Tíminn - 30.12.1966, Blaðsíða 12

12
TfMINN
FÖSTUDAGUR 30. desember 1966
Sjötugur í dag:
GREiAR FELLS
Ungur varstu forðum
er þig gisti
dís g'offborin frá dularströndum,
kom þér í hendur
kyndli björtum,
vígði þig andans vökustarfi.
Hélztu snemiha
á hulduslóðir,
raktir bláskóga heiðmnar háu,
undrastigu
austurfjalla,
sást af sóltindi sumarheima.
Gekkstu fram,
á götur út,
leiðsögn að veita, Ijósi að kasta
yfir skuggasund
skapaferla;
vissir þú mörgum myrkt fyrir
augum
mitt í veraldar
vizkuljóma,
margan einmana í iðu fjöldans,
yndissnauðan
í allsnægtum,
fanga í eigin frelsis viðjum.
En lengst inni
í leynum hjartans
andvaka starir
innsta þráin
út í tóm
tilgangslaust.
Gekkstu á veg,
varpaðir Ijósi
inn á hugskots huldar lendur.
Birtir fyrir sjónum,
'bresta f jötrar,
leysir klaka af lindum hjartans.
Gekkstu á veg,
gafst þína fylgd.
Fagurt reis fjallið eina.
Beið þar útsýn
undursamleg
yfir álfur lífs endalausar.
Lof ber þeim, er á logskæru
ljósi andans halda,
meira virði
er það manna börnum
en rúmsins regindjúp.
J. Þ.
Gretar Fells er einn beztí sonur
íslands, gáfumaður og göfugmenni,
skáld og rithöfundur. /
f 32 ár hefur hann unnið sem
ritari landlæknis af skyldurœkni
og dugnaði. En jafnframt hefur
hann unnið margra manna verk að
áhugamálum sínum, þeim menning
armálum, sem flesta skiptir mest,
skilning á lífinu og dauðanum og
hinni eilífu framþróun lífsins.
Mun hann hafa haldið fleiri fyr
irlestra um þessi áhugamál sín,
bæði í útvarpi og ýmsum félögum
en nokkur annar íslendingur. Hef
ur fjöldi manna sótt til hans nýj-
an skilning á lífinu og nýja lífs-
hamingju.
Aðallega hefur starf hans verið
innan vébanda Guðspekifélagsins.
Gretar hefur oft bent á það, að fé
lagið er ekki trúfélag, heldur
menningarfélag, sem stefnir að
allsherjar bræðralagi mannkyns-
ins. Það vill hvetja menn til að
hugsa um andleg mál, með því að
leggja stund á samanburð trúar-
bragða, heimspeki og náttúruvís-
indi, eins og segir í stefnuskrá
þess. — að skilja speki Guðs, en
hefur engar kennisetningar af
neinu tagi.
Slík félög vilja oft verða nokkuð
þokukennd í starfi sínu. Svo er þó
elfki um Guðspekifélag íslands, og
mun mega þakka Gretari það. Jafn
framt mun mega þakka starfi hans
það, að íslendingar eru umburð-
arlyndari í trúmálum en flestar
þjóðir, en þó ekki jafn áhugalaus-
ir um að mynda sér lífsskoðun og
víðast þar sem er ríkisskirkja. Þess
verður þó að geta, að íslenzka
kirkjan hefur verið flestum kirkju
félögum víðsýnni og frjálslyndari
á síðustu áratugum, og var því
góður akur hér.
Gretar hefur mikinn áhuga á
trúarheimspeki og hóf nám í þeirri
grein, en af persónulegum ástæð
um hvarf hann frá því námi og las
lögfræði og tók próf í henni við
Háskóla íslands. Lögfræðin hent-
aði honum næsta illa, og er þetta
eina skipti, sem ég veit hann hafa
orðið áttavilltan í lífinu, enda
gætti þar annarlegra áhrifa. Má
segja, að þrátt fyrir lögfræðinámið
hafi hann lagt stund á trúarheim-
speki og bókmenntir æ síðan. Mun
Gretar fróðari um háspeki, heim-
speki og dulspeki en nokkur ís-
lendingur fyrr eða síðar. Ekki
hentar sú fræðsla öllum. En með
sinni miklu yfirsýn hefur Gretar
getað dregið út úr þessum fræðum
þann kjarna, sem hæfir okkur til
skilnings á lögmálum lífsins, og
hefur hann því mótað mjög lífs-
skoðanir manna og gert þær heil-
brigðari og mildari. Þeir séra Har
aldur og Einar Kvaran sneru alda
gamalli draugatrú okkar til áhuga
á andatrú og andlegum efnum.
