Lesbók Morgunblaðsins - 22.05.1999, Qupperneq 15

Ir

mBL 1 L 1
FYRSTI hópur útskrifaðra handavinnukennara ásamt kennurum sínum, Kurt Zier, Elínborgu
Aðalbjarnardóttur, Sigríði Arnlaugsdóttur og Valgerði Briem; Aftari röð f.v.: Anna Þorsteins-
dóttir, kenndi handmennt við Húsmæðraskólann að Laugum.°Látin. Gerður Sigurðardóttir,
kenndi handmennt m.a. á Stokkseyri og í Keflavík. Þorbjörg Eldjárn, kenndi handmennt við
Húsmæðraskóla Suðurlands á Laugarvatni og Námsflokka Reykjavíkur. Herborg Kristjáns-
dóttir, kenndi handmennt við Laugarnesskóla. Látin. Indíana Guðlaugsdóttir, kenndi hand-
mennt m.a. við verknámsdeild Lindargötuskóla og Húsmæðraskóla Suðurlands á Laugar-
vatni. Látin. Hólmfríður Ingjaldsdóttir, kenndi handmennt við Gagnfræðaskóla Austurbæjar.
Rannveig Sigurðardóttir, kenndi handmennt við Gagn'fræðaskóla Vesturbæjar, Gagnfræða-
skóla verknáms, Ármúlaskóla og Hagaskóla. Erna H. Kolbeins, kenndi handmennt m.a. við
Gagnfræðaskólann í Vestmannaeyjum, Réttarholtsskóla, Vogaskóla og Ölduselsskóla. Vigdfs
Pálsdóttir, kenndi við handavinnukennaradeildir K.í. og K.H.Í. Lektor þar. Guðfinna Guð-
brandsdóttir, kenndi m.a. við Andakílsskóla og Barna- og miðskólann ■ Hveragerði. Látin.
Ólína Jónsdóttir, kenndi á eigin handavinnunámskeiðum í Reykjavík um margra ára skeið.
Látin. Soffía Þórarinsdóttir, kenndi við Gagnfræðaskóla verknáms, Ármúlaskóla og og handa-
vinnukennaradeildir K.f. og K.H.Í. Lektor þar. Guðný Helgadóttir, kenndi handmennt við gagn-
fræðadeildir Laugarnesskóla, Vogaskóla og þjálfunarskóla ríkisins í Stjörnugróf. Þórveig Sig-
urðardóttir, kenndi handmennt m.a. við Barnaskólann á Hellissandi, Gagnfræðaskólann í
Vestmannaeyjum, Héraðsskólann í Reykholti, Barna og gagnfræðaskólann f Keflavík og
grunnskólana á Svalbarðs- strönd og í Gaulverjabæ. Ástrún Valdimarsdóttir, kenndi hand-
mennt við Héraðsskólann og Húsmæðraskólann á Laugarvatni, Námsflokka Reykjavfkur,
Gagnfræðaskóla Vesturbæjar, Gagnfræðaskóla verknáms Ármúlaskóla og í Hagaskóla. Á
myndina vantar Auði Halldórsdóttur og Jónu Kristínu Brynjólfsdóttur. Þetta allt er talið upp til
marks um hvað þessi fríði útskriftarhópur 1949 hefur lagt af mörkum til verkmenntunar á
landi hér.
nytsömum tilgangi til hliðar til að réttlæta
það, svo sem ráðstefnuhalda (!), og í hvaða
landi öðru í Evrópu er sérbyggt húsnæði
borgarlistasafns tekið undir almennar kosn-
ingar?
Handíða- og myndlistaskólinn var fljótur að
sanna tilverugrundvöll sinn og þegar í upp-
hafi komust færri nemendur en vildu í hinar
ýmsu deildir hans og er fram liðu stundir til
mikilla muna færri. Þegar flutt var í húsnæðið
á Grundarstíg 2 árið 1941, sem næstu árin
dugði skólanum vel, þótt sumar deildir störf-
uðu áfram í kjallaranum við Hverfisgötu, var
myndlistardeild stofnuð. Innritaðist strax um
tugur nemenda í hana, sumir landskunnir í
dag. Hér var líka í fyrsta skipti í sögu þjóðar-
innar og á markaðan hátt hugað að ýmsum
þeim þáttum list- og verkmenntunar sem fyr-
ir siðaskipti höfðu verið í hávegum. Þessi
snöggu umskipti munu til marks um að mörg-
um ráðamanninum hefur verið ljós þýðing
skólans fyrir menntakerfíð, enda streymdu nú
handgerðir hlutir úr deildum hans, allt frá
hlutum notagildis til myndverka sem sá stað á
ýmsum sýningum. Engin dæmi voru til þessa
áður í því umfangi og vöktu hlutirnir óskipta
athygli og aðdáun almennings. Þá setti Kurt
Zier upp leikbrúðusýningu, forleik og þrjá
þætti úr Fást eftir Goethe 1941, og hafði hann
sjálfur smíðað brúðurnar og leiksviðið, en
nemendur kennaradeildar aðstoðuðu við mál-
un þeirra og leiktjaldanna.
