Alþýðublaðið - 10.12.1986, Qupperneq 12
alþýðu-
■ n rr. tt.»
Miðvikudagur 10. desember 1986
41þýðublaðið, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 681866, 681976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Örn Bjarnason, Ása Björnsdóttir, Kristján
Þorvaldsson.
Framkvæmdastjórí: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Armúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12
Askriftarsíminn
er 681866
Mannætukeisarinn
bíður dauða síns
„Heimskur, en kjarkmikill" voru
einkunnaroróin sem Jean-Bedel
Bokassa herforingi fékk hjá einum
af yfirmönnum sinum, þegar hann
barðist í nýlendustríði Frakka í
Indókína. Hárrétt lýsing að mati
þeirra sem til þekkja og á vel við
enn þann dag í dag. Annars hefði
hann tæplega snúið aftur til heima-
lands síns, þar sem dauðadómur
var kveðinn upp yfir honum árið
1980 að honum fjarstöddum, m.a.
fyrir fjöldamorð og mannát.
Það sem réttarhöldin leiddu í ljós
á sínum tíma, var ekki beinlínis til
að auka hróður keisarans fyrrver-
andi. Matreiðslumaður hans vott-
aði t.d. að hann hefði verið neyddur
til að taka lík úr kæligeymslu í kjall-
ara hússins og steikja það á teini til
málsverðar.
Elsti sonur Bokassa, Georges,
sem lýsti því yfir opinberlega strax
árið 1979 að faðir hans væri
„ófreskja“, lét svo ummælt við end-
urkomu hans að „hann þyrfti víst á
góðum lögfræðingi að halda“
Franska stjórnin er að öllum lík-
indum guðsfegin yfir því hvernig
málin hafa skipast, því að keisarinn
útlægi hefur valdið sífelldum
áhyggjum og ama alla tíð.
Hefnd gegn franska
forsetanum
Frakkar höfðu tryggt Bokassa
völdin svo lengi sem hann yrði
„besti vinur Frakklands í Afríku“,
eins og Giscard d’Estaing Frakk-
landsforseti kallaði hann. Þeir
steyptu honum af stóli þegar hann
fór að verða þeim til byrði. Fransk-
ar fallhlífasveitir bundu enda á ógn-
arstjórn mannætukeisarans í sept-
ember 1979.
En þeir höfðu ekki hugsað fyrir
því hvað ætti að gera við keisarann.
Tveimur dögum síðar birtist Bok-
assa á herflugvellinum Evreux við
París, ásamt 20 eiginkonum og 15
börnum og krafðist landvistar út á
franskt vegabréf sem hann átti.
En Frakkar leyfðu honum ekki
einu sinni að fara frá borði í flugvél
sinni. Þremur dögum síðar var
henni snúið aftur, til Abidjan á
Fílabeinsströndinni, þar sem hon-
um hafði verið útvegað landvistar-
leyfi.
Bokassa hefndi fyrir þessar
óblíðu viðtökur með uppljóstrun-
arherferð. Tveimur vikum síðar
birti Parísarblaðið „Canard en-
chaine“ afrit af afhendingarskjöl-
um sem sýndu að Giscard d’Esta-
ing, þáverandi fjármálaráðherra,
hafði tekið á móti allveglegri dem-
antagjöf af hendi keisarans. Frum-
ritið fannst ekki, því það var meðal
þeirra muna sem höfðu eyðilagst
þegar frönsku fallhlífahermennirn-
ir gerðu innrás í keisarahöllina í
Bangui.
Ekki var heldur hægt að neita því
að d’Estaing hafði farið tvisvar á ári
á fílaveiðar með Bokassa og burt-
séð frá því hvort demantaviðskiptin
sönnuðust eða ekki, þá þótti flest-
um Frökkum að mannætukeisar-
inn, sem stakk augun úr pólitískum
andstæðingum sínum og fóðraði
60.000 konur mældar
— til að fötin passi betur
Danska klæðaverksmiðjan
Brandtex tekur nú þátt í nýstárlegu
verkefni, ásamt þýskum og belgísk-
um framleiðcndum. Um er að ræða
eitt af s.k. BRITE-verkefni, sem eru
unnin á vegum Evrópubandalags-
ins til aö auka afköst og hagræð-
ingu í iðnframleiðslu.
