Tíminn - 04.08.1967, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
FÖSTUDAGUR 4. ágúst 1967.
Vegarstæðið við Mývatn
Greinagerð frá Skipulagsstjórn ríkisins
if ilx>k sáðaslMðinmar viku iét
niáttúruv crndarrSð bi-rta í blöð-
um og útivarpi liamga greinargerð
um fyririhiugað vegarstæði miili
Reykjahlíðar og Grímsstaða við
Mývaitn. í greinargerð þessari er
sagt á mjög villandi hlátt frá m!ál-
um og jafnvel ibeimlínis rangt, að
]>ví er snertir alfstólpti Skipulags-
stjórnar ríkisins.
SkiP'Ulagsstjómin lýsti þegar í
stað yfir, að hún myndi birta
greinargerð um afskipti sín af
mólino:.', þar sem leiðrétt yrðu
ramglhermi náttúruvemdarráðs
etftir því sem efni standa itiil.
Upphaf íþessa m!áls er það, að
árið 1964 var ákveðin bygging
þéttbýlishverfis nálægt Reyikja-
hlíð vegna fyrirhugaðs verksmiðj'U
rekstrar á þeim slóðum. Þótti rétt
að Skútustaðahreppur yrði ailur
gerður stópulagsskyldur, og sam-
ráði við hreppsnefndina var það
ákveðið, Sbr. lög nr. 19/1964.
Jáfnframt var ákveðið, að skipu-
lagning skyldi að svo stöddu að-
eins taka til áð'Urgreinds svæðis
við ReyikjalhMð.
Skipulagsstarfið Ihefur síðan farið
fram í ffdHri samivinnu við hrepps-
nefndina, þótt náttúruiverndarráð
gefi annað til kynna í greinar-
gerð sinni. Tillaga að skipulagi
hefur síðan hlotið að öllu leyti
þá meðlferð, sem ásikilin er í skipu
lagslögum, og síðast staðfestingu
ráðheira mánudaginn 31. jiúlí s.1.
Þegar á fyrsta fundi með
hreppsnefnd Skútustaðalhrepps,
þar sem allir mejjimir skipulags-
stjórnar voru viðstaddir, kom
tfram sameigi®legur áhuigi allra
TRÚLOFUNARHRINGAR
afgreiddlr
samdægurs.
Sendum um allf land. —
HALLDÓR
Skólavörðustíg 2.
OKUMENN!
Latið stiila i tíma
HJOLASTILLINGAR
mOtorstillingaR
CJOSASTILLINGAR
clió+ og örugg þfónusta.
BÍLASKOÐUN
& STILLING
Skúlagötu 32
Sími 13-100.
Jón Grétar Sigurðsson
héraðsdómslögmaður
Austurstræti 6.
Siml 18783.
viðstaddra á því, að reynt yrði
við stópulagningiu' að varðveita
sem bezt himn sérstæða og fagra
svip Mývatnssveitar, land'slag og
fugiLaMf. Skiþuiaigsstjórn telur, að
frá uipphafi hafi þetta verið eitt
meginsjónarmiðið í sambandi við
gerð skipuliagstillagna.
Meðal þess, sem einkum þurfti
að atihiuga, var staðfesíting vegar
frá hinu nýja þéttlbýlidhverfi og
verksmiðju til Uúsavíkur.
Við gerð ti'llögu um það voru
höfð eftirfarandi mieginsjónar-
mið:
1. að vegiuriran lægi ©kki gegn
um þá ibyggð, sem nú er í (Reykja-
hlíð og þá, sem fyrirhuguð er.
Er hér urn að ræða meiginatriði
við skipulagningu að umlferð sé
beint framhjá hæjum og þorpum
fremur en gegnum þau, bæði til
að sporna við slysum og óraæði,
svo og að 'tryggja greiða umrferð.
2. að vegarlagning væri tækni-
lega séð fram'kvæmanleg og fjár-
hagslega séð ekki óhæfilega kostn
aðarsöm og þannig að vegur
væri fær til umferðar allt árið.
3. að með vegalagningu væri
ekki spillt túnum eða mann-
virkjum eða búrekstur truflaður
umfram það, sem óhjákivæmilegt
væri.
4. að reynt væri, eins og áður
segir, að varðveita sem bezt
hjna ósnortnu náttúru oig fugtolíf.
Mál þetta hefur að sjálfsögðu
verið rætt margsinnis á fundram
gkipuilagsstjórnar og við fjölda
aðila, sem hlút eiga' að máli, m.a.
við fulltrúa náittúruverndarráðs.
Er iþað því mjög villandi, hvernig
greinargerð náttúruverndarráðs
hefst, en það er á þessa leið:
,|Niáttúruverndarráð fékk um það
vitneskju á s.l. vori o.s.frv.“ Er
það með þessu gefið til kynna,
að náttúruverndarráð bafi frétt
um málið á skotspónum, en það
hafði þá haft aðstöðu til að
fylgjast með málinu hátt á annað
ár.
