Alþýðublaðið - 10.12.1986, Qupperneq 7

Miðvikudagur 10. desember 1986
7
OÐUNUM!
" Kos
afbo/
SeturSt
fvarðc
Wð
SVarða . sa»
i '°°* &?v7a en
fón Dn. . 0X1 lun.
b/að^föúr/%on-
’ sknfan
sem vexti al' upphæðinni sem á
vantar til að kaupandinn geti greitt
tækið út í hönd, þ.e. því sem munar
á útborgun og staðgreiðsluverði.
Þetta er eins og áður segir sú upp-
hæð sem kaupandinn þarf raun-
verulega að fá að láni.
Sé þessi upphæð (7.779 kr.)
reiknuð sem vextir af 17.415 kr.,
samsvarar hún (óviðbúnir lesendur
sem ekki eru þeim mun sterkari á
taugum ættu kannski að finna eitt-
hvað til að halda sér í, áður en þeir
lesa lengra) hvorki meira né minna
en 153% vöxtum, miðað við að lán-
ið sé greitt með jöfnum afborgun-
um á sex mánuðum.
Fyrir þá sem ekki átta sig á þess-
um útreikningi í fljótu bragði, má
taka fram að þegar skuld er greidd
með jöfnum afborgunum á sex
mánuðum er meðal lánstíminn ekki
nema þrír og hálfur mánuður.
Fyrsti hluti skuldarinnar er nefni-
lega greiddur eftir einn mánuð,
annar hlutinn eftir tvo mánuði
o.s.frv., þannig að það er einungis
einn sjötti hluti skuldarinnar, sem
kaupandinn hefur að láni í hálft ár.
100% ársvextir algengir
Þetta reikningsdæmi sem hér
hefur verið farið í gegnum er tekið
úr raunveruleikanum og nokkurn
veginn af handahófi. Það er því
sannarlega ekki framar nein ástæða
til að ætla að þau 80% sem talað
var um í Vinnunni og sjónvarpið
gerði að umtalsefni, séu eitthvert
sérstakt tilfelli. Svo mikið er víxt að
það er mjög algengt í afborgunar-
viðskiptum að kostnaðurinn við
þau samsvari meira en 100% árs-
vöxtum.
Það má auðvitað heita afar
furðulegt að viðskiptahættir af
þessu tagi skuli ekki varða við lög.
Fram að þessu hafa þó engar at-
hugasemdir verið gerðar við af-
borgunarviðskiptin út frá þeim
sjónarhóli. í þessu sambandi er þó
rétt að benda á, að með þeim aðferð-
um sem nú er beitt, þ.e. grófum
verðhækkunum, þegar ekki er
greitt út í hönd, er augljóslega ein-
ungis verið að fara í kringum þau
lög sem til eru um okur. Ef litið er
á málið út frá þessu sjónarmiði,
virðist liggja í augum uppi að hér sé
a.m.k. verið að brjóta gegn „anda
laganna“, þótt e.t.v. sé ekki um að
ræða nein brot gegn laga’oókstafn-
um sjálfum.
Áður en skilið er við þetta mál, er
rétt að líta aðeins á röksemdir
þeirra sem hagnast á þessu fyrir-
komulagi, þ.e. þeirra sem selja vör-
ur á þessum kjörum. Þeim rök-
semdum sem heyrst hafa frá þess-
um aðilum, virðist aðallega mega
skipta í tvennt. Annars vegar er því
haldið fram að þar sem álagning er
frjáls, sé kaupmanni heimilt að
verðleggja vöru sína að eigin geð-
þótta. Af þessu leiði m.a. að heimilt
sé að veita hvaða afslátt sem vera
vill, þegar varan er greidd út í hönd.
Út frá laganna bókstaf, er erfitt
að mæla gegn þessu. Með þessari
röksemd er þó augljóslega verið að
fela þá staðreynd að staðgreiðslu-
verðið er það verð sem seljandinn
setur upp fyrir vöruna og þetta verð
er með álagningu, meira að segja
frjálsri álagningu. Frá siðferðilegu
sjónarmiði fellur þessi röksemd því
um sjálfa sig og staðgreiðsluafslátt-
urinn, eða öllu heldur afborgunar-
álagið, verður fyrst og fremst gjald
fyrir að lána peninga.
