Alþýðublaðið - 15.05.1986, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 1.5. maí 1986
3
EIFT AD LIFA SÓMASAMLEGU LÍFI
nokkur sumur í röð hafi mótað við-
horf mín og afstöðu til lífsins meira
en flest annað"
Frumherjaandinn og
ferðamálabakterían
— Aftur að námsárunum. Þú
ert sjáflur kominn með fjölskyldu
fyrir allar aldir, eins og maður seg-
ir?
„Já, ég fór út til Lundar ásamt
Steingerði Hilmarsdóttur konu
minni og tveimur dætrum. Þriðja
barnið, sonur, fæddist síðan meðan
við vorum úti. Þetta var mjög erfitt.
Ég skil þess vegna námsmennina
okkar ákaflega vel núna og
óánægju þeirra með það hvernig
verið er að róta í þessum málum
núna loksins þegar þau voru að
komast í þokkalegt horf. Og ég er
heldur ekki alveg sáttur við afstöðu
Alþýðuflokksins í þessu máli og
reyndar í andstöðu við þau sjónar-
mið er flokksforystan hefur sett
fram.“
— Hvað voruð þið lengi úti í Sví-
þjóð?
„Við vorum í Lundi í alls 3 ár og
eins og ég sagði að þegar við kom-
um heim voru börnin orðin þrjú.
Síðan hefur enn fjölgað um einn í
fjölskyldunni, því að við eigum
núna 1 Vi árs dóttur. En það er rétt
að taka það fram að ég fór ekki út
til Lundar strax að loknu stúdents-
prófi heldur var ég hér í Háskólan-
um í viðskiptafræði í hálft annað ár
og vann þá með náminu í flugaf-
greiðslu Loftleiða. Þarna var
skemmtilegt að vinna, góður starfs-
andi og ég man ég hreifst mjög af
þessari frumkvöðlastemmningu
sem þáverandi stjórnarmönnum
Loftleiða tókst einhvern veginn að
halda stöðugt uppi. Það var eitt-
hvað annað en þessi pilsfalda-
kapítalismi sem hefur heltekið flug-
mál okkar núna.
Ég býst líka við því að það sé á
þessum tíma mínum hjá Loftleið-
um sem ég tek ferðamálabakteríuna
en það svið hefur allt síðan verið
mér ákaflega hugleikið. Ég var hót-
elstjóri á Garði fyrstu þrjú árin eftir
að ég kom heim, einnig skrifstofu-
stjóri Félagsstofnunar stúdenta á
sama tíma og reyndar fram-
kvæmdastjóri hennar siðasta árið
mitt.
Hótelreksturinn gekk mjög vel
þennan tíma og félagsstofnun var
mjög framkvæmdasöm um þetta
leyti. Það var þá til dæmis verið að
byrja á hjónagörðunum. Ég man að
við þurftum talsvert að leita til Vil-
hjálms Hjálmarssonar af þessum
sökum en hann var þá menntamála-
ráðherra.
Vilhjálmur þorði
Ég hef alltaf miklar mætur á Vil-
hjálmi síðan og held reyndar að
hann hafi verið mjög vanmetinn
stjórnmálamaður. Alltént var hann
ekki pólitíkus sem lét skrifræðið
beygja sig. Ég má til með að segja
eina sögu af því. í eitt skipti sem
oftar vantaði okkur tilfinnanlega
peninga til að kaupa ofna í hjóna-
garðana sem okkur buðust þá á af-
ar hagstæðum kjörum. Við fórum
þrír saman á fund Vilhjálms frá fé-
lagsstofnun með formanninn Þröst
Ólafsson í broddi fylkingar og ég
man að félagar mínir, sem voru
miklu lífsreyndari en ég í völundar-
húsum ráðuneytanna, voru að
brýna fyrir mér að það þýddi ekkert
að vera með neina óþolinmæði —
kerfið þyrfti að hafa sinn gang. Vil-
hjálmur tók á móti okkur af al-
kunnri ljúfmennsku, skildi vanda
okkar vel og kom einhvers staðar
auga á einhverja peninga, sem gætu
leyst þennan vanda. Hann kallaði á
Birgi Thorlacius ráðuneytisstjóra
og þá kom reyndar í ljós að Birgir
hafði ætlað þennan pening í að
kaupa hljómflutningstæki í skóla
landsins.