Eftir ýtarlegar atJhuganir voru
færðir á vppdrátt fjórir möguleik-
ar á vegarstæði, en síðan aukið
við fleiri möguleikum að' ósk
skiputogsstjórnar.
Skip'Ulagsstjórn haltoðist helzt
að möguleika, sem auðkenndur
var 1 B, og leitaði ums'agnar
hreppsnefndar um hann. Varð
síðar að samkom'ulagi að færa hann
Mtillega frá vatninu og er það
vegarstæðið, sem nefnt er leið II
í greinargerð náttúruverndarráðs.
Var skipulag'sstjórn einhuga um
það, að sá möguleiki fullnœgði
hezt iþeim sjónarmiðum, sem áður
eru nefnd, en þau eru engan
veginn takmörkuð við svokölluð
„hagsýnissjónarmið" eins og eitt
dagblaðanna íkomst að orði.
Aff hálffu nóttúruverndarráðs
kom lengi vel það eitt sjónarmið
fram, að vegartogning, stov. leið
II truftoði fuigtolíf. Nú munu
flestir ef e'kki adlir þeirrar slcoð-
uraar, að þessi leið, sem yrði
hivergi nær vatninu en 120 metra,
'hefði engin teljandi áhrif á fugla-
líff, sem er ravnar ekki mikið á
þessum kafia. Þegar þetta var orð-
ið riikjandi skoðun, tóku fulltrúar
niáttúruvmdarriáðs að benda á,
að vegurinn yrði til spjalto á
hrauninu. Lagði náttúruvernd-
arráð til, að valin yrði leið nr.
IV, en hvorki hreppsne'fnd né
skiputogsstjórn hafa getað á það
fallizt, enda telja þær báðar, að
einmitt af henni yrðu „hin mesbu1
náttúruspjöJil" svo að orðalag nátt
úruivemdamáðs sé haft.
Telur skiputogsstjórn að með
vali þeirrar leiðar væri brotið í
bás að meira eða minna le.yti við
ÖJI þau f'jögur meginsjónartnið,
sem hún telur að hafa beri í huga.
iSú leið rnundi kljúfa sundur
Reýkjahlíðarbyggðina og með því
skapaðist bæði. slys’ahætta fyrir
íbúana og veruilegt ónæði, svo og
erfiðleikar fyrir umferð. Tækni-
lega séð væri leiðin enfið vegna
snjóþyngsla, og yrði þvd að hafa
veginn mjög upphækkaðan. Hlyti
sá viegrar af þeim sökum að fara
illa í I'andstogi og ekki síður valda
spjöllum á ihrauninu næst foyggð-
inni, en leið II. Leið IV veddur
miklu meiri spjöllum á rækituðu
landi en leið nr. II, og skapar
auk þess margháttaða erfiðleika
við búskap, þar sem vegurinn
mundi skilja sundur annars vegar
tún og bæjarlhús, en hins vegar
beititond.
Skipulagsstj'órn telur, að leið
nr. II sé eins og áður segir bezt
í samræmi við viðurikennd skipu-
lagssjónarmið, hér verði um að
ræða snjóléttan veg, sem lagður
verði með aðfluttu efni um hraun
ið, þannig að hann fari vel í
landslagi enda ekki um neina
röskun að ræða utan sjálfs veg-
stæðisis. Auik þess valdi hann
hvorki búend'um né íbúum hins
fyririhugaða þorps óþægindum,
sem heitið getur, miðað við leið
nr. IV.
Skipulagsstjórnin leggur á það
mikla á'herzlu, áð með leið rar.
II skapaðist friðað belti hvergi
minna en 120 metrar á breidd
frá vatni mælt að hinum nýja
vqgi..í greiuargerð náttúruvernd-
arráðs éj.reýht' að gera' lítiðiúr
þessu. í greinargerðinni seigir:
„Vandséð er, hivaða aðili getur
ábyrgzt að eigi rísi byggingar
vatnsmegin við veg eftir leið nr.
II.“ Þar sern hreppurinn er skipu-
lagisskyldur eins og áður segir,
hefur hreppsnefnd eftirlit með
því, skv. 5. gr. laga nr. 19/1964.
Hefiur skipulagsstjórn enga ástæðu
ti'l að vantreysta hreppsnefndinni
til slíks eftirlits.
Náttúruverndarráð vitnar mik-
ið í umsögn náttúruverndarnefnd-
ar Suður-Þingeyjarsýshi, og fær
skiputogisstjórra ekki séð, að um-
sögn hennar raski neinu, sem
ski'pulagsstjórn heldur fram, þeg-
ar málið er metið í heild. Rétt
þykir að benda á það, að ráðið
hafði ekkert samband við nátt-
úruivermdarnefndinia, fyrr en
skipulagsstjórn benti á nauðsyn
þess.