Starf þeirra var þrep í andlegum
MINNING
þroska íslendinga. Starf Guðspeki
félagsins og Gretars var næsta
þrepið, en það er eins og stiginn,
sem Jakob dreymdi um, sem er ó-
endanlega hár. og liggur milli
Guðs og manna.
Starf þetta liefur Gretar unnið
af löngun tií að láta goít af sér
leiða, því hvorki hefur hann feng-
ið né óskað eftir nokkrum launum
eða viðurkenningu. Á það einnig
við um það mikla starf, sem hann
hefur lagt fram í öðrum félagsskap
og má þar minnast á störf hans í
þágu náttúrulækninga og dýra-
verndunar til þess að vekja skiln-
ing á nauðsyn þess að lifa heil
brigðu lífi og umgangast okkar ó-
málgu bræður með vinsemd.
Gretar er skáld gott. Skáldskap
ur hans er mótaður ,eins og öll
hans framkoma, af Ijóðrænni
kyrrð. Það er enginn hávaði eða
ofsi í kringum Gretar, og ég man
ekki til að hafa heyrt hann nota
hástig nokkurs orðs. Hann vill ein
göngu tala til vitsmuna manna,
jafnvægis og fegurðartilfinningar.
Þegar aðrir yrkja um „jólasveina
einn og átta“ yrkir hann um hinn
tíunda, sem sumir virðast gleyma
í ys jólaundirbúningsins. Allt, sem
hann yrkir. er með mjúkum hreim
létt og liðugt, hvort sem það er
í bundnu máli eða óbundnu. Venju
lega er lok ljóðsins óvænt, eða
bregður birtu á eitthvað gamal-
kunnugt atriði, svo að menn sjá
það í nýju Ijósi. Mörg Ijóð hans
eru gámansöm, því að hann er
einn af þeim fáu menningarfröm
uðum. sem kann að ‘gera að gamni
sínu, og tekur sjálfan sig ekki of
hátíðlega.
Fáir menn munu tala fegurra
mál en Gretar, og hann er svo hag
ur nýyrðasmiður, að fæstir munu
gera sér grein fyrir þvi, hve mörg
nýyrði hann notar í máli sínu.
Vinir Gretars hafa fengið hann
til að gefa út í bókarformi nokkra
af fyrirlestrum sínum. Hafa þegar
komið út þrjú bindi með samheit-
inu: Það er svo margt . . . En þar
mun ekki k'omið nema örlítið brot
af fyrirlestrum þeim, sem h*nn á
í handriti. Allir eru þeir fægðir að
frágangi, en um margs konar efni.
Tekur hann oft til meðferðar eitt-
hvert atriði úr bókum eða leikrit-
um, sem allir þekkja. en fæstir tek
ið eftir áður.
V
Allt, sem hann segir, er spaklegt'
og þó gamansemi sé oft undir-
straumur, er það, sem hann segir
eimhvern veginn svo traustvekj-
andi og viturlegt, að þó menn
þekki hann ekki nema úr útvarpi
koma þeir til hans til að ráðgast
við hann um ýmis vandamál lífsins
og treysta því, að’ hann muni ráða
þeim heilt..
Enda er hann svo gerður. að
hann mun alltaf reiðubúinn að
leggja öllum góðum málum lið,
og jafnt mönnum sem málleys-
ingjum.
Engán mann þekki ég jafn hirðu
lítinn um eigin hag. Eg hygg, að
hann hafi aldrei hugsað um að
eignast neitt af því, sem hægt er
að kaupa fyrir fé.
Ekki hefur hann þó. farið var-
hluta af þessa heims gæðum, því
að hann hefur fengið þau gæði,
sem mest er um vert: ágæta konu.