Hér var um gríðalegt stökk að ræða til nú-
tíma menningarþjóðfélags og undarlegt að
ekki skyldi fljótlega hafíst handa um varan-
legt húsnæði yfir starfsemina, en hér mun í
og með hafa ráðið árekstrar við Kennaraskól-
ann, embættis- og bóknámsliðið. Það mikils-
verða við skólann var að bæði var hugað að
þjóðlegum arfi sem nútímalist, tvinnað saman
nútíð og fortíð og hefði sá hugsunarháttur
frumkvöðlanna betur verið varðveittur alla
tíð. Þannig var tekin sú stefna að ráða fram-
sæknustu listamenn þjóðarinnar til myndlist-
ardeildar og byrjað á Þorvaldi Skúlasyni. Það
bar þann árangur að aðeins fjórum árum
seinna var námið viðurkennt af listakademí-
unni í Kaupmannahöfn sem fullgilt til inn-
göngu í hana próflaust. Var um svokallaða
gestanemendur að ræða, hospidanter, og gátu
menn orðið fullgildir nemendur eftir fyrsta
árið, ef þeir stóðu sig vel og kærðu sig um.
Var þetta drjúgur og ómetanlegur áfangi til
að koma íslenzkum listaspírum á framfæri er-
lendis og til vitnis um að hér voru hlutaðeig-
andi með á nótunum, óhræddir við að hugsa
stórt. Nám í kennara- og myndlistardeildum
tók hið skemmsta tvö ár, en það var samfellt
nám og árangur síst lakari verklega séð en
fjögurra ára í dag, og hvað fríhendisteikningu
snertir hafði það í ýmsum tilvikum vinning-
inn. Ahuginn var svo mikill að menn voru sín-
ir eigin kennarar í listasögu og um árangur-
inn af því sjálfsnámi eru þó nokkrir nemendur
myndlistardeilda til vitnis enn í dag. Skólinn
fékk viðbótarhúsnæði á efstu hæð nýbygging-
ar Egils Vilhjálmssonar á Laugavegi 118 árið
1947 og hófst þá mikilvægur kafli í sögu hans,
sem greinilega sá stað á tíu ára afmælissýn-
ingu hans í Listamannaskálanum gamla við
Kirkjustræti vorið 1949. Nú mátti ætla að
skólinn hefði rótfest sig, en þrengingatímabili
hans var þó ekki lokið og á tímabili var það
slíkt að kennt var í íbúð Lúðvígs Guðmunds-
sonar, og lá við að skólinn legðist niður um
miðbik sjötta áratugarins. En með nýjum lög-
um um listiðnaðardeildirnar tók allt skóla-
starfíð nýjan fjörkipp 1956, fengið var á leigu
nýtt og rúmgott húsnæði í Skipholti 1, þar
sem sumar deildir hans eru enn starfandi.
Upphaflega 400 fermetrar á annarri hæð en
með tímanum hverja hæðina á fætur annarri,
loks allt húsið auk tveggja viðbygginga hvorr-
ar til sinnar handar og loks viðbótarhúsnæði í
Skipholti 25. Fyrstu lög yfir skólann voru
samþykkt á Aiþingi 1965 og var þá nafni hans
breytt í Myndlista- og handíðaskóli Islands,
en þau voru því miður af furðulegri skamm-
sýni samin. Nú var sú stefna tekin að fjölga
deildum allt hvað tók á kostnað þess að
treysta þær og jarðtengja sem fyrir voru,
jafnframt bæta réttarstöðu kennara við skól-
ann og vinnuaðstöðu innan hans. Þeim at-
gangi lauk ekki fyrr en kennarar sem þá rétt
fylltu tuginn voru orðnir 105 fyrir nokkrum
áram, en einungis einn skipaður ásamt skóla-
stjóra, en ekki meira um þá öfugþróun hér.
- Eftir stendur, sextíu árum eftir stofnun
hans, að hér var um stolt en vanmetið óska-
barn þjóðarinnar að ræða, sem átti sína
hörðu andstæðinga og úrtölumenn innan
kerfisins. Og það sem þeir sem báru hitann
og þungann af kennslunni um áratuga skeið
sáu í hillingum var fótum troðið af þeim öfl-
um sem vilja steypa allt kennslukerfið í eitt
mót. Þá kom menntamálaráðuneytið ekki til
skólans heldur skólinn til ráðuneytisins, sem
eru mestu mistökin í allri sögu skólans,
skerti sjálfstæði hans og sérstöðu sem þakið
á allri samanlagðri myndlistarfræðslu í land-
inu. Það er ámóta vanhugsað og hin vinsæla
og margþvælda tugga stjórnmálamanna, að
vinnan eigi að koma til fólksins, því það er
fólkið sem á að koma til vinnunnar. Og í öll-
um greinum lista er meginveigurinn sá að
kenna fólki að vinna, því listin er ekki nema
fimm prósent náttúrugáfa en níutíu og fimm
prósent vinna.