Skipuiagsstjórn telur, að flest-
ir hljóti að verða sammíála um
það, er þeir meta þetta mál í
iheild, að sú leið, sem hún leggur
til, að valin verði, sé að öllu
leyti heppilegri en 'sú, sem raátt-
úruiverrad'arnáð heldur fram, oig
muiii meðal annars verða til mun
m-eiri náttúruverndar en sú, sem
ráðið leggur til.
Að lokum vill hún taka fram,
að sú vegartogning, sem hér um
ræðir, er á engan hátt til kominn
að hennar frumkvæði, heldur ó-
hjákvæmileg afleiðirag af þeim
verksmiðjurekstri, sem senn hefst
við Mývatra og náttúruvrndarráð
hefur látið óátalinn. Hún leggur
á það áheralu, að hún vill ástunda
gott samstarf við náttúruivernd-
arráð, en það þýðir hins vegar
ekki, að hún foljóti að samþykkja
alilt, sem frá því kemur og allra
sízt þegar málstaður er jafnlitl-
Upi/röikum studdur eins og í
þessu ínáli rag máMutningur all-
ur af mitóiiL' kappi en lítilli flor-
sjá. Hin® vegar teiur skipulags-
stjórn mjö'g miður farið að stofn-
un eins og náttúruvemdarráð
skuli láta frá sér fara greinar-
gerð, þar sem svo mjög er hallað
réttu máli eins og nú hefur hent
þaðv
MERKUR RITDÓMUR
Framhald af bls. 7.
— af norrænum toga. Með bitra
háði og fyrirlitningu vísar hann
á bug sem heimskulegum goð-
sögnum margvíslegum frásögn-
um og þjóðsögum — og það jafn
vel fornfræðilegum vitnisburðum
um að aðrar þjóðir Evrópu en
norrænar hafi komið til stranda
Ameríku á hinum fyrri tímum.
Ennþá, að svo komnu, hefur hann
ekki komizt lengra áleiðis, held-
ur en þeir atvinnufornfræðingar,
sem hafa sagt að bök hans sé „of
full af villum til þess að vera
verð í'hugana".
Að í henni séu villur s'kal fús-
lega viðurkennt, þótt vér gætum
rökrætt að sumar séu umdeilan-
legar. Margar þeirra væri auðvelt
að forðast með því einfaldlega að
hagnýta „heimildirnar". En vér
skralum minnast þess að Oleson
hefur notfært sér fornfræðilegar
heimildir. Sérstaklega í Þjóðminja
safninu I Ottawa, eða þær sem
voru í nánum tengslum við þá
stofnun, og kom þaðan hvorki
sannfærður eða undir áhrifum
þess sem honum vár sagt. Ef til
vill hefur hann þá út úr vandræð
um reitt sig á eigin skilning, þekk
ingu og túlkun, sem aldrei er vin-
sæl aðferð. f raun og veru sfieri
hann baki við hinum, svo að
segja, eindregnu fastmótuðu skoð
unum hinnar þéttu fylkingar
heimskautafræðinga — verzlunar
Aérfræðinganna, þar sem einytak
Ir aðilar hallast tæplega að því
að spyrj'a/ nákvæmlegia um skoð-
anir hvers annars, en rísa upp
eins og birnir með særðan
hrarnm gagnvart fyrstu atihuga-
semd „utangarðsmannsins“ — og
þá slíks utangarðsmanns sem
Oleson's — sem gæti 'haft .angt
fynr sér í öllum greinum. Að
þessu leyti hygg óg að prófessor
Oleson hafi gert fornfræðinni
meira gagn og látið henni í té
meiri þekkingu, (Ég vil ekki kalla
það vísindi, sem gæti verið, en
er ekki) heldur en fæst viður-
kennt í núverandi andrúmslofti
fornfræðilegrar bragðvísi, stjórn
mála, og óseðjanlegrar valdafíkn
ar, takmarkana og skoðana.
Sem sagnfræðingur, svo langt
sem ég get dæmt um, hefur pró-
fessor Oleson skilað frá sér sér-
staklega stórkostlegu rannsóknar
verki safnana og frametningar.
Hann leiðbeinir oss yfir sögurn
ar hin fyrstu kynni könnuðanna
við frumstætt fólk og hina löngu
röð tilrauna Evrópumanna til
þess að finna norðvesturleiðina
til Austurlanda. E'ftirtektarverð
og upplýsandi frásögn er sett
fram varðandi John Cabot og son
hans Sebastian. Þessvegna vekur
oss furðu, er vér án árangurs —
er vér minnumst þess að bókin
ber oss fram til ársins 1632 —
leitum að einhverri frásögn um
afreksverk og rannsóknir Jacques
Cartier's. Ilverskonar vöntun á
forvitni eða fordómar eru orsök
'þessarar vanrækslu? Með því að
hafna frásögninni um Cartier
hefur Oleson svift sjálfan sig
mjög þýðingarmikilli upplýsingu
og vitnisburði, sem hann hafði
svo mikla löngun til að ná.