Verslunin lánar ekkert
Hin röksemdin fyrir þessu fyrir-
komulagi, er einfaldlega sú að versl-
anirnar hafi ekki efni á því að lána
þessa peninga sjálfar, heldur þurfi
að selja skuldabréfin aftur og fá
þannig þessa peninga lánaða ann-
ars staðar. Þetta mun í mörgum til-
vikum vera rétt. En í þeim tilvikum
eru skuldabréfin seld í banka og
eins og fram kom í reikningsdæm-
inu hér að framan, greiðir kaup-
andinn allan kostnað af bankalán-
inu, auk staðgreiösluafsláttarins!
Þegar tekið hefur verið tillit til
þessa mikilsverða atriðis, kemur í
ljós að verslunin í dæminu okkar
hér að framan, tekur nærri sex þús-
und krónur í gjald fyrir að lána pen-
inga, sem hún lánar alls ekki. Þess-
ar tæplega sex þúsund krónur verða
þá einungis gjald fyrir að útvega
viðskiptavininum lán í banka, eins
konar umboðslaun.
Það er reyndar lika allran athygli
vert í þessu sambandi, að fari við-
skiptavinurinn til bankastjóra og
biðji um að fá þetta lán beint í
bankanum, þá hefur bankinn ekki
peninga aflögu til að veita slíkt lán.
Sami banki kaupir svo skuldabréfið
af versluninni umyrðalaust.
Skuldabréfið er þó mun hærra þeg-
ar það kemur frá fyrirtækinu, en
það væri ef bankinn lánaði við-
skiptavininum beint. Þetta þýðir í
raun, ef við höldum okkur enn við
sama reikningsdæmið, að bankinn
hefur fjármagn til að lána 23.335
krónur út á sömu viðskipti og hann
getur ekki lánað 17.415 kr. — Þetta
hljómar svolítið undarlega.
Dýrt að vera fátœkur
Fyrr í þessari grein er getið um þá
þumalputtareglu að staðgreiðslu-
afsláttur, sé yfirleitt meiri á ódýrari
vörutegundum og afborgunar-
kaupin því óhagstæðari sem því
nemur. Það verður vart hjá því
komist að álykta að þessi munur
> standi í beinu samhengi við þá aug-
ljósu staðreynd að þeir sem fátæk-
ari eru, þurfa fremur á því að halda
, að'fá að greiða vöru sína með af-
borgunum, auk þess sem þeir eru
ólíklegri til að eiga innhlaup í
bankastofnanir. Þetta ástand nýta
’verslanirnar sér og það sannast einu
sinni enn, hversu átakanlega dýrt
það er að vera fátækur.
Þeir fjölmörgu sem hafa í hyggju
að veita sér þann munað að eignast
nýtt heimilistæki fyrir þessi jól,
hvort sem það kann að vera mynd-
bandstæki, sjónvarp, eða eitthvað
annað, ættu að hugleiða vandlega
þann möguleika að fresta kaupun-
urn í sex mánuði og leggja afborg-
anirnar mánaðarlega inn á banka-
bók fyrirfram í staðinn. Með því er
unnt að spara ótrúlegár fjárhæðir.
Ef lagt væri fyrir fram að næstu jól-
um gætu jafnvel orðið tvö á sama
verði og eitt kostar nú með afborg-
unarkjörum.
Tölurnar
Staðgreiðsluverð............. 29.980,00
Afborgunarverð............... 35.900,00
Staðgreiðsluafsláttur
(eöa afborgunarálag)...... 5.920,00
Útborgun (35%)............... 12.565,00
Lánsfjárþörf................. 17.415,00
Upphæð skuldabréfs........... 23.225,00
Bankavextir (15,5%)........... 1.018,00
Bankagjöld...................... 841,00
Afborgunarkostnaður alls.... 7.779,00
Afborgunarkostnaður sem vextir
af raunverulegri lánsfjárþörf 153%
Lánstiminn er 6 mánuðir.
tíl jólagjafa
IFA
LA
Bílverð:
Þér grelðið:
1200
164.500.-
80.000.-
Við lánum:
84.500.-
í 8 mán.
VERIÐ VELKOMIN
BIFREIÐAR & LANDBÚNAÐARVÉLAR
Suðurlandsbraut 14 107 Reykjavík, sími 38600 10 línur