OLÉG TITOV
ÉGMAN
ÞAÐ VEL
EWINDUR ERLENDSSON
ÞÝDDI
Ég man það vel, hve barðist heitt þitt
hjarta
og hendur skulfu létt á armi mér
Eg man það vel hve brotagjarna og
bjarta
í brjósti vonarhöll égreisti þér
Ogilm af gullnum haustsins laufum lagði
um lífog vitund okkar, tímans bönd
af sálum ungum leystust brátt að bragði
og burtu flugu skip af luktri strönd.
Með þér varð engu lík sú vesla veröld
sem veltist fyrr í hversdagsys ogglaum
Ég féll á kné og bað minn Guð að gefa
mér grið að dvelja um kyrrt við þennan
draum
Ég man það vel og því sem gleði geymir
ígóða, dýra minning ástin snýr
Víst fer ei allt svo dátt sem um þig
dreymir
en draumsins logíhuga stöðugt býr.
KVEÐJA
MÁLALIÐANS
Ég kveð hið liðna fyrir fullt og fast
og farga öllu því sem dýrast mat
mín dvöl var hér sem úthafsöldukast
yfir þann stein sem einn í fjöru sat
Ég veit ei hvað skal segja né við hvern
hvern að kveðja eða biðja um náð
en fyrir þér mín sveit, ég bið sem barn
að blessist iðja þín og hvert þitt ráð
BJÖRN GUÐNI
GUÐJÓNSSON
VÍÐERNI
ÍSLANDS
Virða skyldu vormenn gerla
víðernisins töframátt
jarðnesk stjarnan megi merla
móti bjartri himingátt
náttúrunnar nistisperla
natið samspil tímans ferla
landsins ásýnd lyftir hátt.
Auði lands má aldrei glata
áformin þó gerist djörf
meðalveg skal mannkyn rata
til móts við brýna orkuþörf
fyllist moði jarðar jata
jarma hjarðir, veröld hata
aðgát helgist aldahvörf.
Grasi ofnir Eyjabakkar
ógnargljúfur Jökulsár
hlemmisandar, hæðir, slakkar
Herðubreiðar fögru slár
glitábreiða, gróðurstakkar
Guði sínum tilurð þakkar
fjallahringur fagurblár.
Augu heimsins eru á höttum
eftir því sem prýðir Frón
hrjóstrinu með hlíðum bröttum
hálendisins ferska tón
að mæla slíkt í megavöttum
mannonsauði og tekjusköttum
yrðijarðar ómælt tjón.
Höfundurinn er verzlunarmaður í Reykjavík.
Þú borgin Ijúf sem elsku mína átt
sem umberð mig og þokka að mér snýr;
ég muna skal þitt heiði himinblátt,
hiti þinn í mínum æðum býr
Dæm þú mig ekki og ég aftur sný,
en á meðan; veri guð með þér
mín bíða þroskans lönd, og burt ég flý
Bið þú fararheilla einnig mér
A burt ? og harm í hjarta tóman ber
hulin vonsvik, sárt er undan sveið
og ganga mun ég einn, því enginn fer
engill þinn að vísa mér á leið
ANSANS
VESEN
Ánkkverju ert ekki hjá mér
ánkurj er ég sona einn?
Ert’alveg orðin frá þér
auga míns blái steinn?
Ankurju fæ ég ei flogið?
Fæ ekki harminum kingt?
Aldrei er á ukkur logið
aldregi geturðiu hríngt
Aldrei í kyrrðinn' á kvöldin
kreist fæ ég þína hend
eða kysst á þér kollinn
ogklappað á þína lend
Þetta er gengdarlaus gánga;
grillir hvergi í land
barningur ófær án enda
Ég er sigldur í strand
Tekur þó út yfír allt að
ef ég loks næ þínum fund
þá ertu alltaf hreint eins og
uppsnúið roð í hund
Höfundurinn er þrítugur, rússneskur handbolta-
maður, sem leikið hefur hér á landi sfðan
1995, nú síðast með Fram. Þýðandinn vinnur
nú að frekari þýðingum á Ijóðum Titovs og
stefnt er að útkomu bókar.
SELMA SIF
ÓSKARSDÓTTIR
AÐ
GLEYMA
OG SKIUA
...EKKI
Þau skilja þetta ekki,
þessi sem halda að við séum
bara börn.
Þau skilja ekki straumana,
sem eru á fleygiferð
allan daginn,
tilfínningamar sem flæða,
bara hvert sem þær vilja
og enginn getur stoppað.
Skilja ekki að við erum
að uppgötva hvert annað.
Þau hafa gleymt hvernig
er að stíga fyrstu
skrefín upp,
upp stigann að þessum
árum sem allir eru að
tala um.
Þau hafa gleymt!
Höfundurinn er 12 ára Reykjavíkurmær.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 22. MAÍ 1999 1 5