Tíminn - 03.09.1967, Qupperneq 6

TÍMINN
SUNNUDAGUR 3. sept. 1967.
Jóhanna Kristjónsdóttir:
Ár í Grikklandi I
Á hverju Sifir blessað fólkið?
í Dúafani hugsaði enginn
um byltingiu. Þar reyndu menn
bara að hafia í sig og á. Aðal-
lega kvenifólkið, því að karlarnir
tóku lífinu með ró og þann tíma,
sem við bjuggum í þorpinu, sá-
um við varla nema tvo til þrjá
karlmenn sem tóku til hendinni.
Díafani er minnsta og frum-
stæðaista þorpið á eyjunni Karpa-
thos. Sú eyja liggur um það bil
miðja vegu milli Ríhodos og Krít
ar. Það þykir gott, að Grikkir
kannist við eyjuna, hvað þá út-
lendingar.
Um fjögur hundruð sálir búa
f Díafani og við komumst aldrei
að raun um, á hverju þetta fólk
l'ifði. Einn eða tveir smábátar
voru til í þorpinu og stundum var
róið til fiskjar. Þeir voru nokkra
sólahhringa úti og komu sigri hrós
andi að landi þegar þeir höfðu
fengið fáeina smiáfiska, sem þeir
seldu dýrt. Það var lúxus að
kaupa fisk, kilóið kostaði meira
en feit hæna. Allir höfðu sagt
okbur, að Ijúffengari sjávardýr
fyrMyndust hvergi, og því var
mikil eftirvænting að bragða á.
Þiegar við höfðun valið úr þrjá
vænstu fiskana, sem hver hefur
naumast verið lengri en 15—20
sentimetrar og eftir því mjóslegn
ir, tók Fúlla að sér að kenna
rniér að steikja fiskana.
Fyrst þvoði hún þá og skrúbb-
aði við þorpsbrunninn og auðvit-
að bomu öll börnin og hópur af
sitútungskerlingum að horfa á.
Þær giáifu' góð ráð og leiðbeining-
ar og sumar skutu því að mér,
að ég skyldi leita til þeirra næst,
þær voru efins um, hvort Fúlla
væri hæf til að takast þetta á
byrgðarstarf á herðar.
Loks þegar Fúlla hafði nuddað
og hreinsað fiskinn var hann
settur á rist, sem lögð var sam-
an utan um fiskana og þá var
hægt að hefja stei'kingu. Hún fór
fram yfir útieldi og Fúlla hélt
ristinni yfir hlóðunum og sncri
fiskinum í ákafa í röskan klukku-
tíma. Eftir því sem lengra leið
fannst mér ég bókstaflega sjá fisk
ana þorna og rýrna og þegar
Púlla sagði, að nú væri matur-
inn tilbúinn og fór að losa hann
úr ristinni, varð megnið eftir,
klínt við teinana.
En ég hljóp inn með þennan
forvitnilega fiskrétt, diskar tínd-
ir fram, skornar nokkrar sneiðar
af harða, brúna brauðinu sem
konurnar baka í útiofnunum, og
er raunar vita bragðlaust og svo
var reynt að borða fiskinn. Okk-
ur þótti lítið til þessarar bragð-
lausu beinahrúgu koma og stóð-
um súr og svöng upp frá borð-
um. Þegar við vorum að skirpa
út úr okkur síðustu bitunum
kom Fúlla askvaðandi til að láta
okkur hrósá matseldinni.
Mataræði er annars fjarskalega
fábreytt í Díafani. Morgunmatur
þekkist ekki, hins vegar drekka
þeir kaffi á kaffilhúsunum frá
morgni til kvölds. Hádegismatur
brúnt brauð, sterkur geitaostur
og stundum vatn. Við keyptum
okkur stundum hænu, þeir bótt-
ust sjá við værum að minnsta
kosti milljópamæring-ar að bprða.
kjöt í tíma og ótfma. Á kvoidin
er hrísgrjónamall, soðið í tómat,
meira bruuð og vatn. Stundum
leyfa þeir sér þann munað að fá
gömlu konuna á kaffihúsinu til
að matreiða smáfugla. Þá þyrpast
allir þangað, sitja fyrir dyrum úti,
borða kryddaða fuglana, ólívur,
brauð stöku sinnum fiska. Með
þessu drekka þeir úsó, skósmið-
urinn spilar á líruna og karlarn-
Jökull Jakobsson, rithöfund
ur, og kona hans, frú Jóhanna
Kristjónsdóttir, hafa dvalizt
nærfelit ár í Grikklar.vii og eru
nýkomin heim. Hafa þau því
að sjálfsögðu frá mör",u að
segja. Tíminn hefur beðið frú
Jóhönnu að skrifa nokkrar
greinar í blaðið um dvölina í
Grikklandi, daglegt líf þar og
að sjálfsögðu hljóta að koma
þar við sögu þeir atburðir, sem
þar hafa orðið á síðasta missiri,
og fslendingar hafa fylgzt með
af áhuga en þó ugn;andi og
kvíðnir. — Birtist fyrsta grein
frú Jóhönnu í dag-
ir syngja hástöfum. Einn hafði
komizt yfir segulband á ferðum
sínum um heiminn, þeir höfðu
miikið gaman af því og þegar hann
spilaði fyrir þá bandið, sló þögn
á mennina í kring og þeir hlýddu
á með óskiptri athygli. Önnur eins
töfrabrögð höfðu þeir aldrei vit-
að, en alltaf held ég þeir hafi
grunað hann un, að brögð væru
í tafli.
