Alþýðublaðið - 22.08.1984, Blaðsíða 8

8
Miðvikudagur 22. ágúst 1984
TVIFARINN
Þar sem ástandið er óþolandi,
hef ég ákveðið að gera skurk í mál-
inu. Svo ég hef hannað lifandi eftir-
mynd, Tvífarann, gerðan úr jap-
anskri plasthúðlíkingu, hári, nögl-
úm og svo framvegis. Fyrir réttlátt
endurgjald innréttaði kunningi
minn, sem er raftæknifræðingur,
gangverk í Tvífarann: hann getur
talað, étið, unnið, gengið og haft
kynmök. Ég leigði þekktan lista-
mann af gamla raunsæisskólanum
til að sjá um útlitsmálninguna; ég
þurfti að sitja tólf sinnum fyrir svo
andlitið yrði nákvæm eftirmynd
míns. Hann hefur flata nefið mitt,
skolleita hárið og hrukkurnar
kringum munninn. Ég gæti ekki
sjálfur skilið á milli mín og Tvífar-
ans ef ég hefði ekki þá sérstöðu sem
ég hef, því það er augljóst mál að
hann er hann og ég er ég.
Nú er bara að staðsetja Tvífarann
í miðpunkt tilveru minnar. Hann
mun fara í vinnuna í stað mín og
taka við uppörvunum og skömm-
um yfirmanns míns. Hann mun
bugta sig, karpa og vera iðinn. Það
eina sem ég fer fram á er að hann
færi mér launin annan hvern mið-
vikudag; ég læt hann hafa ferða- og
matarpeninga, en ekkert fram yfir
það. Ég borga húsaleiguna og aðrar
nauðsynjar en afgangnum sting ég í
eigin vasa. Tvífarinn verður líka sá
sem er giftur konu minni. Hann
mun hafa samfarir við hana á
þriðjudags- og föstudagskvöldum,
horfa á sjónvarpið með henni sér-
hvert kvöld, borða holla kvöldverð-
inn sem hún lagar, rífast við hana
um barnauppeldi. (Konan mín
vinnur úti og sér um að borga reikn-
ingana hjá kaupmanninum.) Ég
mun lika sjá til þess að Tvífarinn
fari í keiluspil með skrifstofuliðinu
á mánudagskvöldum, heimsæki
mömmu á föstudagskvöldum, lesi
dagblöðin sérhvern morgun og
kaupi kannski fötin min (tvenn pör,
ein handa sjálfum sér, hin handa
mér). Ég set honum fyrir önnur
verkefni þegar að því kemur að ég
vil losna undan þeim. Sjálfur ætla
ég bara að njóta þess sem ég hef ein-
hverja ánægju af.
Metnaðarfull fyrirætlan, segið
þið? Og hvers vegna ekki? Vanda-
mál þessa heims verða bara leyst á
tvo vegu: Með útrýmingu eða marg-
földun. Forfeður okkar höfðu bara
fyrri kostinn. En ég sé ekkert því til
fyrirstöðu að notfæra sér undur nú-
tímatækni til frelsunar sjálfs sín.
Mitt er að velja. Og, þar sem ég er
ekki sú manngerð sem gengur með
sjálfsmorðsóra, hef ég ákveðið að
margfalda sjálfan mig.
Notalegan mánudagsmorgun
trekki ég Tvífarann upp og sleppi
honum Iausum eftir að hafa gengið
úr skugga um að hann viti til hvers
af honum er ætlast, það er að segja,
að hann viti hvernig ég bregst við
undir öllum þekktum kringum-
stæðum. Klukkan hringir. Hann
byltir sér í rúminu og ýtir við konu
minni, sem drattast fram úr hjóna-
rúminu og slekkur á vekjaraklukk-
unni. Hún fer í inniskó og slopp og
staulast svo inn á snyrtingu. Þegar
hún kemur aftur fram og stefnir á
eldhúsið, fer hann fram úr og tekur
við af henni á klósettinu. Hann
pissar, burstar tennur, rakar sig, fer
inn í svefnherbergi og nær í fötin í
kommóðuna og skápinn, aftur inn
á snyrtingu, klæðir sig og fer svo
fram til konu minnar í eldhúsinu.