Vilhjálmur spurði þá hvenær
við þyrftum að fá peninginn og ég
svaraði að við þyrftum að fá hann
fyrir klukkan þrjú þennan sama
dag og gat fundið að félagar mínir
svitnuðu þarna við hliðina á mér yf-
ir heimtufrekjunni. En Vilhjálmur
lét sér hvergi bregða, lyfti símanum
og hringdi í Höskuld í fjármála-
ráðuneytinu með þessum orðum: —
Höskuldur minn, það kemur þarna
til þín kl. 3 í dag, ungur maður frá
félagsstofnun stúdenta og þú lætur
hann fá ávísun upp á . . . og svo
nefndi hann upphæðina. Það þarf
ekki að orðlengja það — ég fékk
peninginn á tilsettum tíma.
En félagsstofnun stóð í öðrum
stórræðum líka um þetta leyti, því
að við tókum í notkun tvö barna-
heimili á þessum tíma, einnig mat-
söluna og bóksöluna. En mesta
ánægju hafði ég samt af rekstri
stúdentagarðanna og kynnum mín-
um af ferðamálum. Þar hfild ég
reyndar að enn megi víða taka til
höndunumí1
— Hvernig þá?
„Ég held t. d. að við séum iðulega
hlunnfarnir í viðskiptum við er-
lendar ferðaskrifstofur, sem eru að
koma með erlenda ferðamenn hing-
að. Ég hef horft upp á peninga-
plokk af þessu tagi, þar sem erlend-
ar ferðaskrifstofur eru að sjá sjálfar
um bókanir hingað, senda sérstaka
fararstjóra með þessum hópum og
eru siðan að selja hópunum sínum
skoðunarferðir hér, sem þær kaupa
á réttu verði en selja ferðamönnum
aftur á tvöföldu verði.
Mér finnst að Reykjavíkurborg
eigi að taka miklu virkari þátt í
þjónustunni við þá erlendu ferða-
menn sem hingað koma, vera með
öfluga upplýsingastarfsemi til að
kynna þeim állt sem borgin og
þjónustufyrirtæki hennar hafa upp
á að bjóða, þvi að ég býst við að
mörgum aðilum í ferðamannamót-
töku hér á höfuðborgarsvæðinu
þyki sem erlendu ferðamennirnir
geri hér oft stuttan stans og verji
mestum tíma sínum og fjármunum
utan borgarmarkanna. Það hefur
reyndar hvarflað að mér hvort ekki
sé unnt að sameina hugmyndina um
tónlistarhús í Laugardalnum og
ráðstefnumiðstöð á vegum borgar-
innar, þar sem væri að finna sér-
menntað fólk til að annast móttöku
og skipulag hinna stærri þinga og
ráðstefna sem hér að að halda.
Árin með Vilmundi
— Ég átti eftir að spyrja þig
hvernig samstarf ykkar Vilmundar
hófst?
„Þegar ég kom heim frá Svíþjóð
gekk ég fljótlega í Alþýðuflokkinn
og í kjölfar þess fór Benedikt
Gröndal þess á leit við mig að ég
tæki að mér að verða fræðslustjóri
flokksins, því að við fengum á þess-
Bjarni P. Magnús-
son segir frá hug-
sjónum sínum,
hvernig hann sjó-
aðist I ólgusjó
stjórnmálanna,
árunum með Vil-
mundi og upp-
vextinum í verka-
mannabústöðun-
um við Bústaða-
veginn.
um tíma peninga frá sænskum
flokksbræðrum í þessu skyni. Ég
tók þetta að mér með því skilyrði að
ekki yrði á neinn hátt reynt að dylja
það hvaðan peningarnir kæmu og
hvernig þeim væri varið. Þetta
leiddi til þess að Alþingi lét sig mál-
ið varða og sett var í lög að banna
stjórnmálaflokkum að taka við
fjárstyrk erlendis frá.
En um þetta leyti sem ég kem til
starfa í flokknum eru þeir Vil-
mundur og Helgi Skúli Kjartansson
aðalmennirnir í vinnu við nýja
stefnuskrá flokksins auk þeirra
Finns Torfa, Jóns Þorsteinssonar
og Árna Gunnarssonar sem einnig
áttu sæti í nefndinni sem vann að
stefnumótuninni. Það æxlaðist
þannig að við sátum löngum stund-
um saman að rabbi um stefnu-
skrána — ég, Vilmundur og Helgi
Skúli. Upp úr þessu þróaðist mjög
náið samstarf með okkur Vil-
mundi, því að við vildum báðir og
börðumst fyrir því að flokkurinn
skilgreindi sig á nýjan leik — liti á
sig sem almennan neytendaflokk en
ekki bara verkalýðsflokk, þar sem
hann hafði hvort eð er ekki nema
takmarkaða fótfestu"
— Var flokksforustan þessu
ósammála?