Allt að 60.000 konur verða
mældar í bak og fyrir í því skyni að
finna réttari og nákvæmari stærðir
á tilbúnum kvenfatnaði. Tilgangur-
inn er að draga úr endursendingum
frá viðskiptavinunum, sérstaklega
þegar póstverslun á í hlut.
Evrópskar konur hafa verið að
hækka og grennast síðustu 10 árin
eða svo og við það skapast þörfin
fyrir nýjar og nákvæmari stærðir á
tilbúnum fatnaði. Fatastærðirnar
sem nú eru notaðar eru byggðar á
tiltölulega fáum mælingum, en nú
verður bætt úr því og 60.000 konur
mældar og niðurstöðurnar tölvu-
unnar.
Þetta er aðeins annað af tveimur
BRlTE-verkefnum sem Brandtex-
verksmiðjurnar taka þátt í. Hitt
verkefnið gengur út á að auka hag-
ræðingu í vinnslusölunum og stytta
þann tíma sem það tekur að flytja
flíkurnar frá einu borði til annars.
Við núverandi aðstæður tekur véla-
vinna aðeins 20% af þeim tíma sem
fer í að framleiða hverja flík og það
er slæm nýting á vélakosti og vinnu,
miðað við japanskar verksmiðjur
til dæmis, sem hafa mun fullkomn-
ari tækni og fá við það forskot á
markaðnum.
Síðustu 10 árin hafa evrópskar konur hækkað og grennst. Fataframleið-
endur þurfa að taka tillit til þess.
Bokassa keisari á veldisstóli 1977.
krókódíla á þeim, væri ekki rétt
hæfilegur félagsskapur fyrir forseta
franska lýðveldisins.
„Franskur Sakharov“
Þessi sérkennilegi, útlægi keisari
hefði sennilega fengið að kemba
hærurnar í Abidjan, hefði hann
ekki reynt að ná aftur fyrri stöðu
sinni í Bangui með hjálp franskra
leiguhermanna. í desemberbyrjun
1983 varð hann að flýja sem fætur
toguðu. í þetta skipti gátu Frakkar
ekki skorast undan því að taka við
honum og útveguðu honum bú-
staðinn Chateau d’Hadricort
skammt utan við París.
Ekki var hann fyrr sestur þar að
en hann stofnaði til vandræða á
nýjan leik. Hann reyndi að svíkja út
nýtt, franskt vegabréf undir fölsku
nafni og hann borgaði ekki vatns-
og rafmagnsreikninga til að undir-
strika það hve illa væri farið með
tryggasta þegn franska ríkisins.
Börn hans þurftu að nærast á villt-
um ávöxtum og sveppum úr garðin-
um, sagði hann, án þess að vita
hvort þeir væru eitraðir eða ekki.
Hann kallaði sig „Sakharov
Frakklands“ og hafði hægt um sig
þar til á síðasta ári að hann vakti
rækilega á sér athygli með því að
halda stóreflis bókabrennu við
járnbrautarstöðina í París, að við-
stöddu fjölmenni. Þar brenndi
hann 8.000 eintök af sjálfsævisögu
sinni, sem hafði verið bönnuð og
hann nefndi „Sannleikurinn um
sjálfan mig“.
