Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.2000, Qupperneq 6

ALLTAF MEÐ AHORF-
ENDUR í HUGA
Morgunblaðið/Hávar
Stjóm Leikfélags Húsavíkur: Kristjana M. Kristjénsdóttir, Jón Arnkelsson, Dómhildur Antonsdóttir, Steinunn Áskelsdóttir, Halla R. Tryggvadóttir.
Leikskráin er oft eina heimildin um erfióið þegar sýningum lýkur. Freyvangsleikararnir Jón G.
Benjamínsson, Ólafur Theódórsson, Pálmi R. Þorsteinsson og Pétur St. Arason fletta henni.
Bandalag íslenskra leik-
félaga er 50 ára á þessu
ári.HÁVAR 5IGUR-
JÓNSSON ákvað að
taka púlsinn á áhuga-
leiklistinni og heimsækja
leikfélög hér og þar á
1 anc linu næstu mánuði.
Fyrsta heimsóknin var á
Húsavík og Dalvík.
SÖGU Bandalags íslenskra leik-
félaga mætti eflaust rekja
með formlegum hætti í grein
sem þessari og minnast
þeirra frumkvöðla sem komu
starfseminni á laggirnar.
Bandalagið sjálft er auðvitað
ekki neitt annað en samtök
leikfélaganna í landinu og án þeirra væri
ekkert bandalag. Það segir sig sjálft.
Það mun hafa verið Ævar R. Kvaran sem
sá kosti þess að leikfélögin sameinuðust í
slíkan félagsskap og sjálfur veitti hann BÍL
formennsku fyrsta kastið. Ekki löngu síðar
tók Sveinbjörn Jónsson að sér framkvæmda-
stjórn Bandalagsins og gegndi því starfi í
u.þ.b. tvo áratugi er Helga Hjörvar tók við.
Sigrún Valbergsdóttir var næsti fram-
kvæmdastjóri og Kolbrún Halldórsdóttir tók
við af henni. Núverandi framkvæmdastjóri
er Vilborg Valgarðsdóttir.
Lykilhlutverk BÍL
Skrifstofan BÍL gegnir lykilhlutverki í
starfsemi áhugaleiklistarinnar í landinu, þar
er leikhandritasafn, hið stærsta á landinu,
Leiklistarbiaðið er gefið út af BIL, eina
tímaritið um leiklist sem út kemur í landinu
og skrifstofan þjónar sem upplýsingaskrif-
stofa og ráðningarmiðlun leikstjóra sem fara
til starfa hjá áhugaleikfélögunum vítt og
breitt um landið. Stjórn BÍL undir forystu
formanns þess sér um samningagerð við Fé-
lag leikstjóra á íslandi en um langt skeið
hefur það tíðkast að leikfélögin ráði sér leik-
stjóra úr röðum atvinnumanna í leiklist.
Þegar horft er til baka kemur í ljós að
greinileg tengsl eru á milli þess að leiklist
verður að viðurkenndri atvinnugrein með
stofnun Þjóðleikhússins 1950 og þess að
fyrsta kynslóð atvinnumanna fer að starfa
með áhugaleikfélögunum. Hvaða áhrif þetta
hefur haft á leiklistarstarfsemina þarf ekki
að
velta lengi vöngum yfir; atvinnuleikararn-
ir fengu margir hverjir sína fyrstu skólun í
leikstjórn á þessum vettvangi og svo hefur
löngum verið síðan en einnig skilaði sam-
starfíð sér í auknum metnaði leikfélaganna,
aukinni kunnáttu í leik og frágangi sýninga,
ásamt meiri dirfsku í verkefnavali en áður
tíðkaðist.
Ný Sslensk leikrit
Stjórn BIL hafði forgöngu um það á 7. og
8. áratugnum að því fjármagni sem ríkið
beindi til áhugaleiklistarinnar var deilt út til
félaganna eftir því hvers konar verkefni þau
völdu sér. Var hæstur styrkur veittur til
uppsetningar nýrra, frumsaminna íslenskra
verka og þannig var verkefnavali félaganna
beint í þann farveg að örvaði frumsköpun
höfunda. Hefur þessi skynsamlega stefna
vafalaust haft meiri á áhrif á þróun íslenskr-
ar leikritunar á síðasta fjórðungi aldarinnar
en metið verður í fljótu bragði.
Var í upphafi miðað við að styrkur til leik-
félags gæti staðið undir launum leikstjórans
og svo var lengi vel en um nokkuð langt ára-
bil hefur styrkupphæðin misst af lestinni og
leikfélögin orðið að brúa bilið með öðrum
hætti. Þar sem leikstjóralaunin eru stærsti
staki útgjaldaliðurinn við hverja uppfærslu
hefur fjárhagsstaða ýmissa leikfélaga hríð-
versnað á undanförnum árum og kraftur
dregist úr starfseminni fyrir vikið. Ósann-
gjarnt er því með öllu að kenna dvínandi
áhuga um minnkandi starfsemi áhugaleikfé-
laga hér og þar á landsbyggðinni. Samdrátt-
ur í opinberum stuðningi við þessa sjálf-
sögðu og nauðsyniegu menningarstarfsemi
er aðalástæðan.
