloft losta, erótík-
ur og dauða.
Janieta segir sjálf að hún hafi hrifist af
hugmyndinni um tvífarann í myndum sínum
þegar hún uppgötvaði að manneskjan sem
hún sá í speglinum á hverjum morgni var ekki
hún sjálf. Handan spegilsins sá hún heim
hinna dauðu, og í myndum sínum leitast hún
við að sýna þennan heim í fullkominni sam-
hverfu við hinn lifandi heim. Um leið segist
hún vilja nota ljósmyndina til að „klæða
skáldskapinn í dulargervi sannleikans" og ját-
ast þannig undir tvöfalt eðli tilverunnar í
heild sinni.
Myndir Eyre vekja margar spurningar um
samband ímyndunar og veruleika, skáldskap-
ar og sannleika, auk þess sem þær hafa marg-
víslegar tilvísanir í sérstakan reynsluheim
kvenna, sem kannski eiga sér einna helst hlið-
stæðu í verkum mexíkósku listakonunnar Fri-
du Kahlo.
Fyrirlestur um Janietu Eyre
I tilefni af sýningunni kemur hingað til lands
Sheldon LaPierre, listfræðingur frá Cristiner-
EIN af sjálfsmyndum Janietu Eyre.
ose Gallery í New York, og flytur fyinrlestur í
safninu í dag kl. 15, um myndir Janietu Eyi-e
og stöðu hennar í list samtímans.
í tilefni sýningarinnar hefur Listasafn ís-
lands gefið út litprentaða sýningarskrá með
ritgerð eftir Demetrio Paparoni og viðtali við
listakonuna skráðu af Daniele Parra.
Listasafn Islands er opið alla daga nema
mánudaga, frá kl. 11-17. Sýningin stendur til
18. apríl.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. MARZ 1999 I $