Börnin mín eru þegar sest til borðs.
Yngri dóttirin lauk ekki heimaverk-
efninu í gærkvöldi og konan mín er
að skrifa afsökunarbréf til kennar-
ans. Eldri dóttirin bryður þóttafull
kalda brauðsneið. — Góðan dag
pabbi, segja þær við Tvífarann. Tví-
farinn endurgeldur kveðjuna með
því að narta í kinnar þeirra. Ég tek
eftir því að morgunverðurinn líður
án þess að nokkuð alvarlegt gerist
og mér léttir. Börnin fara út. Þau
tóku ekki eftir neinu óeðlilegu. Ég
fer að verða öruggur með að fyrir-
ætlun mín takist og skil þá, vegna
spennunnar, að ég óttaðist að hún
myndi mistakast, að einhversstaðar
leyndist tæknilegur galli, að Tvífar-
inn skildi ekki til hvers væri ætlast
af honum. En nei, allt gengur eftir
áætlun, hann flettir meira að segja
Mogganum rétt; hann gefur sér
sama tíma og ég í erlendu fréttirnar
og er j afn lengi og ég að lesa íþrótta-
síðurnar.
Tvífarinn kyssir konu mína, hann
hverfur út um dyrnar, hann fer inn
í lyftuna. (Ég velti því fyrir mér
hvort vélar þekkist.) Niður i and-
dyri, út um hurðina, niður götuna á
mátulegum hraða — Tvífarinn
lagði tímanlega af stað og þarf því
ekki að flýta sér — hverfur ofan í
neðanjarðarlestina. Öruggur, af-
slappaður, hreinn (ég þreif hann
sjálfur á sunnudagskvöldið), sjálfs-
öruggur leysir hann verkefni sín af
hendi. Hann mun vera hamingju-
samur svo lengi sem ég er ánægður
með hann. Og það sama gildir um
mig, sama hvað hann gerir, svo
lengi sem aðrir eru ánægðir með
hann.
Á skrifstofunni tekur heldur eng-
inn eftir neinu óvenjulegu. Einka-
ritarinn segir halló, hann brosir til
hennar einsog ég er vanur, síðan fer
hann i básinn minn, hengir upp
frakkann og sest við borðið mitt.
Einkaritarinn kemur með póstinn
minn. Eftir að hafa lesið bréfin,
biður hann hana að skrifa niður-
nokkur bréf sem hann les henni fyr-
ir. Næst þarf hann að leysa haug af
óloknum erindum frá síðastiiðnum
föstudegi. Hann hringir nokkur-
símtöl, ákveður stefnumót í hádeg-
inu með viðskiptavini utan af landi.
Ég verð bara var við eitt frávik: Tví-
farinn reykir bara sjö sígarettur um
morguninn; sjálfur er ég vanur að
svæla milli tíu dg fimmtán. En ég
kenni því um að hann er nýr í hett-
unni og hefur ekki unnist tími til að
venjast taugastressinu sem þjakar
mig eftir sex ár á skrifstofunni. Ég
býst ekki við því að hann fái sér tvo
Martíní í hádeginu einsog ég er van-
ur, heldur láti sér nægja einn og ég
hef rétt fyrir mér. En þetta eru smá-
atriði og munu koma Tvífaranum
til góða, ef einhver tekur eftir þeim,
sem ég býst ekki við. Það er ekkert
út á framkomu hans við viðskipta-
vininn utan af landi að setja,
kannski sýndi hann honum aðeins
of mikla virðingu, en það skrifaði
ég líka á reikning reynsluleysisins.
Guði sé lof að engin smáatriði
koma upp um hann. Borðsiðir hans
eru einsog best verður á kosið.