Frú Svava Fells hefur allt það, er
góða konu má prýða. 'Vinir Gretars
þekkja sívakandi umhyggju henn
ar fyrir Gretari, fyrir heimili
þeirra, sem öllum stendur opið,
fyrir öllum hans vinum og áhuga-
málum. Alltaf getur hún bætt á
sig störfum, þegar liðsafla vantar
og_ kemur því í verk, sem enginn
má vera að vinna. Hún hefur því
ekki ein-göngu verið stþð og stytta
Gretars, heldur einnig þeirra
mörgu félaga, sem hann stjórnar
eða er þátttakandi í.
Nú hefur Gretar verið ritstjóri
Ganglera í 30 ár, en það merka rit
er orðið 40 ára gamalt. Hefur hann
þí háett ritstjórn og losað sig
undan ýmsum tímafrekum störfum
til að geta helgað sig ritstörfum
sínum. Hefur hann ritað fyrri
hluta sjálfsævisögu sinnar og kom
.hún út í þessum mánuði. Hefir
hann búið svo vel í haginn, að vin
ur hans, Sigvaldi Hjálmarsson hef-
ur tekið við ritstjórn Ganglera, og
jafnframt er hánn nú forseti ís-
landsdeildar Guðspekifélagsins,
en Gretar er heiðursforseti. Er
þetta óskabam Gretars því í góð-
um höndum.
Allir vinir Gretars senda honum
þakkir fyrir það ómetanlega starf,
sem hann hefur unnið fyrir menn
ingu þjóðarinnar og óska honum og
konu hans -góðs á ókomnum árum.
H.P.B.
\
SIGRÍDUR ÍINARSDÓTTIR
í dag verður gerð friá dómkirkj-
unni í Reykjavítk útför frú Sigríð-
-ar Einarsdóttur Miðtúni 70. Hún
var fædd 19. feb. 1691 að Gröf,
Bitmfirði, Strandas. Foreldrar
hennar voru Rakel Þorláksdóttir
og Einar Einarsson er þar bjuggu.
Þegar frú Sigríður var á þriðja
ári missti h-ún móður sína og er
þá tekin í fóstur af Halldóru
Magnúsdóttur og Kristjáni Einars
syni í Hvítulhlð, sem er næsti bær
í sömu sveit. Fósturmóður sína
elskaði hún og virti, sem eigin
móðir væri. Enda-mun hún hafa
reynst Sigríði mjög vel. Þegar
fósturmóðir hennar dó var Sigríð-
uriá nítjánda ári.
Frá kvenna-sbólanum útskrifað-
ist hún 1917, og starfar upp frá
því við kennslu, aða-liega barna-
kennslu. Á heimilum Thor Jensen
og séra Bjarna heitnum Jónssyni
fyrrv. vígslubiskupi starfaði hún
og mun gagnkvæm vinátta hafa
tekizt með því ágœta fólki og
henni, sem hélzt ævilangt, enda
var hún tryg-g og vinkföst kona.
Sdðan starfaði hún í Sjóklæðagerð
inni, eða þar til hún giftist Hann-
esi Stefánssytni fyrrv. skipstj. frá
Stykkis-hólmi.
Kynni mín af þessari hug-ljúfu
konu verða mér ávalt minnistæð,
það stafaði frá henni birta og
hlýja, sem finnst hjá einum og
e-inum, þegar litið er yfir farinn
veg. Man ég vel þegar þessi ís-
lenzka heimilis-móðir stóð innan
dyra síns heimilis og fagnaði vin-
um o-g venzl-afólk, því að g-est-
risni var hennar aðalsmerki. Vom
þau hjónin samhent nm að láta
gestum sínum líða vel meðan á
dvöl þeirra stóð. Það fór heldur
e-kki fram hjá neinum að þar
héldust í hendur mikil reisn og
hárnákvæm ráðdeildarsemi. Allt
bar vitnd um góða um-gengni úti
og inni. Vel var mér kunnugt
um, að Sigríður vildi bæta úr eða
gleðja þá, er hún hélt að bágt
ættu. Á hún þar í sjóði það, sem
mölur og ryð fær ekki grardað.
Fiú Sigríður bar gæfu til þess
að varðveita sína barnsiegu ein-
lægni til hinztu stundar. Hún
vissi að hverju fór og minnist
síðustu stundimar sinnar trúuðu
fósturmóður, sem hafði kennt
henni svo margt fagurt, enda fól
hún sig sínum trúa skapara og
frelsara. Og koma í huga minn
úr kvæði Matt. Jonh.