„Benedikt skildi alveg hvað við
vorum að fara og leyfði okkur að
sprikla þetta áfram en þegar ein-
hvers staðar skarst í odda milli okk-
ar og annarra hópa innan flokksins,
fannst mér hann oft ragur við að
taka af skarið. En upp úr þessum
jarðvegi spruttu ýmsar róttækustu
hugmyndir sem hér höfðu komið
fram í stjórnmálastarfi um langt
skeið og miðuðu allar að því að
færa flokkinn nær kjósendum og
auka lýðræðið innan flokksins til.
að almennir kjósendur gætu haft
meiri áhrif á gang mála. Við lögð-
um til opnu prófkjörin, fjölgun á
flokksþingum og þar fram eftir göt-
um.
Þetta var stórkostlegur tími og
auðvitað eru kosningarnar 1978
manni hvað minnisstæðastar. Við
Vilmundur byrjuðum á því að
heimsækja vinnustaðina og rudd-
um þannig braut öllum þessum nýj-
ungum í kosningabaráttunni sem
nú þykja orðnar sjálfsagðar hjá öll-
um flokkum í dag. Vilmundur var
ekki einhamur maður að þessu
leyti, bæði stórkostlegur baráttu-
maður og herfræðingur, en ég man
samt að ég sagði einhvern tíma við
hann þegar byrinn var hvað mestur
fyrir kosningarnar, að hannskVldi
sanna til að þegar kosningarnar
væru búnar, þá myndu aðrir koma
og segja — nú getum við. Vilmund-
ur var ekki trúaður á þetta en fékk
síðar að reyna að ég varð sannspár
að þessu leytiý
— En hvað kom til að þú fylgdir
ekki Vilmundi þegar hann yfirgaf
flokkinn og stofnaði Bandalagið?
„Það eru ýmsar skýringar á því
en þó aðallega sú að um það leyti
sem Vilmundur var á förum, er ég
að ná fram gömlu baráttumáli okk-
ar beggja — nýrri skipulagsskrá
fyrir flokkinn sem fól í sér mikla
fjölgun á flokksþingi og miklu
meiri áhrif almennra flokksmanna
á flokksstarfið. Þetta voru allt hug-
myndir sem Alþýðubandalagið átti
eftir að apa eftir í grundvallaratrið-
um nokkru seinna.
Mér hefur stundum fundist eftir
á, að í rauninni hafi innan flokksins
verið unnið markvisst að því að stía
okkur Vilmundi í sundur, því að á
flokksþinginu þar sem Vilmundur
beið sinn mesta ósigur, var ég kjör-
inn næstum sovéskri kosningu sem
formaður framkvæmdastjórnar.
En það hafði meira gengið á. í raun
hafði stöðugt verið að fjara undan
Vilmundi innan flokksins alveg frá
því að niðurstöður kosninganna
1978 lágu fyrir. Vilmundur barðist
gegn því að flokkurinn færi í ríkis-
stjórnarsamstarf með Framsókn og
Alþýðubandalaginu en varð undir.
Ég held líka að sú stjórnarmyndum
sé dýrkeyptasti Iærdómurinn, sem
ég hafi hlotið í þessu stjórnmála-
vafstri mínu. Ég lærði þar nauðsyn-
ina á því að negla öll atriði niður í
stjórnarsáttmála, að skilja ekki eft-
ir neina lausa enda sem verða
manni að fjörtjóni síðar. Að þessu
var ekki gætt og eftirleikurinn varð
auðvitað sá að við gengum úr
stjórninni 1979“
— Sumir hafa nú sagt að það
hafi verið mestu stjórnmálalegu
mistök sem nokkur flokkur hafi
gert á siðari árum.
„Það er einfaldlega rangt mat.
Við höfðum ekkert í þessari stjórn
að gera sem ætlaði sér aldrei að gera
neitt, enda sáu menn afrakstur
slíkrar stjórnar í næstu ríkisstjórn á
eftir sem tókst að fara með verð-
bólguna upp í 180%. Nei, ég held að
fólk hljóti að sjá það núna, að það
þurfti meira þrek að gera það sem
við gerðum heldur en að sitja áfram
í algjörlega geðlausri ríkisstjórn“
— Uppákomurnar sem ætla má
að skaðað hafi flokkinn, voru
fleiri. Alþýðublaðsdeilan til dæmis.