Hann potar ekki í matinn sinn,
heldur borðar með góðri lyst. Og
hann hefur vit á að skrifa ávísun í
stað þess að draga fram kreditkort-
ið, fyrirtækið er í reikning hjá þessu
vertshúsi.
Síðdegis er söluráðstefna. Að-
stoðarframkvæmdastjórinn kynnir
nýja sóknarherferð í Miðvesturríkj-
unum. Tvífarinn kemur með uppá-
stungu. Yfirmaðurinn kinkar kolli.
Tvífarinn slær blýantinum i langa
maghonýborðið og lítur út fyrir að
vera hugsi. Ég tek eftir því að hann
keðjureykir. Ætli hann sé strax far-
inn að finna álagið? Líf mitt er
sannarlega enginn dans á rósum.
Eftir tæpan dag virðist meira að
segja Tvífarinn uppgefinn og út-
taugaður. Það sem eftir er dagsins
gerist ekkert markvert. Tvífarinn
fer heim til konu minnar og barna,
borðar kvöldmatinn minn með
góðri lyst, spilar Matador í kiukku-
tíma við börnin, horfir á kúreka-
mynd í sjónvarpinu með konu
minni, fer í bað, smyr sér skinku-
samloku og leggst svo fyrir. Ég veit
ekki hvað hann dreymir, en vona að
draumarnir séu ánægjulegir. Ef
ánægja mín með hann hefur í för
með sér rósaman svefn, þá sefur
hann vel. Ég er fullkomlega ánægð-
ur með sköpun mína.
Tvífarinn er búinn að vera í vinn-
unni í nokkra mánuði. Hvað get ég
skráð í skýrslu mína? Framför í
hlutverkinu? En það gengur ekki.
Það var ekkert út á hann að setja
strax fyrsta daginn. Hann gæti ekki
Iíkst mér meira en í byrjun. Hann
þarf ekki að taka framförum í vinn-
unni, bara stunda hana, án mót-
mæla og án tæknilegra bilana.
Konan mín er ánægð með hann —
að minnsta kosti er hún ekkert óá-
nægðari en þegar hún hafði mig.
Börnin mín kalla hann pabba og
biðja hann um vasapeninga. Vinnu-
félagarnir og yfirmaðurinn minn
treysta honum enn fyrir starfi mínu.
Nylega, í síðustu viku nánar til-
tekið, hef ég orðið var við smáræði
sem veldur mér áhyggjum. Það er
hversu mikla athygli Tvífarinn veitir
nýja einkaritaranum, ungfrú Ástu
(ég vona að það sé ekki nafnið sem
æsi upp einhverjar leyndar hvatir
djúpt í flóknu vélakerfi hans; ég
býst við að vélar geti verið bók-
menntalega sinnaðar). Hann hægir
á sér þegar hann kemur að borði
hennar á morgnana, hinkrar við
þegar hún segir halló; þegar ég —
og hann þartil nýlega — vorum van-
ir að ganga beint af augum framhjá
borði hennar án þess að hægja á
okkur. Og hann virðist lesa henni
fyrir fleiri bréf. Gæti það verið
vegna aukinnar ábyrgðar sem fyrir-
tækið hefur lagt á herðar honum?
Ég minnist þess nú að hann talaði á
söluráðstefnunni fyrsta daginn.
Eða ætli það sé löngunin í að vera I
nálægð ungfrú Ástu? Eru þessi bréf
nauðsynleg? Ég er sannfærður um
að hann álítur það. En hinsvegar á
ég erfitt með að átta mig á hvað ger-
ist á bak við sviplausa Tvífaraand-
litið hans. Ég þori ekki að spyrja
hann. Er það vegna þess að ég óttast
það versta? Eða að ég óttast að
hann reiðist þessari innrás minni í
einkalíf hans. Hvað sem öllu líður
hef ég ákveðið að bíða þar til hann
trúir mér sjálfur fyrir þessu.