Díafani og systurþorp þess, 01-
ympos, sem liggur hátt uppi í
fjöllunum, eru einu staðirnir í
Grikklandi, þar sem konur ganga
í þjóðbúningum hversdaga. Þetta
eru síðir hvítir kyrtlar úr grófu
lérefti, blómaútsaumur í háls og
við faldsins. Utan yfir eru konurn
ar í dökkbláum strigajökkum, hné
síðum, sjálfsagt einkum til hlífð-
ar og hversdagsjakkarnir venju-
j lega stagbættir. Á höfuð hnýta
konurnar trvo eða þrjá stóra svarta
skýluklúta. gjarnan með rósaút-
flúri, eftir kúnstarinnar reglum.
Auk þess eru ótal svuntur undir
og yfir jakkanum, tivö þrjú belti
erc hnýtt utan yfir jakkann, þeg-
ar allt annað er komið.
Meðal þeirra sem við kynnt-
umst bezt í Díafani var aðal at-
hafnamaður plássins, Prótópapas
Vassilis. Hann átti fáeina smá-
báta, eina búðarholu, kaffihús og
var að byggja hótel. Hann var
annar tveggja karlmanna, sem ég
sá vinna. Hann var og eini mað-
urinn, sem við rákumst á allan
tímann í Grikklandi, sem langaði
til að læra fáein orð í íslenaku.
Kannski til að geta tekið heim-
ilislega á móti löndum, ef þeir
skyldu villast í þennan stað. Vass-
ilí bauð okkur að Kúla kona
hans skyldi aðstoða okkur við
matargerð fyrstu dagana. Hún
Rfnúlla og sonurinn Nikulás. Hún er klædd þióðbúningi af þeirri gerð,
sem talað er um i greininni.
væri mesta undramanneskja í að
búa til gómsætustu rétti úr engu.
Svo að Kúla kom og sagðist ætla
að kenna mér að elda súpu,
mjög einfalda og þyrfti eiginlega
ekkert í hana nema vatn. Fáeina
súputeninga, ögn af salti, safa úr
einni sítrónu eða svo, tvo bolla af
hrísgrjónum, slatta af smjöri, þrjú
eða fjögur egg, litla dós aif tómat
krafti og ef ég ætti afgang af
hænunni frá um hádegið. Eftir
því sem matargerðinni miðaði á-
fram hafði ég hlaupið fjórar eða
fimm ferðir milli búðanna þriggja
í þorpinu tii að ná í efnið í þessa
naglasúpu. Súpan var dálítið ein
kennileg á bragðið, meira að
segja átvaglið Kanelja heimilis-
köttur, vildi ekki sjá hana, þegar
við buðum henni ríflegar leifarn-
ar.
Vassilá tók að sér að leiðbeina
okkur í grísku, meðan Kúla eld-
aði. Hann varð sér úti um staf-
rófskver og lét okkur lesa. Hann
var stórhrifinn af árangrinum, þeg
ar við gátum stautað okkur fram
úr fyrsti. síðunum:
Anna á bolta. Hún lei'kur sér.
Boltinn er rauður. Jorgo á ekki
bolta.
I
ísland er ekki sérlega þekkt
í Díafani. En allir hafa
heyrt um Skandinavíu og túrist-
ana, sem þaðan streyma til Rhod-
os. Þeir vita líka, að velmegun
á Bhodos er meiri en annars stað-
ar í Grikklandi og allt er þetta
fólkinu frá Skandinavíu að þakka
Þess vegna hafa þeir ráðizt í að
hefja byggingu á a.m.k. þremur
„hótelum“ í þorpinu. Hves veit
nema að því komi, að Skandi-
navar verði þreyttir á Rhodos og
leiti til Karpathos. Þessi hótel eru
öll í smíðum og útlit fyrir, að
þau verði allfrábrugðin venjuleg
um hótelum. Vinnubrögð við bygg
ingar þessar sömuleiðis. Enda er
ekki unnið nema endrum og eins.
Það liggur ekkert á með þetta
frekar en annað og hrædd er ég
um, að langur tími líði unz þorps
búar geta boðið gerspilltum sænsk
um ferðamönnum upp á Rhodos
þægindi, Auk þess vantar bað-
strönd. Þeir hafa heyrt að fólkið
hafi gaman af að sulla í sjónum
og nú ræða þeir öðru hverju um,
hvort ekki verði hægt að gera ráð-
stafanir til að uppfylla óskir
ferðamannanna, þegar þar að
kemur. Þangað til niðurstaða er
fengin halda þeir áfram að hella
úr rusladunkunum sínum í fjör
una, sem auk þess er vinsælt al-
menningssalenni.