„Já, þar gerði ég þau afdrifaríku
mistök að stoppa blaðið og verð víst
að lifa með þeirri tilhugsun. En
þarna réðu önnur sjónarmið en áttu
að ráða í svona máli og í því efni
hafði Vilmundur rétt fyrir sér.
Þarna var deilt um grundvallar-
atriði og þótt við sem tókum
ákvörðun um að stöðva blaðið,
hefðum i sjálfu sér viljað vel — þá
sást okkur yfir þetta"
Vinnustaðasamningar
og kaupleiga
— Og sjálfur varstu sagður á
leið inn í Bandalagið nú undir það
síðasta — eftir að sól þín virtist
hnigin til viðar innan Alþýðu-
flokksins. Var eitthvað hæft í því?
„Ég gekk aldrei í Bandalagið en
mér er engin launung á því að ég hef
miklar mætur á því. Ég sótti tvo
fundi að mig minnir — í fyrra skipt-
ið ágætt flokksþing þeirra en í síð-
ara skiptið Heklufundinn svokall-
aða þegar Völu og Kristófer var ýtt
til hliðar. Það fannst mér heldur
subbulegur fundur.
En ég á ennþá samleið með
bandalagsmönnum í mörgum mál-
um. Ég nefni bara frumvarpið um
vinnustaðasamninga. Þegar Vil-
mundur viðraði það fyrst innan Al-
þýðuflokksins við litla hrifningu og
mikla andstöðu forustumanna
verkalýðshreyfingarinnar og gömlu
kratanna. Þá hvatti ég hann til að
leggja það fram sem þingmanna-
frumvarp, þrátt fyrir andstöðu allra
annarra þingmanna flokksins og
andstöðu sem Vilmundur tók mjög
nærri sér. Raunar eru vinnustaða-
samningar ásamt kaupleiguform-
inu í húsnæðismálunum þau tvö
mál sem mér eru hjartfólgnust. Og
ég vona bara að bandalagsmenn
haldi áfram að reyna að vinna þessu
máli fylgi, því að tíma vinnustaða-
samninga hlýtur að koma. Það
blandast varla nokkrum hugur um
að það launakerfi sem við búum við
í dag er gjörsamlega ónýtt og gangs-
laust, og ég sé ekki aðra skynsam-
legri leið út úr ógöngunum heldur
en að fara leið Vilmundar og semja
á hverjum vinnustað fyrir sig!‘
— Snúum okkur að öðru. Nú
hefur þú sjálfur stundaö atvinnu-
rekstur og verið iðnrekandi hér á
höfuðborgarsvæöinu undanfarin
ár með tiltölulega nýtt fyrirtæki.
Hvernig er búið að svona nýiönaði?
„Á ég að nefna þér dæmi? Viss-
úrðu að lóðaframboð handa fyrir-
tækjum er með þeim hætti hér á
höfuðborgarsvæðinu að það er ein-
ungis völ á risastórum lóðum og
ekki nema á færi allra stærstu fyrir-
tækja að byggja á þeim. Ég var Iíka
nýlega að fá bréf frá kunningja
mínum í Svíþjóð sem gefur manni
makalausan samanburð á aðstöðu-
muninum þar og hér heima. Ef ég
hefði verið að koma á laggirnar fyr-
irtæki eins og Bossa i Svíþjóð, hefði
ég átt kost á 5 milljónum í hreinan
styrk og 13 milljónum í lán. Um-
sókn minni til Iðnþróunarsjóðs hér
heima var hins vegar hafnað og út
úr Iðnlánasjóði hefur mér tekist að
fá 108 þúsund krónur. Nú er þetta
fyrirtæki mitt að fara inn á nýja
markaði, bæði að hefja framleiðslu
á íslenskum dömubindum og blei-
um til nota á sjúkrahúsum. Hvort-
tveggja felur í sér talsvert vöruþró-
unarstarf og kostnað því samfara
en hins vegar er hvergi að fá fjár-
■magn í slík verkefni, eins og nauð-
Framh. á bls. 17
Bjarni og fjölskylda. Frá vinstri: Guðrún, Jóna, Kristín, Hilmar, Bjarni og Steingerður.