Það kom að því að hann tilkynnti
mér fréttina, sem ég óttaðist,
Klukkan átta að morgni króar Tví-
farinn mig af í sturtukróknum, þar
sem ég hef njósnað um hann á með-
an hann rakar sig og dáðst að því að
hann man stundum eftir að skera
sig einsog ég gerði. Hann leysir frá
skjóðunni. Ég verð hlessa á því
hversu sárt það tekur hann, undr-
andi og dálitið öfundsjúkur. Aldrei
datt mér í hug að Tvífarinn gæti
haft svona sterkar tilfinningar, að
ég ætti eftir að sjá Tvífarann gráta.
Eg reyni að þagga niður í honum.
Ég vara hann við, síðan reyni ég að
hugga hann. En allt kemur fyrir
ekki. Tár hans verða að ekkasog-
um. Hann, eða öllu heldur ástríða
hans, sem ég botnaði ekkert í, gerði
uppreisn gegn mér. Ég óttast að
kona mín og börn verði vör hans,
æði inn á snyrtinguna og finni
þennan berserk, sem nú er óhæfur
að bregðast við á eðlilegan hátt.
(Þau gætu rekist á okkur báða hér
á klósettinu. Það er hugsanlegur
möguleiki.) Ég skrúfa frá sturtunni,
opna niðurfallið og sturta niður á
klósettinu til að yfirgnæfa sárs-
aukafull óhljóðin frá honum. Allt
þetta út af ást. Allt þetta vegna ást-
ar hans á ungfrú Ástu. Hann hefur
varla talað við hana, nema um við-
skipti. Öruggt er að hann hefur ekki
sofið hjá henni, ég er ekki í neinum
vafa um það. En samt er hann óður,
já vitskertur af ást. Hann vill skilja
við konu mína. Ég útskýri fyrir
honum að það gangi ekki. í fyrsta
lagi hafi hann skyldum að gegna og
beri ábyrgð á þeim. Að hann sé eig-
inmaður og faðir, konu minnar og
barna. Þau treysti á hann, líf þeirra
myndi hrynja saman, ef hann kæmi
fram af slíkri sjálfselsku. Og í öðru
' lagi, hvað veit hann eiginlega um
ungfrú Ástu? Hún er að minnsta
kosti tíu árum yngri en hann og hef-
ur ekki sýnt honum minnsta áhuga
og á sennilega kærasta á eigin aldri,
sem hún ætlar að giftast í fyllingu
tímans.
Tvífarinn neitar að hlusta á mig.
Hann vill eignast ungfrú Ástu eða
— með ógnvekjandi látbragði sýnir
hann hvernig — hann eyðileggur
sjálfan sig. Hann muni berja
hausnum í vegginn, eða hoppa út
um gluggann, mola dásamlega
gangverkið sitt mélinu smærra. Nu
er mér brugðið. Ég sé hvernig þessi
stórkostlega áætlun mín, sem hefur
fríað mig frá öllum skyldum og fyllt
líf mitt yndislegu jafnvægi síðast-
liðna mánuði, er nú í hættu. Ég sé
sjálfan mig fyrir mér í vinnunni,
aftur í kynmökum með konu
minni, að berjast um pláss í neðan-
jarðarlestinni á annatíma, horfa á
sjónvarpið, rassskella börnin. Ef líf
mitt var óþolandi áður liggur það í
hlutarins eðli að það er óhugsandi
nú. Hversvegna, ef þið vissuð bara
hvernig ég hef lifað undanfarna
mánuði, á meðan Tvífarinn ráðsk-
aðist með Iíf mitt. Ég tilheyri nú
dreggjum þessa heims. Ég sef hvar
sem er: í húsum sem er verið að rífa,
í neðanjarðarlestinni (en þar er ég
bara seint á kvöldin), í portum og
anddyrum. Ég nenni ekki einusinni
að taka við launum mínum af Tví-
faranum, því mig langar ekki í neitt.
Ég raka mig sjaldan. Föt mín eru
snjáð og slitin.