Ódrepandi áhugi
Hvað kemur upp í hugann þegar hugtakið
áhugaleiklist er nefnt? Hópur fólks í plássi
út'á landi sem tekur sig saman og æfir leik-
rit baki brotnu, þar til kveðið_ er upp úr með
að nú sé mál að frumsýna. Ahorfendur eru
kallaðir til, leikið að þeim viðstöddum og svo
fjarar framtakið út þar til þráðurinn er tek-
inn upp aftur þegar allir hafa safnað kröft-
um að nýju.
Þetta er vissulega ein hlið áhugamennsku
í leiklist og áhuginn er sannarlega sá drif-
kraftur sem knýr fólk áfram. Hinsvegar er í
meira lagi ósanngjarnt að leggja að jöfnu
áhugamennsku og kunnáttuleysi, sjá fyrir
sér stirðbusalega leikendur standa stífa á
leiksviði og þylja texta sinn í lestrartón.
Metnaður áhugaleikara ristir dýpra en svo
og sýningar þeirra oft framúrskarandi og
bera vitni um góðan smekk og listrænan
metnáð.
Um síðustu helgi var ég viðstaddur
frumsýningu á Fló á skinni í Freyvangsleik-
húsinu í Eyjafirði. Ég notaði tækifærið og
heimsótti tvö önnur leikfélög í nágrenninu,
Leikfélag Húsavíkur og Leikfélag Dalvíkur.
Þessari frásögn er ekki ætlað að vera neins
konar úttekt á starfsemi þeirra heldur frem-
ur kynning á starfi þeirra, sem um leið er
dæmigerð að mörgu leyti fyrir starfsemi
áhugaleikfélaganna í landinu. í Eyjafirði og
Þingeyjarsýslum eru á annan tug leikfélaga
sem sviðsetja að jafnaði eina leiksýningu
hvert á ári, núna standa æfingar yfir hjá
a.m.k. þremur þeirra með frumsýningar fyr-
irhugaðar á næstu vikum. Ekki er því að
annað að sjá en starfsemi þessara félaga sé í
blóma.
Leikfélag Húsavíkur 100 ára
Leikfélögin á Dalvík og Húsavík eru bæði
gamalgróin félög sem haldið hafa úti starf-
semi áratugum saman. Leikfélag Húsavíkur
heldur upp á 100 ára afmæli sitt á þessu ári
með tveimur sýningum í vetur og hátíðar-
sýningu í haust. Nú er nýlokið sýningum á
írska leikritinu Halti-Billi frá Miðey eftir
Martin McDonagh (þann sama og skrifaði
Fegurðardrottninguna frá Línakri) og æf-
ingar eru nýhafnar á nýju leikriti eftir Þor-
geir Tryggvason, Ármann Guðmundsson og
Sævar Sigurgeirsson.
Það er notaleg tilfinning að koma í litla
leikhúsið á Húsavík. Þar er mikil saga skráð
innan veggja, leikstarfsemi hófst í húsinu
strax í upphafi árið 1926 og hefur verið nán-
ast óslitin síðan. Húsið gegndi um áratuga-
skeið hlutverki samkomuhúss Húsvíkinga,
var jafnvel notað sem leikfimisalur á tíma-
bili. Nú hefur leikfélagið haft húsið alfarið
til eigin umráða um langt skeið og stjórn
leikfélagsins segir mér að þó andinn í húsinu
sé góður og eftirsjá að ýmsu, sé byggingin
orðin svo léleg að hún hangi eiginlega bara
uppi af gömlum vana. „Við vonum bara að
engar hræringar verði sem raski ró hússins.
Þá hrynur það líklega,“ segir Steinunn Ás-
kelsdóttir formaður félagsins. Hún bætir því
við að nýtt leikhús sé í augsýn. „Við höfum
fengið vilyrði bæjarstjórnar fyrir stórri
skemmu sem verður nýja leikhúsið okkar og
ef allt gengur að óskum verðum við komin í
það innan tveggja ára.“
Leikhúsið endurnýjað
Á Dalvík er nánast hið sama upp á teni-
ngnum hvað varðar húsnæðismál því þar
hefur bærinn ákveðið að gera upp leikhúsið
og stækka það. „Á meðan verðum við að
leika annars staðar því þessi framkvæmd
tekur 1-2 ár. Við fáum hins vegar miklu
betra leikhús og verðum ekki í vandræðum
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 12. FEBRÚAR 2000