En það er á sviði norðlægrai'
fornfræði sem hann gerir meiri-
háttar framlag sitt. Á þeim
granni, með tilvísun til hinnar
almennu kenningar um upprana
Thulemennigarinnar í Alaska
sem „einnar undarlegustu goð-
sagnar í allri sögunni" (sem það
er) heldur haníi fram éins og
ýmsir aðrir hafa gert á undan hon
um, að Thulemenningin sé fram-
komin vegna blöndunar milli nor
rænna manna og Dorsetfólks,
líkamlega og menningarlega. Und-
ir ópum og ýlfri spottaranna skul
um vér festa oss í minni, að á
.JJngava Oþví eina heimskauta-
svæði, sem mér hefur verið veitt
leifi til að skoða) í rúst eftir rúst
á víðu svæði hef ég fundið, grafið
úr jörðu og uppgötvað nákvæm-
lega þær tegundir menningar-
legra sönnunargagna, sem Oleson
gerði ráð fyrir. Blöndunin átti
sér stað. En til viðbótar fann ég
nokkuð sem Oleson, ef til vill,
gerði ekki samsvarandi ráð fyrir:
flu-tning töluverðs hóps af fólki
með evrópumenningu að bak-
hjarli, til fjarlægs staðar inni á
miðj-um Ungavaskaganum, mjög
lítið blönduðum fyrirfram, ef
fella má slíkan dóm vegna sfeorts
á beinafræðilegu efni — sfeorts
sem bráðlega verður að ráða bót
á. Það er aðeins hægt að geta
sér til með hfvílíkri gleði Oleson
hefði heiísað þes-sari uppgötvun.
En samfcvæmt skoðun, eftir
fjögurra missera virarau á heim-
Skautasivæðirau á Uragava, fara til-
gátur Olesons mjög í áttiraa til að
útsfcýra það sem vér höfum fund
ið á mörgum stöðum, bæði á
ströndinni og inni í landirara. Eíkltó
almenn skoðun en sennilega rétt.
Goðsögnin u-m Alaska upprun-
ann er framleiðsla af fölskum for
sendum fyrir því að Indíánar og
Eskimóar hafi komið á svipaðan
hátt streymandi út úr Asiu yfír
til Ameríku um Beringssaradið.
Ég hef lesjð hið störkostlega
verk Olesons, blaðsíðu eftir blað-
síðu, hægt nákvæmlega sex sinn
um — og mun gera það aftur.
Sem reyndur fornfræðingur, sæmi
lega feunnur norðlægum forn-
fræðibókmenntum, lít ég á það
sem lang þýðingarmesta og fræð-
andi, einstakt verk að leysa heim
skautarannsóknimar á þessram
grundvelli nú á dögum. Sann-
leiksorð þeirra verða falin um
árabil, því það er okkar heimsku
lega aðferð að móttafea án þess
að spyrja hina mikilvægu kenn-
ingu siðameistara starfsins —
Oleson vor langt langt á undan
ekki eftir — tímanum.
Thomas E. Lee.
Eftirmáli:
Eins og grein þessi ber með sér
þá er hún eftir fornleifafræðing-
inn, sem stjórnað hefur ranrasókn
unum á Ungava-skaganum við
Hudson sundið. Hún hefur verið
birt í: „Livres Canadiens“, sem
virðist vera vísindatímarit gefið
út við Lavalháskólann í Québec,
eftir því afriti að dæma, sem ég
hef undir hendi.
Það mætti vera oss íslending
um gleðiefni að kenningar sem
landar vorir hafa sett fram um
fornleifafrœði á þessum slóðum
til þess að leysa gátuna um þróun
grænlenzks þjóðlífs þær rúmar
tvær aldir sem sambandið við það
rofnaði að mestu. — Ég vil í
þessu sambandi minna á hin gagn
merku rit Dr. Jóns heitins Dúa-
sonar um þessi mál. Rit hans:
„Landkönnun og landnám íslend
inga • Vesturheimi“ tekur ein
mitt þetta efni rækilega til með-
ferðar.
Það er ekki ósennilegt að þessi
kanadíski fornfræðingur þættist
inga í Vesturheimi“ tekur ein-
hann ætti kost á að kynna, sér
þetta verk Dr. Jóns, en þýðing
þess á ensku bíður nú fullbúin til
prentunar, ef trúverðugur útgef
andi finnst.
Ragnar V. Sturluson.