Hljómar þetta hræðilega? Það er
það ekki, það er það ekki. Auðvitað
hafði ég stórkostlegar áætlanir um
að lifa annarra lífi þegar Tvífarinn
losaði mig við mitt eigið líf. Mig
langaði til að gerast heimskauta-
könnuður, konsertpíanisti, yfir-
stéttarhóra, ráðamaður í heimspóli-
tíkinni. Ég reyndi að vera Alexand-
er mikli, síðan Mozart, þá Bis-
marck, svo Greta Garbo, að lokum
Elvis Presley — í ímynduninni auð-
vitað. Ég ímyndaði mér að væri ég
einhver þessara í Iengri tíma myndi
ég bara njóta góðu hliða lífs þeirra,
ekki sársaukans, því ég gæti stungið
af, umbreytt sjálfum ntér þegar ég
vildi. En tilraunin mistókst vegna
áhúgaleysis, magnleysis, það skiptir
ekki máli hvað þið kallið það. Ég
uppgötvaði að ég var þreyttur á að
vera einhver. Ekki bara þreyttur á
sjálfum mér heldur á því að vera
einhver. Mér finnst gaman að fylgj-
ast með fólki en leiðist að tala við
það, eiga samskipti við það, gera
það ánægt eða móðga það. Mér
leiðist meira að segja að tala við Tví-
farann. Ég er þreyttur. Ég vildi vera
fjall, tré eða steinn. Ef ég á að halda
áfram sem manneskja er lífið í ræs-
inu það eina þolanlega. Svo það var
augljóst að ég gat ekki leyft Tvífar-
anum að eyðileggja sig og þurfa
sjálfur að hlaupa í skarðið fyrir
hann og lifa gamla lífinu mínu aft-
ur.
Ég reyni að koma vitinu fyrir-
hann. Ég fæ hann til að þurrka burt
tárin og fara fram og setjast við
morgunverðarborðið með fjöl-
skyldunni, með því að lofa að ræða
betur við hann á skrifstofunni eftir
að hann hefur lesið ungfrú Ástu
fyrir bréfaslatta. Hann féllst á að
reyna það og mætir dálítið of seint
og rauðeygður við borðið. „Kvefað-
ur elskan?“ spyr konan mín. Hann
roðnar og muldrar eitthvað. Ég bið
til Guðs að hann flýti sér. Ég óttast
að hann missi stjórn á sér. Ég verð
óttasleginn þegar ég tek eftir því að
hann snertir varla matinn og skilur
kaffibollann eftir hálffullan.
Tvífarinn yfirgefur húsið sorg-
mæddur á svip og skilur konu mína
eftir undrandi og áhyggjufulla. Ég
sé að hann veifar leigubí! í staðinn
fyrir að stefna á neðanjarðarlest-
ina. Ég ligg á hleri á skrifstofunni á
meðan hann les fyrir bréfin sín og
stynur á eftir sérhverri setningu.
Ungfrú Ásta tekur líka eftir því.
„Hversvegna. Hvað er að?“ spyr
hún uppörvandi. Það er löng þögn.
Ég kíki út úr skápnum og hvað
haldiði að blasi við mér! Tvífarinn
og ungfrú Ásta í áköfum faðmlög-
um. Hann þuklar brjóst hennar,
hún lygnir aftur augunum, þau
serða hvort annað með munnunum.
Tvífarinn verður var við að ég stari
á þau úr skápgáttinni. Ég gef hon-
um merki og reyni að koma honum
í skilning um að ég verði að tala við
hann, að ég sé á hans bandi og vilji
hjálpa. „í kvöld“ hvíslar Tvífarinn
og losar um ákafar hendur ungfrú
Astu. „Ég er óð i þig“ hvíslar hún.
„Ég er óður í þig“ segir Tvífarinn
lágt og „ég verða að hitta þig“. „I
kvöld“, hvíslar hún til baka.
Smásaga eftir Susan Sontag