Frá því barnið biður fyrsta
sinn
svo blítt og rótt við sinnar
móður kinn,
tií þess gamall sofnar síðstu
stund,
svala ljóð þau hverri hjartans
und.
Ég votta eftiriitandi maínni Sig-
ríðar samúð mína svo og öðr-um
vandamönnum og bið guð að
blessa minningu hennar.
Á.E.
MINNING . . .
Framhald af bls. 7.
var ekki að undra, því að hvort
tveggja var, að séra Eiríkur var
frjálslyndur í' því efni sem öðr-
um, og leyfði öðrum, sem leiddu
söng í kirkjum hans, að ráða sálm-
um, ef þeir óskuðu, og svo hitt, -að
ekki brást konu hans smekkví-sin
á því sviði frekar en annars stað-
ar. Að sjálfsögðu lét hún ekki
höf-undanöfn ein ráða um sálma-
va-1, þótt hún ætti sín uppáhalds
sálmaskáld. Aðalatriðið var, að
fegurð himinsins ljómaði í orðs-
ins list.
Einn sálm lét hún syngja.oftar
en nokburn annan sálm. Matthías-
ar, sem er í 18. sæti í sálmabók-
inni okk-ar: „í gegn um lífsins
æðar allar, fer ástargei-sli Brott-
inn þinn.“ Mér fannst alltaf, að
þessi sálmur væri trúarjátning,
ejki sízt þetta síða-sta vers:
■C*
Lát undur þinnar ástar vekja
upp elsku hrein-a í hverri sál
og öfund burt ag hatur hrekja
og heiftrækninnar slökkva bál.
Lát börn þín verða í el-sku eitt
og elska þig sinn föður heitt.
Þetta var hennar hj-artans bæn.
Slík skyldi vena bæn allra mann-
anna barn-a. Það lætur að lík-um
að frú Sigurlaug Eriendsdóttir
naut mikilla vinsælda og virðing-
ar hér í sveit, jafnt yngra sem
eldra fólks. Framan af ævinni átti
hún mikl-a og góða sam-l-eið og
samstarf með æsku sveitarinnar.
Hún kom hingað um það bil, er
æskuárum hennar var að ljúka,
en hún framlengdi æsku sína í
samfylgd æskunnar, sem hún starf
aði með. Þess vegna var hún 1-engi
í vitund unga fólksins, alltaf sama
unga prestskónan á Torf-astöðum,
eins og þegar hún kom þangað
fyrst. Það var ein-s og hún, að
þessu leyti, stöðvaði tímans hjól.
Það spáði henni langlífis, sem og
varð. Og nú er 1-angri lífsferð lok-
ið. Hamingjusöm ævileið að baki,
þótt harmaskúrir byrgðu stund og
stund sólarsýn. En svo mun mörg-
um finnast, að aldrei sé sólin jafn
heit og björ-t, eins og þegar hún
kemur fram úr skýjarofi.
Og nú lýkur f-erð þeirra prests-
hjónanna á Torfastöðum eftir full
60 ár, frá því, að þau ung og von-
g-löð riðu þar fyrst í hiað.
Með mikilli virðing-u og þökk er
frú Sigurlaug Erlendsdóttir kvödd
o-g lögð til -hinstu hvíldar í þeim
reit, þar sem hún átti fleiri spor
og fleiri handtök en nokkur nú-
lifandi maður. Trjágróðurinn í
Torf-astaðakirkjugarði er hennar
verk. Hún plantaði út þessum
trjám, annaðist þa-u í uppvextin-
um og var óþreytandi að fylla í
sbörðin, þegar harka lífsins hafði
l-a-gt einhvern litla angann af velli.
Hún 2©kk um milli leiða sveitunga
sinna og vina, hlúði að gróðrin-
um af nærfærni og smekkvísi,
reyndi að bæta vaxtarskilyrðin
eins og hún reyndi að bæta mann-
-lífið.
Má ég svo h-afa yfir sömu orð
um legstað hennar og mannsins
hennar í haust: „Hann liggur þar
sem víðsýnið skín til sólaráttar".
Megi hinn heilagi jólafriður
fylgja henni á leið til ljóss og
lífsins — land-a eilífðarinnar.
Þorsteinn Sigurðsson.
TRÉSMIÐJAIsl,
HOLTSGÖTU 37,
framleiðir eldhúss- og
svefnherbergisinnréftingnr
i