Þetta varð síðasta upphlaup
hans, þar til nú fyrir skemmstu að
hann stakk af til heimalands síns, á
fölsuðu vegabréfi um Brussel og
Róm. í kveðjubréfi til Mitterand
forseta og Chirac forsætisráðherra
sagðist hann hafa friðarhugsjónina
að leiðarljósi og vildi athuga hvort
' land sitt þarfnaðist sín ekki. Undir-
skriftin var „Hin keisaralega tign
Bokassa l.“
Þegar bréfið komst til skila var
Bokassa á bak og burt. Ýmsir eru
þeirrar skoðunar að franska stjórn-
in hefði ekki gert sér það ómak að
hindra brottför hans, þótt flóttinn
hefði uppgötvast nógu snemma.
En á flugvellinum í Bangui beið
enginn fagnandi mannfjöldi, að-
eins nokkrir hermenn með hand-
tökuskipun. Fyrir stjórnina í
Bangui veldur heimkoma Bokassa
talsverðri fyrirhöfn. Samkvæmt
lagaákvæðum i löndum Mið-
Afríku verður að taka mál hans aft-
ur upp frá grunni.
Svíþjóð
Prófmál um kynferðis-
áreitni á vinnustað
Nú hefur jafnréttisnefnd í fyrsta
skipti höfðað mál vegna meintrar
kynferðislegrar áreitni á vinnustað.
Málið hefur verið lagt fyrir At-
vinnudómstólinn i Stokkhólmi og
verður væntanlega dæmt í því með
vorinu.
Málið snýst um 38 ára konu, sem
varð fyrir kynferðisáreitni og fleiri
óþægindum af hendi vinnufélaga
síns á meðferðarheimili í Stokk-
hólmi þar sem þau störfuðu bæði.
Jafnréttisnefnd stefnir vinnuveit-
anda konunnar, Stokkhólmsborg,
fyrir brot á jafnréttislögunum og
krefst 30.000 Skr. í skaðabætur.
Prófmál
Þetta er í fyrsta skipti sem reynir
á jafnréttislögin með þessum hætti,
að sögn Margaretu Wadstein hjá
jafnréttisnefnd og jafnframt segir
hún að málið sé hrópandi dæmi um
kynjamisrétti.
Málsatvik eru þau að árið 1983
var nýr starfsmaður ráðinn að
stofnuninni þar sem konan vann,
karlmaður, allnokkru eldri en hún.
Hann tók fljótlega að ónáða kon-
una með kynferðisáreitni og tví-
ræðu tali. Konan vísaði honum al-
gerlega á bug og þá sneri hann við
blaðinu og hóf sálfræðihernað sem
birtist aðallega í því að gera lítið úr
persónu hennar og draga starfs-
hæfni hennar í efa, bæði meðal
starfsfélaga og stjórnenda stofnun-
arinnar.
Konan kvartaði við yfirmann
sinn, sem aftur yfirheyrði manninn.
Sá kvaðst saklaus af öllum ákær-
um. Yfirmaðurinn lagði þá til við
konuna að hún hætti störfum og
leitaði sér að vinnu annars staðar.
Konan leitaði þá til fagfélags síns,
félags bæjarstarfsmanna, en yfir-
maður stofnunarinnar sat fast við
sinn keip og hótaði jafnvel að segja
af sér ef konan ekki færi.
Eftir nokkurt þref fékk fagfélag-
ið því framgengt að bæði konan og
karlmaðurinn skiptu um vinnustað,
en vildi ekki aðhafast frekar í mál-
inu. Konan sneri sér þá til jafnrétt-
isnefndar, sem komst að þeirri nið-
urstöðu að yfirmaður stofnunar-
innar hefði hundsað jafnréttislögin
með því að halda hlífiskildi yfir
karlmanninum og reyna að losna
við konuna af vinnustað.
Jafnréttisnefnd telur að viðbrögð
verkstjórans hafi skaðað konuna
verulega, þar eð hún neyddist til að
yfirgefa sinn fyrri vinnustað og fá
sér aðra vinnu sem hentaði henni
miður. Hún hefur nú verið frá
vinnu um uma vegna slæmrar
vinnuaðstöðu á nýja staðnum.