Það er ein gata í Díafani og
kvenfólkið var að malbika hana
látlaust meðan við bjuggum þar-
Einn karlmaður stjórnaði verkinu.
Hann sat á húströppum og æpti
skammir til kvennanna, ef honum
fannst verkinu miða seint. Allar
konur i þorpinu höfðu gengizt
undir að leggja fram 3—7 daga
vinnu endurgjaldslaust að sjálf-
sögðu — við gatnagerðina. Þœr
byrjuðu klukkan sex á morgnana
og voru að fram í myrkur. Gat-
an hefir verið rösklega hundrað
metrar, þegar við fórum hafði ver
ið lokið við um tuttugu metra og
þótti frábært.
Búðirnar eru svipaðar og kram
búðir íslenzkar hafa líklega verið
Um miðja síðustu öld. Þar ægir
öllu saman og virðist þó fátt eitt
vera til, einkum hvað matvörur
snertir. Hins vegar eru fullar hill
ur af Tide þrottadufti, sömuleiðis
voru allar búðir vel birgar af
hannyrðavörum.
Rafmagn er óþekkt fyrirbœri,
en einstaka menn hafa þó heyrt
þess getið. Pósthús er ekki, sími
í einu húsi, bílar engir. Enda eru
þeir þarflausir. Þarna anna asn-
ar öllum þeirra störfum og auk
þess lítið að gera við bíl, þar sem
engar eru göturnar. Vatn er af
skornum skammti. Þó hef ég
hvergi séð fallegri þvott, sjálf
virku þvottavélarnar okkar skila
naumast jafn tandurhreinum
þvotti og konurnar í Díafani.
Stundum komu fáein kíló af
appelsínum og þá var slegizt um
hvert stykki. Einu sinni komu
tvö kíló af banönum og varð uppi
fótur og fit. Við þustum upp í
búðina til Fonteny og ætluðum
að kaupa fáeina handa börnun-
um. Þá höfðu dætur frúarinnar
lokið við þessi tvö kíló utan háif-
an banana, sem Fonteny tókst að
ná af þeirri yngstu og seldi okk-
ur fyrir „vægt verð“.
Annars hygg ég, að þeir í Día-
fani verði ekki lengi að komast
á lag með að hafa gott upp úr
ferðafólki. Þann tíma sem við
dvöldnm þar, voru ýmsar vörur
farnar að hækka grunsamlega í
verði. Til dæmis eldspýtur, sem
hvergi fyrirfinnast lélegri en í
Grikklandi — fsland meðtalið —
kostuðu sem svaraði 1 krónu, þeg
ar við keyptum fyrstu stokkana.
Síðan fóru eldspýturnar smáhækk
andd og voru komnar í a. 3 krón
ur undir lokin. Sömu sögu var að
segja af eggjum, kaffi og smjöri.
Þarna voru tvö kaffilhús, hvorki
sérlega nýtízkuleg né vel búin.
Annað rak Vassilí, hitt var við
sjóinn, aldrei vissi ég, hvað gamla
konan hét, sem stjórnaði þar. Við
vorum góðir kúnnar á báðum stöð
unum, en aldrei fengum við að
borga sjálf kaffið okkar. Alltaf
voru einhverjir, sem vildu
endilega bjóða þessum skrítnu
fuglum upp á kaffi. Eingöngu
tyrkneskt kaffi var á boðstólum,
griðarsterkt og bragðmikið. Vatns
glas var borið með — að minnsta
kosti þegar vatn var að hafa.
Kaftfibollinn kostaði um 2 krónur,
svipaður skammtur og á Mokka'.
Verðmunur nokkur eins og sjá
má.
Þeir veltu ekki mikið fyrir sér
menningunni og heimsmálunum
þama í plássinu. En í stjórnmál-
um voru þeii vissir í sinni sök.
Allir — nema Vassili, sem var
konungsmaður — voru æstir
stuðningsmenn Papandreus. Til
að vinna hug og hjarta þorpsbúa
þarf ekki annað en fara nokkrum
viðurkenningarorðum um Papand
reu, þá er maður orðinn einn af
þeim.
Þeir voru ekki eins ánægðir
með soninn, Andreas. Höfðu
gi*un um, að hann væri fúil öfga-
sinnaður og ekki öllu trúandi,
sem hann segði. En Papandreu
eldri var þeirra hetja. Þeir urðu
blíðir og viðkvæmir í augunum,
þegar þeir töluðu um hann.
— Það sem hefur verið gert i
þessu iandi og fyrir þetta land,
sögðu þeir, það hefur hann gert.
Það sem ekki hefur verið gert —
það er ekki hans sök. Andstæð-
ingar hans þekkja hug fólksins,
þeir vita, að hann er maður al-
þýðunnar- þeir hafa reynt að
koma í veg fyrir að áforn hans
næðu fram að ganga, reynt að
spilla fyrir honum og gera hann